Lekcja: "Sekretny obrzęd, ludowa moralność i przestrogi gości z zaświatów - czyli tematyka ˝Dziadów cz. II˝ A. Mickiewicza"
Przesłanie Widma
Okazuje się, że upiorne ptactwo to dusze zmarłych - z winy Pana - poddanych. "Nie znałeś litości, panie!" – krzyczą ptaki. Kruk, był niegdyś jego sługą, został okrutnie wychłostany za kradzież owoców z pańskiego sadu. Sowa była ubogą wieśniaczką, w wigilijna noc poprosiła dziedzica o zapomogę dla głodującej rodziny. Zamarzła z dzieckiem na ręce, gdy z rozkazu Pana wyrzucono ją za wrota dworu.
Zgromadzeni w kaplicy nie mogą pomóc zjawie, gdyż podane duchowi jedzenie natychmiast zostaje rozerwane przez ptaki. Okrutna pokuta za okrutne traktowanie słabszych i potrzebujących. Duch uświadamia zebranym, że najcięższym z grzechów jest brak miłosierdzia:
"Tak, muszę dręczyć się wiek wiekiem,
Sprawiedliwe zrządzenia Boże!
Bo kto nie był ni razu człowiekiem,
Temu człowiek nic nie pomoże."
