Żywokost lekarski
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	Euphyllophyta
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	klad astrowych
Rodzina :	ogórecznikowate
Rodzaj :	żywokost
Gatunek :	żywokost lekarski
Nazwa systematyczna
Symphytum officinale L. Sp. pl. 1:136. 1753

Gatunek leczniczy

Gatunek trujący

Morfologia

Żywokost lekarski (Symphytum officinale L. ), zwyczajowo nazywany także kosztywałem – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny ogórecznikowatych . Występuje w Europie , z wyjątkiem południowych krańców, w środkowej Azji , na Syberii , w Azji Mniejszej. Zawleczony do Ameryki Północnej . W Polsce jest rośliną pospolitą na terenie całego kraju.

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona, kanciasta, o wysokości do 100 cm, w górnej części rozgałęziająca się, cała szorstko owłosiona, pusta.

Liście

Ulistnienie skrętoległe, liście duże, o podługowato-lancetowatym kształcie, zaostrzone, długości do 25 cm, całobrzegie. Niemal wszystkie liście siedzące, zbiegają po łodydze wzdłuż całego międzywęźla. Mają wyraźną nerwację na dolnej stronie i całe są szorstko owłosione.

Kwiaty

Fioletowopurpurowe, rzadziej białe lub kremowe, na krótkich szypułkach, zebrane w zwisły kwiatostan typu sierpik . 5-krotne kwiaty mają długość 1 – 2 cm. Kielich trwały, zrosłodziałkowy. Korona o dzwonkowatym kształcie i brzegu odwiniętym na zewnątrz. Gardziel korony początkowo jest całkowicie zamknięta przez osklepki o długości równej długości pręcików , po przekwitnięciu rozchyla się. Pręciki w liczbie 5 są przyrośnięte nitkami do korony, słupek jeden, górny z czterodzielną zalążnią i prostą szyjką wystającą poza koronę.

Owoc

Rozłupnia rozpadająca się na 4 rozłupki , drobno pomarszczone i przyrośnięte do dna kielicha.

Korzeń

Gruby, pionowy, silnie rozgałęziający się, czarnofioletowego koloru, osiąga długość 30 cm.

Biologia

Rozwój

Bylina . Kwitnie od maja do czerwca. Pręciki i słupek dojrzewają równocześnie, kwiaty są samopylne , lub zapylane przez owady . Roślina miododajna . Do nektaru, znajdującego się na dnie kwiatowym dostać się mogą wyłącznie owady o długim aparacie gębowym, przepychając go przez szparę utworzoną z pylników i osklepek. Trzmiel ziemny nie mogący dostać się tą "legalną" drogą do nektaru, wygryza często szparki w dolnej części korony, nie biorąc udziału w zapylaniu, z wykonanych przez niego otworów korzystają również pszczoły^[2].

Siedlisko

Obrzeża jezior i strumieni wolno płynących, mokre łąki , zarośla , rowy, podmokłe lasy . Rośnie na żyznych i wilgotnych glebach (torfowe, glejowe). Hemikryptofit .

Roślina trująca

Korzeń zawiera mieszaninę szkodliwych alkaloidów , m.in. cynoglossynę, echidyninę, konsolicynę, symfytinę.

Zastosowanie

• Roślina lecznicza :
  • Surowiec zielarski  : korzeń (Radix Symphyti). Zawiera cukry , pektyny , garbniki , alkaloidy , kwasy organiczne , duże ilości śluzów. Największe lecznicze działanie ma alantoina .
  • Działanie : działa ściągająco, wywiera korzystny wpływ na błony śluzowe żołądka i jelit, wzmacnia siły obronne organizmu, działa przeciwzapalnie. Używany był w mieszankach z innymi ziołami do leczenia choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy , w postaci syropu przy schorzeniach dróg oddechowych, kaszlu . Stosowany był także przy złamaniach, gdyż przyspieszał wypełnianie się ubytków kostnych (stąd wzięła się nazwa rośliny). Obecnie wydano zakaz jego stosowania wewnętrznego, gdyż stwierdzono jego toksyczne właściwości. Nadal stosowany jest zewnętrznie przy odmrożeniach , oparzeniach , egzemie , ropniach i trudno gojących się ranach^[3]. Pobudza rozwój komórek przy ubytkach skórnych. Alantoina ułatwia i przyspiesza tworzenie się naskórka .
  • Zbiór i suszenie : korzenie wykopuje się jesienią, lub wczesną wiosną, myje i suszy.
• Bywa uprawiany jako roślina ozdobna ( strefy mrozoodporności 5-10)^[4].

Przypisy

Bibliografia