Opracowały: Anna Florczak, Agata Markiewicz
I. BADANIA ZACHOWAŃ ASERTYWNYCH WYCHOWANEK. CO TO JEST ASERTWNOŚĆ.
"Asertywność to zespół umiejętności o charakterze kompetencji osobistych wyznaczających zachowania w sytuacjach interpersonalnych, których celem jest realizacja cenionych wartości osobistych i poza osobistych, rozwój i obrona pozytywnego obrazu własnej osoby i samoakceptacja"(Sęk H. (1988) Rola asertywności w kształtowaniu zdrowia psychicznego. Przegląd psychologiczny Nr 3). Jak podkreśla wielu autorów (Hammer H. (1994) Klucz do efektywności nauczania. Warszawa Wyd. VEDA; Kobiałka A. (oprac. 1991) Jak żyć z ludźmi. Program profilaktyczny dla młodzieży; Lindelfield G. (1995) Asertywność Warszawa Wyd. RAVI). , asertywność jest przeciwstawna zachowaniu uległemu, a także agresywnemu. Polega ona na otwartym wyrażaniu własnych przekonań i uczuć po to, aby nie narażając dobra innych ludzi - bronić swoich praw, które są przez innych naruszane (Mika S. (1987) Jak modyfikować własne zachowania. Warszawa PWN).
Zachowania asertywne polegają na:
- Swobodnym i kontrolowanym wyrażaniu za pomocą różnych form ekspresji uczuć pozytywnych i negatywnych;
- Wyrażaniu własnego zdania, poglądów, publicznie i w sytuacjach ryzyka;
- Dochodzeniu własnych praw;
- Wyrażaniu niezgody na poniżanie i zachowania agresywne;
- Odmowie spełniania rażąco niestosownych żądań, zwłaszcza o cechach eksploatatorskich;
- Przyjęcia bądź odrzucenia oceny własnej osoby ze strony innych ludzi na podstawie samodzielnej, krytycznej interpretacji tych ocen;
- Zwracaniu się do innych ludzi o pomoc i przysługę;
- Inicjowaniu, podtrzymywaniu i ograniczaniu komunikacji z różnymi ludźmi. OPIS NARZĘDZIA
W celu określenia poziomu asertywności u młodzieży z lekkim upośledzeniem posłużyłyśmy się prostym w użyciu narzędziem jakim jest skala "Ja i inni" Narzędzie składa się z 17 stwierdzeń, które osoba badana ocenia na 3-punktowej skali. Minimalna liczba punktów, którą może uzyskać badany, to - 17, a maksymalna - 85. Wszystkie twierdzenia można zakwalifikować do następujących kategorii, zgodnych z propozycją H. Sęk (1988).
1. Zachowania ekspresyjne (wyrażanie uczuć, pragnień). 2. Zachowania interpersonalne (np. mówienie: "nie", prośby o wsparcie, komunikowanie się, obrona swego stanowiska). 3. Zachowanie zadaniowe (np. dochodzenie swoich praw, pokonywanie przeszkód).
WYNIKI BADAŃ
Badaniami poziomu asertywności za pomocą skali "Ja i inni" objęłyśmy 15 osobową grupę wychowanek internatu przy ZSZ Specjalnej w Białymstoku w wieku 18-19 lat, upośledzonej w stopniu lekkim.
Jedna z wychowanek osiągnęła maksymalną ilość punktów - 85, jednak nie potraktowałyśmy tego wskaźnika jako prawdziwego odbicia jej zachowań asertywnych. Większość badanych 8 dziewczyn uzyskało 70-79 pkt. 4 osoby - 64-68 pkt.; jedna badana - 57 pkt. i 1 osoba 35 pkt. Na podstawie przeprowadzonego sondażu, można stwierdzić, że 53,3% badanych nie ma żadnych kłopotów z wyrażaniem swoich uczuć i pragnień, 32,0% - tylko czasami potrafi wyrazić swoje stany emocjonalne i 14,7% badanych nie posiada takich umiejętności. Umiejętności komunikowania się, obrony swego stanowiska, prośby o wsparcie, mówienia "nie" posiada 54,3% badanych dziewczyn, 28,6% tylko czasami potrafi nawiązać kontakt z innymi i 01,1% badanych twierdzi, że obce są im zachowania interpersonalne. Wyniki badań dotyczące zachowań zadaniowych przedstawiają się następująco: - 52,4% badanych wysoko oceniła swoje umiejętności w pokonywaniu przeszkód, dochodzeniu swoich praw, - 33,3% - czasami zdolna jest pokonywać trudności, - 13,3% - nie radzi sobie z problemami napotykanymi na swojej drodze życiowej.
Reasumując 15% badanych stosuje techniki unikowe, zgadzają się z każdym i ze wszystkimi, nie maja prawdziwie własnych opinii czy pomysłów. Ignorują fakt, że ktoś narusza ich prawa. Są niezdecydowane i uległe. Stronią od konfliktów. Poddają się manipulacji i zazwyczaj dołączają do grupy silniejszej lub większej, nawet gdy się z nią nie zgadzają. W rezultacie nikt nie wie o ich odczuciach i nie bierze ich w ogóle pod uwagę. 31% badanych czasami zachowuje się asertywnie, broni własnych opinii, akceptuje własne uczucia nawet, jeśli różnią się one od uczuć i sądów innych ludzi. Uczy się jak domagać się respektowania własnych praw, nie odmawiając tym samym praw innym. 54% badanych stwierdza, że jest asertywna co oznacza wiarę w siebie, ale jednocześnie szacunek dla uczuć i potrzeb innych oraz akceptuje swoje własne niedoskonałości.
II. PODSUMOWANIE
Wyniki badań potwierdziły nasze obserwacje wychowanek w życiu codziennym. Wiemy również, że niska samoocena oraz zaburzony obraz samego siebie są nieuchronnym rezultatem wychowania w rodzinie nieszczęśliwej i nie zapewniającej poczucia bezpieczeństwa. Tak więc niezależnie od wartości preferowanych przez społeczeństwo, zawsze wtedy, gdy młodzi ludzie czują się odrzuceni lub skrzywdzeni, w dorosłym życiu nie potrafią prosić o to, czego naprawdę pragną. Jedni po prostu milczą; inni wręcz przeciwnie, krzyczą głośno i długo, żądając wszystkiego, czego im się odmawia. Obie te grupy ludzi, a także ci, którzy przyjęli bierną postawę, powinni nauczyć się działać z większą dozą asertywności. Sądzimy, że poprzez odpowiednie słowa, właściwe traktowanie człowieka upośledzonego krok po kroku nauczymy ich jak znaleźć zadowolenie z pracy, zabawy i towarzystwa innych ludzi. W dążeniu do asertywności niezwykle istotne jest, aby przestać martwić się, czy twoje zachowanie spełnia oczekiwania różnych osób, uświadomienie i przyznanie sobie "praw". Zachowania asertywne pomagają ludziom wspólnie żyć. Uczą jak zadbać o swoje dobro, pamiętając o mądrości starego przysłowia: "Nie czyń drugiemu co tobie niemiłe". |