Żychlin – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim , w powiecie konińskim , w gminie Stare Miasto .

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa konińskiego .

Miejscowość istniejąca już w późnym średniowieczu . Pod koniec XIV w. własność rodu Żychlińskich herbu Szeliga. W 1754 r. Żychlin kupiła rodzina Oppeln-Bronikowskich .

Parafia w Żychlinie

W Żychlinie znajduje się parafia Kościoła Ewangelicko-Reformowanego . Jest to jedyna parafia ewangelicko-reformowana, która przetrwała od czasów polskiej Reformacji do dnia dzisiejszego.

Początki parafii należy wiązać z ufundowaniem przez Piotra i Katarzynę Żychlińskich w 1610 r. drewnianego kościoła. W jej historii były okresy lepsze i gorsze, były też momenty poważnego zagrożenia. Tak było np. w okresie konfederacji barskiej , gdy w czasie napadu na plebanię został zamordowany ksiądz J. S. Majewski.

W połowie XVIII w. dobra żychlińskie przechodzą w posiadanie innej rodziny ewangelickiej , Oppeln-Bronikowskich , którzy stają się nowymi patronami zboru . Za ich czasów w I połowie XIX w. zostały zbudowane wszystkie istniejące do dziś nieruchomości parafialne.

W XIX w. elita zborowa , jaką były rodziny szlachty ewangelickiej , w wyniku koligacji z rodzinami katolickimi powoli odchodzi od wyznania przodków. W mniejszym stopniu dotyczyło to miejscowej ludności. Dopiero obie wojny światowe doprowadziły do rozproszenia znacznej części parafian.

Ewangelicko-reformowany zespół kościelny w Żychlinie charakteryzuje architektura o cechach typowych dla budownictwa sakralnego tego wyznania na obszarze Rzeczypospolitej. Obiekty zespołu stanowią zwarty kompleks i do dziś użytkowane są zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem. Wszystko to nadaje całości charakter unikatu w skali kraju.

Postacie związane z parafią żychlińską

• Piotr Żychliński, pułkownik, starosta wałecki, podkomorzy kaliski, uczestnik bitwy pod Chocimiem , patron zboru w latach 1665-1697.
• Andrzej Piotrowski, miecznik wieluński, znany jako ostatni poseł ewangelicki usunięty w 1718 r. z izby poselskiej, pochowany w Żychlinie w 1736 r.
• Adam Oppeln-Bronikowski , generał wojsk saskich , patron zboru w latach 1751-1778.
• Adam Feliks Oppeln-Bronikowski , szambelan króla Stanisława Augusta Poniatowskiego , poseł na Sejm Czteroletni , senator-kasztelan Królestwa Kongresowego , patron zboru w latach 1778-1840.
• Aleksander Chlebowski, pułkownik, uczestnik powstanie kościuszkowskie powstania kościuszkowskiego i wojen napoleońskich, odznaczony Krzyżem Legii Honorowej , pochowany w Żychlinie w 1848 r.

Zabytki historyczne

Kościół Ewangelicko-Reformowany

Budynek kościoła wzniesiony został w latach 1821-1822 w stylu klasycystycznym na planie prostokąta z dachem trójspadowym. Fasada ozdobiona jest dwukolumnowym portykiem podtrzymującym trójkątny tympanon zwieńczony attyką . Wnętrze proste i skromne – zgodnie z biblijnym pouczeniem (Księga Wyjścia 20, 4-5) – z centralnie umieszczoną kazalnicą, po której obu stronach znajdują się klasycystyczne epitafia: Melanii Kurnatowskiej i Teodora Pretwica oraz portrety szczególnych dobroczyńców parafii: Adama Oppeln-Bronikowskiego i jego żony Joanny Florentyny z Potworowskich Bronikowskiej. Wzdłuż trzech ścian biegnie modrzewiowa empora .

Lapidarium

Utworzone zostało w latach 1985-1991 w obrębie dawnego cmentarza tj. wokół kościoła i dzwonnicy, i gromadzi cenne historycznie i artystycznie nagrobki pochodzące z całej Polski, z terenów gdzie istniały niegdyś parafie reformowane a pozostały niszczejące cmentarze, których uratować się już nie da.

Mauzoleum

Grobowiec rodzinny w formie miniatury kościoła zbudował w 1840 r. marszałek miejscowej szlachty Rafał Bronikowski. W 1942 r. hitlerowcy zbezcześcili to miejsce usuwając i paląc trumny. Szczątki ludzkie zakopano na cmentarzu. Obecnie zgromadzono tu pamiątki poświęcone historii zboru oraz XVI-wieczną płytę nagrobną autorstwa Santi Gucciego z lapidarium.

Dwór i folwark

W bezpośrednim sąsiedztwie zespołu kościelnego znajduje się położony w parku dawny dwór Bronikowskich i zabudowania folwarczne. Całość stanowiła dawniej założenie kościelno-dworskie, którego ważnym ogniwem była nieistniejąca dziś aleja lipowa biegnąca od bramy dworskiej w kierunku grobowca- mauzoleum . Dwór w stylu klasycystycznym zbudowano ok. 1820 r. Na początku września 1829 r. na weselu córki właściciela wsi Melani Bronikowskiej, we dworze gościł Fryderyk Chopin , który przyjechał z Kalisza towarzysząc Adamowi Bogumiłowi Helbichowi .^[1] Obecnie mieści się tam siedziba Zespołu Szkół Ekonomiczno-Usługowych. W parku o pow. 2,5 ha pomnikowe okazy drzew: platan klonolistny o obwodzie 300 cm, 3 jesiony wyniosłe o obw. 300-400 cm i 2 lipy drobnolistne o obw. 400 i 500 cm. Z zabudowań folwarcznych zachowały się: spichlerz datowany na 1820 r. i pozostałości gorzelni.

Cmentarz

Założony w 1811 r. znajduje się ok. 400 m od reszty zespołu. Architektura grobowców rodzin szlacheckich (Żychlińskich, Potworowskich, Chlebowskich i Opitzów), nagrobków duchownych i właścicieli ziemskich oraz członków ich rodzin nawiązuje do stylu pozostałych obiektów zespołu.

Okolice

Nieopodal zabudowań parafialnych rozpoczyna się niebieski szlak turystyczny biegnący przez pobliski kompleks leśny Złotej Góry (187 m n.p.m.) – najwyższego wzniesienia w okolicy, gdzie utworzono rezerwat przyrody obejmujący obszar lasu o powierzchni 124 ha. W promieniu ok. 25 km od Żychlina obok obiektów zabytkowych (kościoły, pałace, ruiny zamków, zespoły klasztorne) znajduje się kilka jezior z dobrze rozwiniętą bazą turystyczną (przystanie, wypożyczalnie sprzętu wodnego), Nadwarciański Park Krajobrazowy i kilka rezerwatów przyrody. Unikatową atrakcją jest możliwość zobaczenia odkrywek węgla brunatnego.

Przypisy

Zobacz też

• Oppeln-Bronikowski (rodzina)

Linki zewnętrzne

• Parafia kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Żychlinie
• Przewodnik po Żychlinie
• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi