Oświecenie było ruchem popularno-naukowym, natomiast krytycyzm był doktryną fachowców. Oświecenie było wytworem myśli angielskiej i francuskiej, krytycyzm - niemieckiej. Filozofia Oświecenia była dziełem zbiorowym, krytycyzm - dziełem jednego człowieka: Kanta. Filozofia Oświecenia była podjęciem starych myśli, sięgających jeszcze czasów starożytnych, filozofia krytyczna polegała na zupełnie nowym pomyśle.
Pomysł, który stanowił osnowę krytycyzmu, to całkowite odwrócenie trybu myślenia - nie myśl kształtuje się zależnie od przedmiotów, lecz, odwrotnie, przedmioty są zależne od myśli.
