Współczesny nauczyciel powinien być organizatorem procesu nauczania – uczenia się. Jego najważniejszym zadaniem nie powinno być tylko przekazywanie wiedzy, ale przede wszystkim kształtowanie umiejętności, zachowań i postaw, czyli stymulowanie ucznia do stosowania zdobytej wiedzy w praktycznym działaniu. Metody aktywizujące w nauczaniu przyrody pozwalają na przyswajanie nowej wiedzy, rozwijanie własnych pomysłów, łatwiejsze komunikowanie się, a także uczą dyskusji i podejmowania trudnych decyzji.
Burza mózgów jest to metoda służąca rozwiązywaniu problemów w sposób twórczy. Pobudza wyobraźnię, rozwija kreatywność, uczy przedstawiania własnych pomysłów. Sposób realizacji:
- Nauczyciel podaje problem i zapisuje go na tablicy.
- Przygotowuje środki pomocnicze (tablice, arkusze papieru, flamastry).
- Podaje reguły burzy mózgów.
- Dzieli klasę na zespoły i wybiera z uczniami lidera zespołu.
- Uzasadnia potrzebę zajęcia się tym problemem.
- Zespoły podają możliwe rozwiązania.
- Uczniowie analizują pomysły i wybierają najlepszy.
- Liderzy zespołów przedstawiają propozycję rozwiązania problemu na forum całej klasy.
- Oceniamy pomysły przez zespół ekspertów.
- Wybieramy najlepszy pomysł – rozwiązanie.
Dyskusja panelowa to metoda skutecznego porozumiewania się między ludźmi w różnych sytuacjach. Przygotowuje uczniów do prezentacji własnego stanowiska. Sposób realizacji:
- Nauczyciel wspólnie z klasą wybiera temat do dyskusji lub podaje problem
- Przydziela role jaką będą odgrywać uczniowie w trakcie dyskusji: (ekspert ,moderator ,uczestnik)
- Uczniowie przygotowują się w domu do roli ekspertów i uczestników. W tym celu zdobywają jak najwięcej informacji na dany temat.
- Uczniowie będący w roli ekspertów przedstawiają własne poglądy na dany temat.
- Uczestnicy forum dyskutują i ustosunkowują się do wypowiedzi ekspertów.
- Moderator zapisuje wszystkie przedstawione przez ekspertów tezy i wnioski na plakacie (tablicy).
- Nauczyciel wybiera wspólnie z klasą najlepsze rozwiązania i dokonuje ich oceny.
- Uczniowie zapisują pod wnioskami swoją ocenę rozwiązania kolegów z sąsiedniej grupy.
Obserwacja to metoda poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł. Polega na planowy i celowym postrzeganiu przedmiotów, procesów i zjawisk. Sposób realizacji:
- Nauczyciel przedstawia uczniom cel i sposób prowadzenia obserwacji.
- Dzieli klasę na zespoły , których zadaniem jest prowadzenie różnych obserwacji.
- Uczniowie prowadzą obserwację pośrednią lub bezpośrednią.
- Rozwiązują poszczególne zadania zawarte w kartach pracy.
- Zapisują wyniki swoich obserwacji w postaci notatek, schematów, rysunków.
- Nauczyciel wyjaśnia uczniom niezrozumiałe problemy i zjawiska, które powinni rozwiązać.
- Nauczyciel prowadzi dyskusję z uczniami na temat prowadzonej obserwacji .
- Uzupełnia wiedzę uczniów i dokonuje ewentualnych sprostowań.
Metoda projektów polega na samodzielnym zrealizowaniu przez uczniów zadania, które jest przygotowane i koordynowane przez nauczyciela. Metoda ta pozwala rozwijać umiejętność formułowania problemu, korzystania z różnych informacji i oceniania własnej pracy. Sposób realizacji:
- Określenie z uczniami tematu projektu i wprowadzenie ich w zagadnienie.
- Wyjaśnienie przygotowanej wcześniej instrukcji.
- Uczniowie zbierają i opracowują informacje do danego tematu.
- Realizują zadania cząstkowe wynikające z podziału zadań.
- Opracowują sprawozdanie końcowe z wykonanego zadania.
