Budowa żołądka - podział szczegółowy na części anatomiczne
Schemat budowy błony śluzowej żołądka z uwzględnieniem mechanizmów bariery śluzowo-alkalicznej
Przekrój przez zdrowy żołądek człowieka
Żołądek (
łac.
gaster, ventriculus, stomachus) –
narząd
stanowiący część
przewodu pokarmowego
, którego zasadniczą rolą jest
trawienie
zawartych w pokarmie
białek
(nie zachodzi trawienie
tłuszczów
, a trawienie
cukrów
jest wręcz hamowane przez niskie pH żołądka). Żołądek wydziela
sok żołądkowy
zawierający
enzymy trawienne
:
-
podpuszczka
– ścina białko w mleku (obecna tylko u niemowląt),
-
pepsyna
– zapoczątkowuje trawienie białek (w obecności HCl).
Żołądek wydziela
kwas solny
, który uaktywnia enzymy trawienne oraz zabija drobnoustroje.
U
kręgowców
jest to rozszerzona część pomiędzy
przełykiem
i
jelitem
.
Położenie
U człowieka żołądek znajduje się w
jamie brzusznej
na wysokości od 11. kręgu piersiowego (Th11), gdzie położony jest wpust żołądka do 3. bądź 4. kręgu lędźwiowego (L3-L4).
Budowa
Żołądek jest workiem mięśniowym o hakowatym kształcie, z przełykiem łączy się przez wpust żołądka (cardia), a z
dwunastnicą
łączy go
odźwiernik
(pylorus), otwór otoczony silną mięśniówką okrężną, która rozszerza się i zwęża w zależności od różnicy
pH
między środowiskami.
Wielkość
Wielkość żołądka jest zmienna i zależy od jego wypełnienia, napięcia ścian oraz pozycji ciała.
Długość żołądka: 25-30 cm
Szerokość żołądka: 12-14 cm
Pojemność: 1000-3000 ml
Podział anatomiczny
W budowie makroskopowej żołądka można wyróżnić następujące elementy:
- wpust żołądka (
łac.
cardia ventriculi)
- dno żołądka (fundus ventriculi)
- trzon żołądka (corpus ventriculi)
- krzywizna mniejsza (curvatura minor)
- krzywizna większa (curvatura major)
- część przedodźwiernikową (pars prepylorica)
- odźwiernik (pylorus ventriculi).
Budowa histologiczna
Ściana żołądka zbudowana jest z następujących warstw (od wewnątrz):
Mięśniówka żołądka zbudowana jest z trzech warstw
mięśni
; (od zewnątrz) podłużnej, okrężnej i skośnej. Warto zauważyć że różne warstwy występują w różnych częściach żołądka:
- warstwa podłużna - na krzywiźnie mniejszej i większej
- warstwa okrężna - w części odźwiernikowej
- warstwa skośna - w rejonie dna żołądka.
Komórki żołądka
Wewnętrzną warstwę wyścielającą wnętrze żołądka stanowi błona śluzowa. W błonie śluzowej znajdują się gruczoły, które zawierają następujące rodzaje komórek:
- okładzinowe - wydzielające kwas solny
- główne - wydzielające enzym pepsynę, a dokładniej pepsynogen (nieaktywny prekursor, który pod wpływem kwasu solnego przechodzi w aktywną pepsynę) trawiący białko
- śluzowe - wydzielające śluz, który chroni komórki okładzinowe, główne oraz inne wchodzące w skład błony śluzowej przed trawiącym działaniem kwasu solnego
- macierzyste - z nich powstają wszystkie komórki nabłonka śluzówki
- dokrewne - wydzielają
serotoninę
- komórki
APUD
–
komórki G
wydzielające
gastrynę
.
W błonie śluzowej żołądka rozróżniamy następujące rodzaje gruczołów:
-
gruczoły żołądkowe
właściwe – jest ich duża liczba (ok. 100 na 1mm².), w okolicach dna i trzonu
- gruczoły wpustowe - w części wpustowej żołądka, wydzielają obojętny śluz i niewielkie ilości
lizozymu
- gruczoły odźwiernikowe – występują w części odźwiernikowej żołądka.
Przez to, że błona śluzowa żołądka wydziela kwas solny, pH treści żołądkowej może dochodzić nawet do 4. Pokarm, zbierający się w żołądku, jest trawiony przez
sok żołądkowy
. Z zewnątrz żołądek pokryty jest błoną surowiczą.
Funkcje
- rozdrabnia pokarm;
- wyjaławia pokarm;
- trawi białka a lipaza żołądkowa zapoczątkowuje trawienie tłuszczów;
- w żołądku odbywa się trawienie cukrów przez
amylazę ślinową
- do momentu obniżenia pH pokarmu do wartości dezaktywującej enzym.[1].
Unerwienie
Żołądek u człowieka unerwiony jest przez
nerw błędny
oraz dwa sploty autonomiczne. Lewy nerw błędny unerwia przednią część żołądka a prawy tylną (jest to spowodowane obrotem pętli jelitowej w rozwoju).
Rozrusznik
w żołądku zlokalizowany jest na 2/3 górnych krzywizny większej żołądka.
Unaczynienie
Pień trzewny wraz z unaczynieniem żołądka
Żołądek jest unaczyniony od tętnic pochodzących z
pnia trzewnego
.
Dno żołądka jest zaopatrywane przez tętnice żołądkowe krótkie - gałązki
tętnicy śledzionowej
.
Reszta naczyń biegnie wzdłuż krzywizn żołądka - tętnice żołądkowe wzdłuż krzywizny mniejszej a tętnice żołądkowo-sieciowe wzdłuż krzywizny większej.
Tętnica żołądkowa lewa
odchodzi bezpośrednio od
pnia trzewnego
natomiast tętnica żołądkowa prawa od
tętnicy wątrobowej właściwej
.
Tętnica żołądkowo-sieciowa lewa
odchodzi od
tętnicy śledzionowej
a
tętnica żołądkowo-sieciowa prawa
od
żołądkowo-dwunastniczej
(jedna z gałęzi końcowych). Tak więc tętnice mające określenie "lewa" zaopatrują górną część krzywizny natomiast "prawa" - dolną (oddając gałązki do przedniej i tylnej powierzchni żołądka). Tętnice łączą się pośrodku krzywizny zespoleniami (anastomozami). Określenie granic unaczynienia pomiędzy tętnicami prawa i lewa jest umowne.
Szczególną budowę ma
żołądek przeżuwaczy
; podobnie skomplikowany i wyspecjalizowany jest żołądek
leniwców
.
Przypisy
- ↑ Zakres aktywności przy dla amylazy wynosi pH 4-11 (optimum 7). Fizjologia układu trawiennego, S. Konturek. Warszawa 1985.
PZWL
. Strona 101, 470 ()