Śnieżka
Widok na Śnieżkę Widok na Śnieżkę
Położenie	Polska /   Czechy
Pasmo	Karkonosze , Sudety
Wysokość	1602 m n.p.m.
Wybitność	1202 m
Położenie na mapie
Śnieżka
50°44'09″N 15°44'21″E / 50.73583, 15.73917 Na mapach: 50°44'09″N 15°44'21″E / 50.73583, 15.73917

Szczyt Śnieżki około roku 1900

Śnieżka późną zimą, widok z Kruczych Skał w Karpaczu

Restauracja i obserwatorium na Śnieżce

Obserwatorium na Śnieżce po katastrofie w czerwcu 2009

Uszkodzenia górnego dysku obserwatorium.

Śnieżka ( czes. Sněžka, niem. Schneekoppe) – najwyższy szczyt w Karkonoszach (1602^[1] m n.p.m. ) i jednocześnie w całych Sudetach , a także najwyższy szczyt Republiki Czeskiej i Śląska . Położona na granicy polsko-czeskiej, góruje nad Kotliną Jeleniogórską , wystając 200 metrów ponad Równię pod Śnieżką . Należy do Korony Gór Polskich i Korony Europy . Jest uznawana za najbardziej charakterystyczny szczyt Karkonoszy .

Ze szczytu można podziwiać wspaniałe panoramy. Widoczność przy sprzyjających warunkach przekracza 200 km. Jest tłumnie odwiedzana w okresie letnim, rzadziej zimą za względu na warunki atmosferyczne, które utrudniają jej zdobycie.

Śnieżka należy do Korony Europy , Korony Gór Polski , Korony Sudetów i Korony Sudetów Polskich .

Budowa geologiczna Śnieżki

Śnieżka zbudowana jest z bardzo odpornych na wietrzenie hornfelsów – skał metamorficznych , powstałych w wyniku przeobrażenia łupków w wyniku oddziaływania intrudującej magmy granitowej w okresie karbońskim . Dzięki większej odporności na erozję budujących szczyt hornfelsów od skał otaczających, selektywna erozja doprowadziła w kenozoiku do powstania Śnieżki jako twardzielca wznoszącego się 200 metrów nad penepleną . Po wypiętrzeniu się Karkonoszy, niewysokie wzgórze stało się najwyższym szczytem nowo powstałego pasma górskiego. Zbocza Śnieżki pokrywa gołoborze , powstałe w czasie zlodowcenia w plejstocenie . W tym samym czasie powstały kotły polodowcowe , podcinające ją od północnego zachodu i południowego zachodu.

Klimat

Średnie ciśnienie atmosferyczne w latach 1951 - 1975 wyniosło 834,3 hPa . W okresie maj - wrzesień było ono wyższe: średnie miesięczne znajdowały się w przedziale 835-838 hPa. Dla Śnieżki charakterystyczne są silne krótkookresowe zmiany ciśnienia. Późnojesienna pogoda niżowa powoduje skoki ciśnienia przekraczające nawet 20 hPa/dobę. Podczas pogody wyżowej naturalny dobowy cykl zmian ciśnienia daje zazwyczaj amplitudę 2-5 hPa. W przekroju całego roku dominują wyżowe typy cyrkulacji powietrza , stanowiąc 33,8%. Odznaczają się największą trwałością i występują głównie jesienią.

Śnieżkę charakteryzują stosunkowo wysokie średnie prędkości wiatru . Średnia wieloletnia z lat 1951 - 1975 wynosi tu 11,4 m/s . Należy zauważyć, że w skali roku najczęstszymi są wiatry wiejące ogólnie z kierunków zachodnich. 24,7% stanowią wiatry z kierunku SW (śr. prędk. 13,1 m/s), 18,6% to wiatry NW (śr. prędk. 12,0 m/s) a 18,0% to wiatry W (śr. prędk. 12,8 m/s). Na Śnieżce często występują bardzo silne, porywiste wiatry, o prędkości przekraczającej 15 m/s (wiatry te w porywach nierzadko przekraczają 35 m/s). Średnio rocznie notowano tu 206 dni z silnymi wiatrami. Zimne półrocze, a dokładniej okres od listopada do marca , to okres dominacji porywistych wiatrów. Jest ich średnio od 19,5 dnia w listopadzie do 23,5 dnia w styczniu . W konsekwencji Śnieżkę charakteryzuje bardzo niska częstość występowania okresów bezwietrznych: od 1,5% w lutym do 2,7% w czerwcu – średnia wieloletnia wynosi tylko 1,8%.

