Święte Oficjum ( łac. Sacrum Officium), właściwie Kongregacja Kardynalska Świętej Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji – instytucja inkwizycji powołana w 1542 przez papieża Pawła III odnowiona w 1564 na mocy postanowień soboru w Trydencie .

Jego zadania określiła konstytucja apostolska Licet ab initio. Był to kościelny sąd najwyższy , rozpatrujący sprawy o herezje .

Oficjum składało się z 6 kardynałów , było całkowicie niezależne od lokalnych biskupów . Miało nadzorować działalność sądów inkwizycyjnych w walce z reformacją . Pierwsze Oficjum powstało już w 1215 roku dla zwalczania pierwszych heretyków jacy się pojawiali w Europie.

Święte Oficjum uzyskało zgodę na utworzenie i podporządkowanie sobie trybunałów inkwizycyjnych we Flandrii i we włoskich posiadłościach Hiszpanii . Wkrótce potem Mediolan wyraził zgodę, jednak dopiero po wysiłkach tamtejszego arcybiskupa Karola Boromeusza . Wenecja , bardzo tolerancyjna wobec heretyków , w której sporymi wpływami cieszyły się bogate środowiska żydowskie zgodziła się na utworzenie trybunału pod egidą Świętego Oficjum dopiero w 1547 roku, kiedy problem panoszącej się herezji stawał się wyraźny.

Zaledwie połowa procesów Świętego Oficjum dotyczyła herezji niemieckiej i całych północnych Włoch . Bardzo dużą uwagę poświęcało magom oraz księżom i zakonnikom posądzanych o niemoralność czy o wejście w związek małżeński. Znanym przypadkiem jest Giordano Bruno, dominikanin, najpierw katolik , potem kalwinista , spalony na stosie po wyroku Świętego Oficjum 17 lutego 1600 roku (proces trwał 7 lat, Bruno pomimo polemik z przysyłanymi przez bliskich kaznodziejami, pozostał przy swoim).

Po śmierci papieża Pawła III w 1559 doszło do rozruchów – wzrastające poparcie dla idei antypapieskiej i proluterańskiej (poniekąd tolerowane nawet przez niektórych kardynałów ) doprowadziło do zniszczenia siedziby Świętego Oficjum, spalenia archiwum oraz uwolnienia więźniów.

Pod koniec XVI wieku Święte Oficjum mogło liczyć tylko na piętnaście trybunałów , wszystkie na terenie Włoch . Po zwalczeniu głównego zadania, do jakiego zostało powołane (zatrzymać falę protestantyzmu na Półwyspie Apenińskim), jego działalność została ograniczona i rola przygasła. Reformy Świętego Oficjum dokonał dopiero w 1908 roku papież Pius X . 7 grudnia 1965 roku papież Paweł VI nakazał przekształcić Kongregację Świętego Oficjum w Kongregację Nauki (Doktryny) Wiary.

Zobacz też

• Kongregacja Nauki Wiary