Słonka (Scolopax rusticola) – gatunek średniego
ptaka
wędrownego z rodziny
bekasowatych
(Scolopacidae).
Występowanie
Zamieszkuje strefę lasów Eurazji –
Europę
,
Azję
aż po
Japonię
na wschodzie oraz północne
Indie
i
Kaukaz
na południu, a także
Azory
,
Maderę
,
Wyspy Kanaryjskie
. Nie występuje w wysokich górach Azji. To ptak wędrowny – przeloty odbywa od marca i kwietnia oraz od września do listopada. Zimuje w basenie
Morza Śródziemnego
i Azji południowej i południowo-wschodniej.
Słonkę można spotkać na całym niżowym obszarze Polski, również w niższych partiach gór. To nieliczny, miejscami średnio liczny ptak lęgowy. Niektóre ptaki zostają na zimę. Część z nich przylatuje na wiosnę tylko na parę dni, po czym odlatuje dalej na północ. Przeloty odbywają się przeważnie wieczorami i nocami. Nie zagraża im wyginięcie.
Charakterystyka
Cechy gatunku
Ptak leśny o krępej sylwetce i charakterystycznym kształcie głowy i dzioba – czaszka jest z przodu i z tyłu skrócona, tak, że duże oczy znajdują się w nietypowej pozycji (przesunięte do tyłu i wierzchu głowy), pozwalającej śledzić otoczenia, gdy jest przyciśnięta do ziemi. Zwiększa to też kąt widzenia. We wzorzystym upierzeniu ochronnym brak wyraźnego
dymorfizmu
, zarówno wiekowego jak i płciowego. Na czole popielata plama, ciemię i potylica ciemnobrązowe, z poprzecznymi, szarymi paskami. Boki głowy i szyi jasnobrązowe. Przez oko i na policzku ciemne smugi. Wierzch ciała rdzawobrązowy z ciemnobrązowymi i popielatymi cętkami. Na wierzchu głowy widać czarne poprzeczne paski. Spód ciała szaropłowy z poprzecznym, falistym, brązowym prążkowaniem. Ma szerokie skrzydła na których widnieją szare pasy, podobnie jak i na wierzchu ciała. Dziób długi, prosty, mocny, cielisty z ciemnym, dobrze unerwionym i elastycznym końcem, ale krótszy od kszyka, a nogi krótkie.
Jej wielkość dorównuje prawie gołębiowi miejskiemu.
W razie niebezpieczeństwa słonka przyciska się do ziemi czekając aż potencjalny wróg zareaguje. Dopiero gdy zagrożenie staje się bezpośrednie wznosi się w powietrze i klucząc znika między gałęziami.
Samiec, samica i pisklę słonki
Wymiary średnie
- Długość ciała ok. 31-36 cm
- Rozpiętość skrzydeł ok. 55-60 cm
- Masa ok. 145-440 g
Biotop
Zasiedla i lęgnie się na świetlistych podmokłych lub wilgotnych lasach mieszanych i liściastych z warstwą ziół i krzewów, również w borach z bogatym podszytem, bagnach, olsach, nad płytkimi strumieniami leśnymi i na podmokłych zagłębieniach terenu.
Okres lęgowy
Toki
Wiosenne ciągi i toki samców mają miejsce na terenach z prześwitami w marcu i kwietniu. Samce w czasie spokojnych wieczorów przelatują nisko nad koronami drzew, porębami, skrajem lasu. Jednocześnie głosem starają się zwabić samicę, która ukrywa się w zaroślach na ziemi – to głuchy odgłos zwany chrapaniem kończący się wysokim gwizdem, tzw. psykaniem. Ma to wyznaczać terytorium osobnika. Jej odezwanie się daje przyzwolenie samcowi na zbliżenie. Opuszcza się wtedy na ziemię, stroszy pióra i rozkłada skrzydła oraz ogon zbliżając do partnerki. Samiec po kopulacji prowadzi samotniczy tryb życia, aż do kolejnego okresu lęgowego. Jednak zachodzi u tego gatunku rzadko spotykane u ptaków zjawisko poliandrii. Samica bowiem przyjmuje zaloty również innych samców i daje im przyzwolenie do kopulacji. Dopiero potem siada na gnieździe.
Gniazdo
To zagłębienie w ziemi, w gęstych zaroślach, pod zwisającymi gałęziami lub pod osłoną roślinności. Lęg wyścielony jest trawą i liśćmi.
Jaja
W ciągu roku samica wyprowadza jeden lub dwa lęgi, składając w marcu-lipcu szaro-gliniaste 4 jaja w brunatne plamki, podobnie jak u innych bekasowatych.
Wysiadywanie
Jaja wysiadywane są przez okres 20-24 dni przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo zaraz po wykluciu. Początkowo podążają za matką, która wyszukuje im pokarmu. Są jednak na tyle samodzielne, że parę dni później same żerują, ale w razie niebezpieczeństwa samica może je przenieść w dziobie, przytrzymując za ogon i nogi, gdy biegnie po ziemi, lub przyciskając nogami do piersi w locie. Zdolność do lotu pisklęta uzyskują w wieku 6-7 tygodni i wtedy matka przestaje się nimi interesować. Samiec słonki nie bierze udziału ani w wysiadywaniu jaj, ani w wychowywaniu młodych.
Pożywienie
Dżdżownice to główny pokarm słonki
Dżdżownice
,
owady
, ich larwy i inne bezkręgowce, a także nasiona roślin, głównie bylin łąkowych i leśnych, jagody i korzonki.
Długi dziób pozwala na łatwiejsze wyciąganie pokarmu z pulchnej gleby leśnej w trakcie sondowania. Wynika to z tego, że nawet jak zagłębi się ona w ziemi może rozchylić koniec dzioba i schwytać zdobycz. Pozostała jego część jest zamknięta, więc nie nabiera ziemi.
Ochrona
Gatunek łowny od dnia 1 września do dnia 21 grudnia (Rozp. Ministra Środowiska z dnia 19 kwietnia 2004 roku) z okresem ochronnym. Jest jednym z bardziej poszukiwanych gatunków przez myśliwych. Ptakom najbardziej zagraża utrata siedlisk przez osuszanie podmokłych terenów leśnych.
Zobacz też
Bibliografia
- Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. .
- Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. .
Przypisy