Średnia temperatura powietrza w latach 1931 - 1970 wyniosła +0,4 °C . Najcieplejszymi miesiącami są lipiec i sierpień ze średnimi wynoszącymi odpowiednio +8,9 °C i +8,3 °C. Zimą najchłodniej bywa w styczniu i lutym, kiedy średnie temperatury wynoszą -7,8 °C i -7,4 °C. O surowości klimatu może świadczyć fakt, iż przeciętnie przez 105 dni w roku, średnia dobowa wynosi poniżej -5 °C (początek okresu to 3 XII, koniec przypada na 19 III). Średnia dobowa temperatura powietrza poniżej 0 °C utrzymuje się aż przez 186 dni (od 21 X do 26 IV). Cieplejsze dni, ze średnią dobową powyżej +5 °C występują tylko 2 VI do 15 IX (łącznie przez 104 dni). Na Śnieżce praktycznie nie występują dni ze średnią temperaturą przekraczającą +10 °C.

Oronimia

Nazwa Śnieżka pochodzi z XIX wieku i wzięła się od przymiotnika śnieżna, czyli pokryta śniegiem.

Polską nazwę Śnieżka wprowadzono urzędowo w 1949 roku^[2].

Granica państwowa

Śnieżka położona jest na granicy państwowej. Była to w latach:

• 1804 - 1867 granica prusko - austriacka ,
• 1867 - 1918 granica prusko - austro-węgierska ,
• 1918 - 1938 granica niemiecko - czechosłowacka ,
• 1945 - 1990 granica polsko - czechosłowacka ,
• 1990 - 1992 granica polsko - czecho-słowacka ,
• od 1992 granica polsko - czeska .

Przez szczyt przebiega Droga Przyjaźni Polsko-Czeskiej (dawniej: Polsko-Czechosłowackiej).

Obiekty na Śnieżce

Na szczycie Śnieżki na przestrzeni lat zbudowano kilka obiektów służących obsłudze ruchu turystycznego, kultowi religijnemu, jak również obserwacjom meteorologicznym. Należą do nich:

po stronie polskiej

• kaplica św. Wawrzyńca z 1665 ,
• budynek polskiego schroniska na Śnieżce – pierwotnie niemieckiego (Schneekoppe Baude, Preussische Baude, Deutsche Baude, Schronisko PTTK "Na Śnieżce") – nieistniejący, pierwszy obiekt wybudowano w 1850 , następny w 1858 , ostatni w 1862 – rozebrany w latach 60. XX wieku ,
• budynek starego obserwatorium meteorologicznego (istniejący w latach 1900-1989),
• budynek Obserwatorium Wysokogórskie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej z restauracją (charakterystyczne "dyski") z 1974 ;

po stronie czeskiej

• budynek czeskiego schroniska na Śnieżce (istniejący w latach 1868-2005, ale zamknięty dla turystów już w latach 80. XX wieku),
• górna stacja wyciągu krzesełkowego z miasta Pec pod Sněžkou ,
• kiosk czeskiej poczty ,
• nowy budynek czeskiej poczty w miejscu rozebranego schroniska^[3], otwarty w 2007 , najwyżej położony punkt pocztowy w Republice Czeskiej (rozpoczął działalność w czeskim schronisku w 1899 , zamknięto go po aneksji Kraju Sudeckiego przez III Rzeszę , ponownie otwarty w 1995 w dzięki inicjatywie Jaroslavy Skrbkovej, dawnej pracownicy poczty z Wielkiej Upy).