- Liderzy grup przygotowują informacje.
- Prezentacja prac poszczególnych zespołów.
- Nauczyciel dokonuje z całym zespołem klasowym oceny pracy. Nauczyciel omawia z uczniami realizację projektu z punktu widzenia celów, jakie miał osiągnąć.
Inscenizacja to metoda służąca rozwiązywaniu problemów w twórczy sposób. Polega na przygotowaniu i przeprowadzeniu inscenizacji danego zdarzenia, określonej sytuacji. Sposób realizacji:
- Nauczyciel przygotuje scenariusz rozpatrywanego zdarzenia, który powinien zawierać: opis zdarzenia, charakterystykę postaci występujących w zdarzeniu, kolejność wydarzeń; dialog, czas przeznaczony na przeprowadzenie inscenizacji.
- Uczniowie sami przygotowują się do roli.
- Nauczyciel powierza role obserwatora tym uczniom, którzy nie biorą bezpośredniego udziału w inscenizacji.
- Zadaniem uczniów jest sporządzenie arkusz obserwacji, który powinien zawierać opis zachowań uczestników inscenizacji, poprawność powierzonych im zadań, zgodność z faktami itd.
- Przeprowadzenie inscenizacji danego zdarzenia.
- Uczniowie odkrywają powierzone im role.
- Po zakończeniu inscenizacji następuje dyskusja nad rozwiązanym problemem.
- Zasady dyskusji nauczyciel wypisuje na plakacie i wywiesza w sali. 9. Obserwatorzy przedstawiają swoje wyniki obserwacji, które zawierają ich odczucia, wrażenia.
- Następuje wymiana poglądów, opinii i poszukiwania wspólnych rozwiązań
- Nauczyciel wybiera wspólnie z uczniami najlepsze rozwiązania i zapisuje je na tablicy.
Mapa mentalna zwana mapą myślową, to metoda polegająca na rozwiązywaniu problemów poprzez wykonywanie rysunków, obrazów, symboli, haseł itp. Jest to metoda poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania różnych źródeł informacji przyrodniczej. Sposób realizacji:
- Nauczyciel zapisuje na tablicy temat (problem).
- Na kolorowych karteczkach uczniowie zapisują pojedyncze skojarzenia związane z tematem.
- Nauczyciel dzieli klasę na grupy lub zespoły.
- Rozdaje duże arkusze papieru.
- Uczniowie zapisują temat w środku plakatu i wykonują do niego rysunek.
- Nauczyciel wyjaśnia na czym polega kreślenie map mentalnych.
- Uczniowie pracują w grupach . Wymieniają swoje kartki, poglądy i porządkują je w zbiory.
- Sporządzają mapy myślowe poprzez pisanie, rysowanie, nazywanie i wypełnianie.
- Liderzy poszczególnych grup na forum całej klasy prezentują przygotowane mapy mentalne.
- Nauczyciel z zespołem sędziowskim wybiera najciekawsze rozwiązania i ocenia je.
Rybi szkielet to metoda aktywizująca , która za główny cel stawia przed sobą poszukiwanie przyczyn powstania danego problemu. Sposób realizacji:
- Nauczyciel rozdaje uczniom dużą planszę przedstawiającą rybi szkielet lub rysuje go na tablicy.
- Omawia zasady pracy tą metodą i zadania do wykonania przez zespół.
- W miejscu, gdzie znajduje się głowa ryby zapisuje problem.
- Wspólnie z uczniami stosując burzę mózgów ustala główne czynniki powstania problemu i zapisuje ich pomysły na schemacie.
- Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela wybierają najważniejsze.
- Nauczyciel wpisuje główne czynniki na duże ości.
- Nauczyciel dzieli klasę na zespoły.
- Każdy zespół otrzymuje do rozwiązania jeden z zapisanych czynników głównych.
- Uczniowie w grupach ustalają przyczyny i zapisują je na „małych ościach” , a następnie przyklejają do „dużych ości”.
- Uczniowie dyskutują nad przedstawionymi przyczynami i wybierają najważniejsze.
