W wielkim obszarze literatury pięknej jest kraina, od której wszyscy zaczynają wędrówkę po świecie słowa artystycznego. To poezja. W odczuwaniu poezji przez dziecko, bardziej niż przy innych utworach literackich, obserwujemy niezmierną wrażliwość. Dzieci poddają się magii słowa, bawią się nim, traktują je jak zabawkę, bawią się dźwiękiem, melodią, intonacją.
Z mojej praktyki nauczyciela wynika, że do dzieci najlepiej trafiają wiersze "graficzne", tzn. takie, których każdy fragment nadaje się do zilustrowania, ponieważ cechą charakterystyczną myślenia dziecka jest obrazowość.
Ich niekwestionowaną rolę w rozwoju dziecka podkreśla w swojej pracy dr A.Balejko: "Polecam "rysowane wierszyki". Zabawy te polegają na ilustrowaniu tekstu wierszyka odpowiednimi elementami rysunku podczas mówienia - recytowania. Stymulują one rozwój mowy dziecka. To najlepsza forma pobudzania dzieci nieśmiałych, z opóźnionym rozwojem mowy. Jest to też okazja do rozwijania procesów poznawczych: spostrzegania, myślenia, uwagi i wyobrażeń. Zabawy te uspokajają dzieci nadpobudliwe oraz pobudzają dzieci "zahamowane".(1)
"Rysowane wierszyki" to jakby zaproszenie do zabawy, do zabawy wychowującej i zabawy dydaktycznej. Przy czym spełnia ona ważną funkcję kompensacyjną, poprawia samopoczucie dziecka. Ułatwia nawiązanie z nim kontaktu i prowadzenie rozmowy.
Połączenie rysunku i mowy podoba się dziecku, gdyż samo najczęściej mówi, gdy rysuje. Stymuluje jego pamięć i rozwój mowy, pomaga przywołać wyobrażenia. Ilustrowanie jest odprężeniem i rozrywką, a jednocześnie nauką. W trakcie mówienia - recytowania dziecko za pośrednictwem rysunku poznaje wygląd znanych i nieznanych mu przedmiotów, których nazwy spotyka w tekście, z ciekawością przygląda się postaciom wysnutym spod flamastra zgodnie z opisem autora. Oprócz ćwiczeń związanych z utrwalaniem treści na bazie "rysowanych wierszy" rozporządzam bogatym materiałem do ćwiczeń kształcących spostrzegawczość, pamięć, uwagę, szybką orientację, logiczne myślenie, umiejętność posługiwania się tekstem. "Wyraźność" obrazu "wiersza rysowanego" sprawia, że jest on łatwy do odczytania. Ma to duże znaczenie w przypadku dzieci wrażliwych na bodźce i wizualne kształty.
Dzięki takiej formie, stosowanej na zajęciach przemawiam bezpośrednio do dziecka, zabieram je "w podróż" w świat sztuki słowa. Za pomocą rysunku cieszę jego oczy. Rysunek jest syntezą sztuki słownej. Dzieci bardzo lubią taką formę zajęć. Najczęściej wykorzystuję na nich wiersze znanych poetów polskich: Juliana Tuwima, Jana Brzechwy, Danuty Wawiłow i innych.
Proponuję cykliczne spotkania z "wierszem rysowanym". Na początek - czytamy i rysujemy "Obrazek" Danuty Gellnerowej.
Stosując technikę "wiersza rysowanego" realizuję, ważne w rozwoju dziecka, funkcje plastyki:
Funkcję ekspresyjną - to, co dziecko robi w zakresie plastyki, jest dla niego przede wszystkim środkiem wyrazu, ekspresją jego osobowości, środkiem komunikowania się ze światem.
Funkcję samopoznawczą - eksperymentujące w sposób spontaniczny dziecko bywa zaskakiwane przez własne wytwory, własne możliwości, co motywuje je do dalszych działań i wpływa na podniesienie samooceny.
Funkcję eksploracyjną - operujące materiałami plastycznymi dziecko poznaje ich możliwości, wzajemne oddziaływanie barw.
Funkcję katarktyczną - w rysunku dziecko doznaje różnego rodzaju emocji pozytywnych, wyzbywa się lęków i napięć.
Funkcję psychomotoryczną - działania plastyczne wpływają na rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej, rozwijają zdolności manualne oraz procesy zapamiętywania i obserwacji.
Na podstawie tekstu literackiego dziecko ćwiczy, kształci, wyrabia oczekiwane umiejętności, sprawności i kompetencje w zakresie:
rozumienia tekstu
wyrazistego, płynnego i poprawnego czytania
rytmicznego skandowania
recytacji
analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej (dwuznaki, zmiękczenia)
utrwalania głosek "szumiących"
różnicowania głosek (mowa bezdźwięczna: Tomek - domek)
nazywania przedmiotów z najbliższego otoczenia (przybory szkolne, zwierzęta domowe, środowisko przyrodnicze)
liczenia
koordynacji ruchowej (pokazywanie: do góry, ponad)
określenia stosunków przestrzennych za pomocą przyimków (w pudełku, na dachu, ponad dachem)
znajomości pór roku
rozpoznawania kolorów, barw jesieni.
Ta "swoista analiza" utworu poetyckiego uczy dzieci:
wrastania w świat symboli i wartości kulturowych (mój dom)
języka i płynności mowy
wrażliwości słuchowej na rym i rytm
wrażliwości i intensywności uczuć
refleksji nad tym, jak i z czego rodzi się poezja.
Przypisy 1 - Antoni Balejko: Jak pokonać trudności w mówieniu, czytaniu i pisaniu. Białystok 1999r., s.221
Agata Adamowicz Ostrów Mazowiecka |