Żyworodność, żyworództwo, wiwiparia ( łac. viviparia, od vivus – żyć oraz parire – urodzenie) – rodzaj reprodukcji polegający na tym, że komórki jajowe zapładniane są w obrębie dróg rodnych samicy i przechowywane w obrębie jej układu rozrodczego, rozwój zarodkowy przebiega w organizmie matki, zarodek jest odżywiany za pośrednictwem łożyska lub funkcjonalnie podobnych struktur, zarodki wylęgają się przed opuszczeniem organizmu matki i przychodzą na świat zwykle w pełni ukształtowane. Dzięki temu rozwój płodu przebiega pod osłoną ciała matki, niezależnie od czynników zewnętrznych, a rodzice nie są zmuszeni do wyszukiwania podłoża odpowiedniego do złożenia ikry , co zwierzętom żyworodnym umożliwia zasiedlenie wielu środowisk .

W klasyfikacji form rozrodu kręgowców przyjmowane są dwa kryteria^[1]:

1. sposób, w jaki organizm potomny opuszcza ciało matki – stosowany od czasów Arystotelesa i jego Historia Animalium ("Historia Zwierząt") podział na zwierzęta składające jaja oraz zwierzęta rodzące młode wolne od osłonek jajowych,
2. źródło energii pobieranej przez zarodek – tylko z żółtka (lecytotrofia) lub najpierw ze zredukowanego żółtka, a następnie z organizmu matki (matrotrofia).

Na początku XIX wieku termin żyworodność część zoologów zaczęła stosować wyłącznie w odniesieniu do ssaków łożyskowych. Dla formy rozrodu organizmów lecytotroficznych pozostających w ciele matki wprowadzono termin jajożyworodność. Termin ten był później przez niektórych biologów (m.in. Richard Owen ) przypisywany formom jajorodnym lub o słabo wykształconym łożysku (np. torbacze ). W drugiej połowie XX wieku definicja żyworodności była różnie przedstawiana w literaturze przez różnych autorów i obejmowała:

1. wszystkie przypadki żyworodności,
2. reprodukcję, w czasie której nie występują osłony jajowe zarodków,
3. składanie częściowo rozwiniętych jaj ( stekowce i łuskonośne ),
4. wszystkie przypadki zapłodnienia wewnętrznego.

W wyniku wielu długich dyskusji wśród naukowców termin jajożyworodność został ostatecznie odrzucony jako przestarzały, a jego stosowanie jest niezalecane^[1].

Żyworodność wyewoluowała z jajorodności we wszystkich gromadach kręgowców , z wyjątkiem ptaków ^[1][2]. Występuje u ssaków łożyskowych , torbaczy , ryb chrzęstnoszkieletowych i kostnoszkieletowych , płazów , gadów oraz nielicznych bezkręgowców . Wyróżnia się żyworodność fakultatywną i obligatoryjną. Znane są przypadki jajorodności u ryb żyworodnych i odwrotnie^[3].

Ssaki (z wyjątkiem stekowców ) rozwijają się bez osłonek jajowych i rodzą w pełni rozwinięte. Rozwój żyworodności u ryb przebiegał w dwóch kierunkach: zarodki spodoustych rozwijają się w jajowodach, a kostnoszkieletowych w jajnikach. U ryb o bardziej zaawansowanym stopniu żyworodności występują różne typy łożysk przypominające łożysko ssaków^[4], a woreczek żółtkowy zarodka jest silnie zredukowany.

U zwierząt żyworodnych, których zarodki odżywiają się żółtkiem (lecytotrofia) i zachowują całkowitą autonomię podczas rozwoju występuje żyworodność lecytotroficzna, wcześniej nazywana jajożyworodnością ^[2][5].

W entomologii żyworodność definiowana jest jako rodzenie larw (larworodność)^[6].

Przypisy

Bibliografia