Podwzgórze zaznaczone w dwóch projekcjach mózgu

Przekrój w płaszczyźnie strzałkowej mózgowia płodu w wieku 3 miesięcy, zaznaczono podwzgórze.

Podwzgórze ( łac. hypothalamus, z gr. ὑπó = "pod" θάλαμος "izba, sypialnia") - część podkorowa mózgowia zaliczana do międzymózgowia , która nadzoruje reakcje bezwiedne organizmu . Od podwzgórza zależy homeostaza organizmu. Jest to ośrodek podkorowy autonomicznego układu nerwowego . Jego masa w mózgu człowieka wynosi około 4,5 g (co stanowi około 1/300 masy mózgu)^[].

Anatomia

Podwzgórze znajduje się w między postawną częścią kresomózgowia i brzuszną częścią śródmózgowia . Podwzgórze jest ściśle połączone z przysadką , malutkim narządem wydzielającym różne hormony do krwi. Przysadka jest częścią osi podwzgórze-przysadka-nadnercza .

W przedniej części podwzgórza znajdują się jądra:

• przedwzrokowe
• przednie
• nadwzrokowe przykomorowe
• nadskrzyżowaniowe

W części guzowej znajdują się jądra:

• brzuszno-przyśrodkowe
• grzbietowo-boczne
• łukowate

W części bocznej znajduje się jądro:

• boczne

W części sutkowatej znajdują się jądra:

• sutkowate
• nadsutkowate
• tylne

Neurotransmitery podwzgórza

Neurony syntetyzują około 20 ważnych związków o właściwościach hormonów lub neurotransmiterów

Neurotransmitery:

• noradrenalina
• dopamina
• serotonina
• acetylocholina
• glutaminian
• GABA

Neuropeptydy:

• wazopresyna
• oksytocyna
• kortykoliberyna
• tyreoliberyna
• neuropeptyd Y
• leptyna

oraz tlenek azotu

Hormony podwzgórza

Hormony biorące udział w regulacji wydzielania przedniego płata przysadki :

• kortykoliberyna
• tyreoliberyna
• gonadoliberyna
• somatoliberyna
• somatostatyna
• prolaktoliberyna
• prolaktostatyna - dopamina
• melanoliberyna
• melanostatyna
• wazopresyna
• oksytocyna

Funkcja

Podwzgórze zawiera ważne ośrodki kierujące czynnością autonomicznego układu nerwowego , gospodarką wodną organizmu (regulacją ilości wody i odczuwaniem pragnienia), termoregulacją , czynnością gruczołów wewnątrzwydzielniczych, pobieraniem pokarmu ( głód i sytość), przemianą tłuszczów, przemianą węglowodanów (cukrów), snem i czuwaniem, czynnościami seksualnymi (cyklami układu rozrodczego, popędem seksualnym) oraz reakcjami emocjonalnymi. Czynność podwzgórza pozostaje w ścisłym związku z przysadką mózgową .

Podwzgórze, które jest ośrodkiem preferencji seksualnych w mózgu, pełni odmienne funkcje u kobiet niż u mężczyzn. U mężczyzn reguluje ono przepływ hormonów w taki sposób, żeby zapewnić utrzymanie stałego ich poziomu. U kobiet podwzgórze reaguje na wysoki poziom hormonu powodując dalsze jego wydzielanie. (Anne Moir, David Jessel "Płeć mózgu").

Podwzgórze stanowi wierzchołek trójkąta, łączący bezpośrednio biochemiczny kanał łączności z kanałami nerwowymi. Tą drogą wszelkiego rodzaju procesy psychiczne mogą wpływać na zmianę funkcji biochemicznych organizmu żywego. Szczególną pozycję w łączności mózgu z narządami wewnętrznymi zajmują aminy katecholowe: adrenalina i noradrenalina .

Na podstawie doświadczeń na szczurach stwierdzono, że w podwzgórzu zlokalizowany jest ośrodek przyjemności. Przez podwzgórze do kory nerwowej przepływają bodźce czuciowe, dlatego podwzgórze nazywane jest podkorowym ośrodkiem czucia.

Zobacz też

• autonomiczny układ nerwowy
• podwzgórzyca