- Każdy zespół opracowuje plan dalszych działań, które pomogą rozwiązać w pełni przedstawiony problem główny.
- Plan działań uczniowie zapisują w formie plakatu.
- Nauczyciel z uczniami dokonuje wyboru najlepszych rozwiązań.
Drzewko decyzyjne to graficzny zapis analizy procesu podejmowania decyzji. Graficzna forma drzewka decyzyjnego zawiera podstawowe elementy podejmowania decyzji: zdefiniowanie problemu, znalezienie możliwych rozwiązań, określenie pozytywnych i negatywnych skutków każdej możliwości, podjęcie decyzji. Sposób realizacji:
- W trakcie lekcji nauczyciel określa problem, który będzie przedmiotem analizy z wykorzystaniem drzewka decyzyjnego.
- Dzieli uczniów na 4- 6 osobowe grupy, z których każda otrzymuje przygotowane wcześniej arkusze z drzewkiem decyzyjnym, może również pracując z całą klasą wypełnić jedno duże drzewko przygotowane na tablicy.
- Nauczyciel z uczniami określa możliwe rozwiązania.
- Uczniowie wymieniają wady i zalety każdego z nich.
- Każda grupa przedstawia wyniki swojej pracy.
- Nauczyciel wywiesza w klasie plakaty z drzewem decyzyjnym.
- Uczniowie dyskutują wspólnie nad wynikami pracy poszczególnych grup.
- Uczniowie wybierają najlepszą pracę.
Śnieżna kula to metoda polegająca na przechodzeniu od pracy indywidualnej uczniów, pracy w grupie, do wspólnej pracy całego zespołu. Pozwala uczniom zdobywać nowe doświadczenia poprzez poszukiwanie wspólnych rozwiązań i uzgadnianie wspólnych stanowisk. Sposób realizacji:
- Nauczyciel podaje uczniom zagadnienie, które będzie tematem lekcji i zapisuje go na tablicy.
- Uczniowie indywidualnie na podstawie zdobytej wiedzy i własnych doświadczeń rozwiązują dany problem, a odpowiedzi zapisują na kolorowej kartce(np. niebieskiej).
- Uczniowie siadają w dwójkach i prezentują swoje stanowisko konfrontując je ze stanowiskiem kolegi.
- Uczniowie ustalają jedno wspólne stanowisko na dany temat i zapisują na kolorowej kartce(np. czerwonej).
- Dobierają się w czwórki, dyskutują nad wcześniejszymi rozwiązaniami i uzgadniają jedno wspólne i zapisują je na kartce(żółtej).
- Czwórki łączą się w ósemki i ponownie dyskutują wybierając wspólne rozwiązanie. Przedstawiają swoje rozwiązanie na plakacie.
- Liderzy prezentują plakaty wykonane przez grupę.
- Uczniowie wypracowują jedno wspólne stanowisko całej klasy w formie plakatu.
Mapa skojarzeń to metoda rozwijająca sprawność umysłową oraz zainteresowania uczniów. Służy definiowaniu pojęć, rozwiązywaniu problemów oraz planowemu działaniu. Sposób realizacji:
- Nauczyciel zapisuje na tablicy pojęcie, które chce z uczniami na lekcji zdefiniować.
- Dzieli klasę na cztery zespoły.
- Uczniowie wybierają z pośród siebie lidera.
- Każdy zespół otrzymuje od nauczyciela duży arkusz papieru.
- Uczniowie zapisują pojęcie pośrodku plakatu.
- Wykonują do niego rysunek.
- Nauczyciel wyjaśnia uczniom na czym polega kreślenie map skojarzeń.
- Uczniowie w zespołach ,,burza mózgów” dyskutują nad wykonaniem zadania.
- Następnie kreślą mapę skojarzeń.
- Wytypowani liderzy na forum całej klasy prezentują wykreślone mapy skojarzeń.
- Uczniowie dyskutują nad sformułowaniem poprawnej definicji danego pojęcia.
- Zapisują definicję na tablicy.
- Nauczyciel wspólnie z uczniami wybiera najlepszą pracę i wywiesza ją w klasie.
Opracowała : Elżbieta Kalinowska ZSS w Pawłowicach |