Świerzb

scabies

ICD-10 B86

Sarcoptes scabiei- roztocz wywołujący świerzb

Norka świerzbowa z roztoczem w prawym górnym rogu, po lewej oderwany naskórek po rozdrapaniu

Świerzb ( łac. scabies) – choroba zakaźna ludzi i zwierząt spowodowaną przez świerzbowce. U ludzi świerzb wywołuje świerzbowiec ludzki (Sarcoptes hominis, Sarcoptes scabiei), który objawia się dokuczliwym świądem i zmianami skórnymi w postaci przeczosów , grudek i plam .

Epidemiologia

Na świecie choruje około 300 mln. ludzi, głównie w złych warunkach higienicznych i warunkach przeludnienia (wojsko, domy opieki) ^[1]. Świerzbowiec drąży kanały w warstwie rogowej naskórka . Samica składa 2-3 jaja w ślepo zakończonych norkach o długości 0,3-0,4 mm. Z jaj wylęgają się larwy, a następnie w ciągu 3 tygodni przekształcają w dojrzałe świerzbowce. Choroba przenosi się najczęściej przez bezpośredni kontakt fizyczny, rzadziej za pośrednictwem przedmiotów, np. pościeli. Poza skórą świerzbowce mogą przeżyć od 3 do 4 dni. Zakażeniu sprzyja obniżenie odporności. Chorują najczęściej dzieci, które zarażają się głównie podczas zabaw. W ciężkich chorobach układowych (np. AIDS , choroby hematologiczne) może wystąpić ciężka postać, charakteryzująca się hiperkeratozą , jest to tzw. świerzb norweski.

Objawy i przebieg

Świąd nasilający się w nocy, po kąpieli na skutek rozgrzania i uczynnienia świerzbowców. Zwykle na pośladkach, w okolicy nadgarstków i na bocznych powierzchniach palców, w naturalnych fałdach skóry, w okolicach pępka, brodawek sutkowych u kobiet, narządów płciowych, gdzie widoczne są norki świerzbowcowe. W okolicach zmian widoczne przeczosy - linijne nadżerki naskórka spowodowane intensywnym drapaniem. Nie zajmuje okolicy międzyłopatkowej oraz twarzy, z wyjątkiem świerzbu norweskiego. U dzieci często lokalizuje się na dłoniach i podeszwach stóp.

Rozpoznanie

• stwierdzenie charakterystycznych norek świerzbowcowych (dobrze widoczne po zabarwieniu nalewką jodową)
• charakterystyczny świąd nasilający się w nocy
• przeczosy w miejscach typowych
• wywiad ukierunkowany na występowanie podobnych objawów wśród osób z otoczenia chorego
• najczęściej występuje w okolicach pępka, na nadgarstkach, pośladkach, w okolicach nosa.

Rozpoznanie różnicowe

• świąd skóry na innym tle (pruritus)
• wszawica odzieżowa (pediculosis vestimenti)

Leczenie

Zaleca się stosowanie kąpieli i zmianę bielizny. Bieliznę, pościel, ręczniki używane podczas choroby należy po wypraniu odstawić i nie stosować przez okres 2 tygodni.

W leczeniu ludzi z reguły używa się maści. W przeglądzie 20 prób klinicznych z udziałem 2,4 tys. chorych najskuteczniejszym lekiem okazała się permetryna . Skuteczność potwierdził krotamiton, podobnie jak lindan , który powoduje jednak stosunkowo dużo skutków ubocznych. Stosowaną doustnie iwermektynę oceniono jako prawdopodobnie skuteczną. Skuteczność estru benzylowego kwasu benzoesowego , malationu i związków siarki (np. maść Wilkinsona ^[2]) oceniono jako nieznaną ^[3], ^[1].

Profilaktyka

Leczeniem muszą zostać objęte wszystkie osoby z najbliższego otoczenia osoby chorej.

Przypisy

Bibliografia

• Stefania Jabłońska , Sławomir Majewski Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową PZWL 2005, .