Największym dziełem Ksenofonta jest pamiętnik „Anabaza” ( „Wyprawa Cyrusa”), w którym opisał swój udział w zorganizowanej przez Cyrusa Młodszego wyprawie (lata 401-400 p.n.e.) skierowanej przeciwko swojemu bratu – Artakserksesowi II Mnemonowi – królowi Persji. W wyprawie brało udział ok. 10 tys. najemników greckich, którzy dotarli do Babilonu, gdzie Cyrus poległ w bitwie, a jego oddziały przeszły no stronę Artakserksesa lub w większości rozpierzchły się. Persowie zwabili greckich żołnierzy do swojego obozu i zamordowali, mimo tego Greccy najemnicy nie poddali się i spośród siebie wytypowali nowych dowódców (m.in. Ksenofonta) i wyruszyli z powrotem do Grecji. Pokonując warunki pogodowe i ukształtowanie terenu odpierali ataki Persów, a gdy zaskoczyła ich zima, znaleźli się już w greckiej kolonii nad Morzem Czarnym.
