Święta Anna Samotrzeć, Święta Anna Samotrzecia, Dziewica z Dzieciątkiem i Św. Anną[1], (włos. Sancta Anna Matterza) - w
ikonografii
europejskiej
przedstawienie
św. Anny
z
Matką Boską
i małym
Jezusem
.
Najsłynniejszy obraz przedstawiający św. Annę Samotrzecią stworzył, w latach ok.
1506
-
1513
, wielki mistrz
renesansu
Leonardo da Vinci
[(
wł.
) Sant'Anna, la Vergine e il Bambino, (
ang.
) The Virgin and Child with St. Anne].
Historia
Zlecenie
Jest wiele sprzeczności w kwestii powstania obrazu. Historia sztuki nie zna odpowiedzi na pytanie: Czy artysta otrzymał zlecenie na namalowanie obrazu już w
1499
roku
od
króla
francuskiego
, po zajęciu przez niego
Mediolanu
czy raczej rozpoczął malowanie w późniejszym okresie we Florencji, jako malowidła
ołtarzowego
dla
zakonu
Serwitów od Zwiastowania?
Studia
Karton do obrazu Święta Anna Samotrzeć
Leonardo zajmował się tym przedsięwzięciem przez dłuższy okres czasu i stworzył różnorakie wersje projektu. Narysował wiele rysunków przygotowawczych, m.in:
- Karton do obrazu Święta Anna Samotrzeć (
1499
r.)
- Studium draperii do obrazu Święta Anna Samotrzeć (
1507
lub
1513
r.)
Praca twórcza
Ostatnie przedstawienie powstało w trakcie drugiego pobytu artysty w
Mediolanie
, po
1506
roku
, prawdopodobnie na zlecenie
króla
Francji
,
Ludwika XII
. Nawet w ostatnich latach swego życia malarz pracował nad studiami do szaty
Maryi
.
Projekty wzbudzały emocje już od chwili, gdy powstał pierwszy rysunek na kartonie.
Giorgio Vasari
opowiadał, że przez dwa dni mężczyźni i kobiety, przybywali do pomieszczenia, w którym mogli ujrzeć dzieło, fascynujące całą ludność.
W stosunku do wcześniejszego ujęcia tematu autor zmienił ustawienie postaci oraz wzmocnił znaczenie krajobrazu.
Obraz
Tytuł obrazu jest dosyć osobliwy, gdyż wyraz samotrzeć nie istnieje w obecnej polszczyźnie - jest to
archaistyczne
określenie "w trójkę". Tytuł oznacza, że na jednym obrazie zostały przedstawione trzy pokolenia:
święta Anna
, jej córka -
Maryja dziewica
i wnuk - dzieciątko
Jezus
.
Kompozycja
Kompozycja jest podporządkowana rytmicznemu ciągowi, kolejno przechodzących w siebie ruchów. Gesty i spojrzenia tworzą między postaciami spoiwa niczym między ogniwami łańcucha. Zaczynając od postaci
Anny
, powstaje oś ruchu po przekątnej. Mimo starannej kompozycji grupa sprawia wrażenie spokojnej i naturalnej. Dynamiczne ujęcie w połączeniu z wymiarem przestrzennym było novum. Kompozycja ta znalazła się w twórczości
Rafaela Santi
,
Michała Anioła
,
Andrei del Sarto
i innych artystów o mniejszym znaczeniu.
Technika
W obrazie zostały zrealizowane zasady
sfumato
. Nie ma ostrych konturów, ani gwałtownych przejść, bądź mocnych kontrastów. Miękkie cienie rozkładają się na twarzach i delikatnie kształtują ich rysy. Tym sposobem formy nabierają cech plastyczności, ale nie stwarzają efektu twardości. Technika ta dostrzegalna jest także w krajobrazie. Grzbiety gór wyłaniają się z mglistych oparów, łączących się z wodą. Następnie przechodzą w barwy nieba.
Wymowa dzieła
Interpretacja obrazu przez
Freuda
Maryja
jest przedstawiona jako uosobienie matczynej miłości (siedzi ona na kolanach swej matki). Na obrazie pochyla się, by odciągnąć swego syna od baranka, którego mały Jezus chce dosiąść.
Baranek
stanowi symbol męki i śmierci na krzyżu
Chrystusa
. Jednak
Święta Anna
, która jest symbolem
kościoła
chrześcijańskiego
, swą pogodnością zdaje się akceptować nieuchronny los Jezusa. Uwagę odbiorcy zwraca również młody wygląd kobiet. Bardziej przypominają siostry, niż matkę i córkę.
Zygmunt Freud
miał tezę na temat tego zjawiska. Mianowicie, Anna i Maria mają stanowić uosobienie dziecięcych wspomnień
Leonarda
o jego dwóch matkach, biologicznej i macosze.
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Buchholz E.L., Leonardo da Vinci, Życie i twórczość, Pracownia Wydawnicza "ElSet",
- Zöllner F., Leonardo, wyd. Taschen
Linki zewnętrzne