Historia ruchu turystycznego na Śnieżkę

Śnieżka była jedną z pierwszych gór europejskich licznie odwiedzanych przez turystów. Wiązało się to głównie ze względnie niewielkimi trudnościami technicznymi wejścia na szczyt oraz z faktem, że już od XVI wieku liczni kuracjusze przybywali do pobliskich Cieplic Zdroju i dobrze widoczna Śnieżka, dominująca wizualnie nad całymi Karkonoszami, była dla nich istotną atrakcją. Ważnym czynnikiem były też liczne, jak na owe czasy, duże budy pasterskie i dobra sieć szlaków prowadzących pod sam wierzchołek, co wiązało się z dość znacznym zaludnieniem przedgórza Karkonoszy i powszechnością wypasu w samych górach. Poza tym w 1563 – 1566 dokonano pierwszego pomiaru wysokości Śnieżki. Choć otrzymany wynik 5500 metrów był z gruntu błędny, to dał podstawę do utrzymywania przez długi czas, że jest to jedna z najwyższych gór Europy.

Jedno z pierwszych potwierdzonych grupowych wejść na Śnieżkę miało miejsce 7 sierpnia 1577 , gdy znalazła się tam grupa 12 mieszczan z Trutnova . W 1677 weszli na szczyt pierwsi polscy turyści Michał Kazimierz Radziwiłł i Teodor Billewicz. Ten ostatni pozostawił opis tej wycieczki. Kiedy 10 sierpnia 1681 na szczycie Śnieżki opat cystersów z Krzeszowa poświęcił, budowaną od 1665 z bloków miejscowych skał, kaplicę pod wezwaniem jednego z bardziej czczonych wówczas świętych – św. Wawrzyńca, to do walorów turystycznych szczytu doszły też walory pielgrzymkowe. Przez pierwsze 100 lat po zbudowaniu kaplicy odbywały się w niej msze 5 razy w sezonie letnim, a na najbardziej uroczystą z nich 10 sierpnia , przybywało około 200 pielgrzymów. Oprócz tego kaplica służyła schronieniem w razie częstej na Śnieżce niepogody. Dlatego już w 1696 wyłożono w kaplicy księgę wpisów dla turystów i pielgrzymów. Tegoż roku górę zdobyła pierwsza kobieta, Maria Adlerin, która zresztą po ośmiu dniach od wejścia na górę odbyła udany poród. W ostatnich latach XVII wieku na Śnieżkę wchodził kilkakrotnie pierwszy naukowiec badający jej przyrodę i historię górnictwa, Georg Anton Volkmann, autor Silesia subterranea z 1720 .

Choć wielu wędrowców skarżyło się w księdze na duże trudności wędrówki, to w istocie wspinaczka nie była zbyt ciężka, skoro w roku 1715 szczyt zdobył 83-letni mężczyzna. Już w XVIII wieku na górę wchodzili turyści z odległych krańców Europy: w 1792 pierwszy Rosjanin , w 1795 pierwszy Hiszpan , a w 1800 Amerykanin John Quincy Adams , przyszły prezydent USA , który Śnieżce poświęcił nie tylko relację, ale i wiersz opublikowane w 1804 (w następnych latach wydane też po francusku i niemiecku). W drugiej połowie XVIII wieku osłabł ruch pielgrzymkowy i większość wejść miała charakter turystyczny. O skali tego ruchu mówi fakt, że w sezonie (17 maja – 27 września) z 1786 w księdze na szczycie zapisało się 230 osób, w 1801 – 551 turystów, a w 1828 – 808 odwiedzających. Wobec szybkiego wzrostu ruchu turystycznego i spadku ilości pielgrzymów w 1824 kaplicę tymczasowo przekształcono na schronisko turystyczne .

W roku 2006 szczyt Śnieżki zdobył niepełnosprawny sportowiec – Jarosław Rola i był pierwszą osobą poruszającą się na wózku której udało się wjechać na ten szczyt^[4].

Zobacz też

• Przełęcz pod Śnieżką
• Góry w Polsce
• Najwyższe szczyty w Polsce

Przypisy

Bibliografia

• Jacek Kolbuszewski , Z dziejów Śnieżki w Karkonoszach. Wydawnictwo PTTK Kraj, 1990 .

Linki zewnętrzne

• Śnieżka – góra symbol – artykuł o Śnieżce w serwisie geozeta.pl
• Śnieżka – wycieczka wirtualna