Tilman Riemenschneider (ur.
1459
-
1462
, zm.
7 lipca
1531
) - niemiecki rzeźbiarz doby późnego gotyku. Twórca licznych dzieł rzeźbiarskich; tworzył dzieła z kamienia i przede wszystkim z drewna lipowego.
Biografia
Dzieciństwo
Tilman Riemenschneider przyszedł na świat pomiędzy
1459
a
1462
rokiem. Pochodził z
Heiligenstadt
- niewielkiego miasteczka w
Turyngii
. Nie miał łatwego dzieciństwa, kiedy miał 5 lat, jego ojciec utracił majątki, co więcej, był uwikłany w polityczny konflikt - tzw. Mainzer Stiftsfehde. Rodzina się przeniosła do
Osterode am Harz
, gdzie wkrótce ojciec otrzymał urząd mincmistrza. Tam, mały Tilman zaczął się interesować sztuką i wkrótce odkrył swój talent artystyczny.
Od czeladnika do mistrza
Około
1473
rozwijał swoje zdolności snycerskie prawdopodobnie w
Strasburgu
i
Ulm
. Poznał także grafika
Martina Schongauera
. W
1483
r. przeniósł się do
Würzburga
, gdzie
7 grudnia
1483
wstąpił do Cechu św. Łukasza, gdzie działali rzeźbiarze, malarze, oraz witrażyści. Poznał tam Annę Schmidt, wdowę (przedtem urodziła trzech synów) po mistrzu złotniku, z którą się ożenił 28 II
1485
. W tym czasie awansował ze czeladnika na mistrza cechu rzeźbiarzy. Niestety po 10 latach małżeństwa zmarła Anna, zostawiając go z córką.
Od mistrza do burmistrza
Po trzech latach ponownie się ożenił, małżeństwo to przyniosło nowe korzyści - żona artysty zajęła się własnym dużym gospodarstwem, zaś Tilman skupił się wyłącznie na twórczości, rada miasta Würzburga zleciła mu wykonanie kilku rzeźb, pierwszym poważniejszym zleceniem było wykonanie ołtarza dla kościoła Św.
Marii Magdaleny
w
Münnerstadt
(
1490
) znamy m.in. rzeźby postaci świętej oraz aniołów. W roku następnym rada Würzburga zleciała mu wykonanie do kaplicy NMP dwóch naturalnej wielkości rzeźb przedstawiających
Adama i Ewę
. Sam rzeźbiarz wkrótce staje się cenionym urzędnikiem: otrzymuje spore majątki ziemskie, oraz winnicę, by następnie być rajcą miejskim (
1504
), zaś w latach
1520
-
1524
piastował urząd
burmistrza
. W tym czasie, jako artysta zrealizował ok. 40 zleceń.
Wojna chłopska i ostatnie lata
Kres owej prosperity położyła
Wojna chłopska
. Riemenschneider jak i rada miejska przystępują do obozu chłopskiego, który był zwaśniony z Konradem von Thüngen - ówczesnym arcybiskupem Würzburga. 4 VI
1525
wojska powstańcze zostały stłumione, po kapitulacji miasta, rajcy wraz z rzeźbiarzem zostali uwięzieni w twierdzy Marienberg. Był tam prześladowany i torturowany - wg legendy biskup wiedząc o zdolnościach burmistrza-artysty rozkazał połamać mu ręce. Utracił wszystkie swoje majątki. Został uwolniony po dwóch miesiącach, wg źródeł wiemy o następnych jego rzeźbach, ale nie udało mu się odzyskać renomy jaką miał przed wojną chłopską. Po raz czwarty się ożenił. Tilman umiera w Würzburgu, w roku
1531
. Warsztat artysty przejmuje jego syn z drugiego małżeństwa - Jörg.
Charakterystyka rzeźb
|
Święty Jerzy |
Święty Jerzy
|
Maria Magdalena unoszona przez anioły |
Maria Magdalena unoszona przez anioły
|
Święta Anna z trzema mężami |
Święta Anna z trzema mężami
|
Trójca Święta |
Trójca Święta
|
Święta Barbara |
Święta Barbara
Warsztat Riemenschneidera jest nazywany często fabryką rzeźb. Artysta seryjnie wykonywał pojedyncze rzeźby, płaskorzeźby służące, do prywatnej dewocji, albo dzieła monumentalne, pojedyncze figury albo ołtarze, nieraz o bardzo złożonej strukturze. Od strony stylistycznej, był wierny tradycji gotyckiej, ale patrząc się na pozbawione zupełnie
idealizacji
postaci, co więcej, zupełnie rezygnując z polichromowania, rzeźby otrzymały bardzo surową fakturę, co pogłębiało
naturalizm
, w niektórych figurach będący na pograniczu z
turpizmem
. Dzięki znajomości niemieckiej sztuki renesansowej, oraz na bazie doświadczeń z gotycką snycerką osiągnął specyficzny styl - często uwydatniał emocje, ekspresję, oraz ekstremalną brzydotę bólu, a z drugiej strony potrafił zachować rzeczywiste, naturalne piękno.
Wybrane dzieła
- Rzeźba sepulkralna:
- Nagrobek cesarza
Henryka II
i jego żony
Kunegundy Luksemburskiej
, w katedrze w
Bambergu
- 1499/1514
- Nagrobek biskupa Rudolfa von Scherenberg, w katedrze w
Würzburgu
1496/99
- Nagrobek biskupa Wawrzyńca z Bibry w katedrze w Würzburgu - 1520/22
- Rzeźba Św. Anny - 1505/1510 (ob.w Skulpturensammlung und Museum für Byzantinische Kunst w
Berlinie
)
- Adam i Ewa z kaplicy Mariackiej w Wurzburgu - 1491/94 - obecnie w tamtejszym Mainfränkisches Museum.
- Opłakująca Maria z Acholshausen, (Würzburg, Mainfränkisches Museum) ok. 1505
- Madonna Różańcowa, w kościele w Weingarten k. Volkach - ok.1521/24
- Przedstawienie figuralne Złożenia do Grobu,w kościele cysterskim p.w. Św. Afry w Maidbronn koło Würzburga
- Scena Złożenia do Grobu w kościele ŚŚ Piotra i Pawła w Großostheim - ok. 1515,
- Krucyfiks w Kościele parafialnym Św. Mikołaja w Eisingen (
Bawaria
)) - ok. 1505
- Przedstawienia dewocyjne:
- Płaczące niewiasty ob. w Landesmuseum Württemberg, w
Stuttgartcie
- 1508
- Św. Jerzy pokonujący smoka ob. w Bode-Museum w Berlinie
- Św. Barbara ob. w Bayerisches Nationalmuseum w
Monachium
Literatura
Rzeźba pt. Płaczące Niewiasty
Michael Baxandall: Die Kunst der Bildschnitzer. Tilman Riemenschneider, Veit Stoß & ihre Zeitgenossen. München 2004
Julien Capuis; Tilman Riemenschneider: Master Sculptor of the Late Middle Ages, 1999
Vincent Mayr; Riemenschneider, Tilman Grove Art Online. Oxford, 2006
Linki zewnętrzne
Obszerny artykuł o rzeźbiarzu
Przegląd dzieł Tilmana Riemenschneidera
Dzieła Tilmana w Mainfraenkisches-Museum
Opis ołtarza w Münnerstadt
Artnet
Web Gallery of Art