Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Owady

Owady

Owady
Okres istnienia: dewon [1]–współcześnie, 396–0 mln lat temu
Prawdopodobnie grupa powstała w sylurze[1]
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N

Złotook drapieżny (Chrysoperla carnea)
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Podkrólestwo tkankowce właściwe
Nadtyp pierwouste
Typ stawonogi
Podtyp sześcionogi
Gromada owady
Nazwa systematyczna
Insecta[2]
Linnaeus , 1758

Owady, insekty (Insecta) – gromada stawonogów . Najliczniejsza grupa zwierząt . Szacunkowa liczba gatunków owadów wynosi około 1 miliona. Są to zwierzęta wszystkich środowisk lądowych, wtórnie przystosowały się też do środowiska wodnego. Były pierwszymi zwierzętami, które posiadły umiejętność aktywnego lotu. Rozmiary ciała owadów wahają się od 0,25 mm do ponad 350 mm. W Polsce do najliczniej reprezentowanych rzędów owadów należą motyle , chrząszcze , błonkówki i muchówki . Owady mają olbrzymie znaczenie w przyrodzie, są wśród nich owady zarówno pożyteczne, jak i szkodniki, komensale i pasożyty . Nauka zajmująca się owadami to entomologia .

Spis treści

Filogeneza

Ze względu na małą ilość dowodów kopalnych (głównie skamieniałości utrwalonych w mulistych osadach), nie można jednoznacznie określić jak przebiegała ewolucja owadów. Najstarsza znana skamieniałość należąca bezsprzecznie do owada, Rhyniognatha hirsti, pochodzi z osadów datowanych na wczesny dewon , około 396 mln lat[1], jednak owady prawdopodobnie wyodrębniły się jeszcze w sylurze . Na podstawie analizy wczesnych skamieniałości stwierdzono, że niektóre owady, jak np. Meganeura czy karaczany , nie różniły się znacząco pod względem anatomii ciała od współcześnie żyjących gatunków. Jednakże większość pierwotnych insektów znacznie wyewoluowała bądź wyginęła.

Morfologia funkcjonalna

Ciało wszystkich owadów podzielić można na trzy odcinki:

Schemat budowy anatomicznej owada
A – głowa, B – tułów, C – odwłok
1. czułek
2. ocelli dolne
3. ocelli górne (trzecie oko)
4. oko złożone (z fasetek)
5. zwój nadgardzielowy (mózg)
6. segment początkowy
7. arteria główna
8. układ kapilar oddechowych z tchawkami
9. segment środkowy
10. segment końcowy
11. skrzydło przednie
(lub pokrywa skrzydłowa)
12. skrzydło tylne
13. jelito
14. serce
15. jajnik
16. jelito tylne
17. odcinek odbytowy
18. pochwa
19. łańcuszek nerwowy
20. cewki Malpighiego
21. poduszka
22. pazurki
23. stopa
24. goleń
25. udo
26. krętarz
27. wole
28. zwój nerwowy tułowiowy
29. biodro
30. gruczoł ślinowy
31. zwój okołogardzielowy
32. aparat gębowy

Zobacz też schemat zewnętrznej budowy mrówki

Głowa

Głowa składa się z dwóch części:

  • mózgowej, która podobnie jak u zwierząt wyższych np. kręgowców osłania mózg i odchodzące od niego nerwy.
  • twarzowej, gdzie mieszczą się narządy gębowe.

Tułów

Schemat użyłkowania skrzydła owada
Odnóże owada

Tułów (thorax) to drugi (od przodu) odcinek ciała, składający się z trzech – mniej lub bardziej zlanych ze sobą – segmentów. Składa się z przedtułowia, śródtułowia i zatułowia. Na każdym segmencie występuje para odnóży , a na śródtułowiu i zatułowiu obecna jest także para skrzydeł (owady uskrzydlone).

Odnóża

Typy odnóży:

  • kroczne
    • muchy
    • pszczoły
    • osy
    • mrówki
    • większość chrząszczy
  • grzebne
    • turkuć podjadek
  • pływne
    • pływak żółtobrzeżek
    • pluskolec pospolity
  • skoczne
    • prostoskrzydłe
    • pchły
    • niektóre gatunki chrząszczy
  • bieżne
    • pewne gatunki chrząszczy
    • karaczany
  • chwytne
    • ważki
    • modliszki

Odwłok

Odwłok u owadów składa się w rozwoju embrionalnym maksymalnie z 12 segmentów, których liczba w późniejszych stadiach ulega redukcji do liczb charakterystycznych dla pewnych rzędów. U skoczogonków jest najmniej (6).

Układ oddechowy

Układ oddechowy owadów zbudowany jest z systemu rozgałęzionych rurek zwanych tchawkami . Powietrze dostaje się do systemu tchawek przez przetchlinki – niewielkie otwory w powierzchni ciała. Liczba i położenie przetchlinek są różne u różnych gatunków. Maksymalna liczba przetchlinek wynosi 20 (8 par przetchlinek tułowiowych i 2 pary odwłokowych). Następnie powietrze wędruje systemem rozgałęziających się tchawek, które sięgają do wszystkich okolic ciała zwierzęcia. Tchawki mają chitynową osłonkę, zapewniającą odpowiednią elastyczność ścianek. Tlen dostarczany jest wprost do komórek. Wymiana powietrza z tchawek odbywa się przez dyfuzję gazów oraz dzięki skurczom mięśni tułowia i odwłoka. Wewnątrz ciała tchawki kończą się ślepo, mikroskopijnej wielkości delikatnymi, wypełnionymi płynem tracheolami. Wymiana gazowa zachodzi na drodze dyfuzji pomiędzy płynem wypełniającym tracheole, a komórkami ciała. Larwy owadów żyjące w wodzie oddychają skrzelotchawkami . Są to cienkościenne blaszki na odwłoku prowadzące do właściwych tchawek. U owadów występuje więc bezpośrednie dostarczenie tlenu do każdej komórki ciała z pominięciem układu krążenia. Zapewnia to wysoką wydajność wymiany gazowej, niezbędną do lotu.

Pokarm owadów

  • nektar i pyłek kwiatów
  • soki roślinne
  • krew
  • rośliny
  • inne owady
  • mieszany pokarm

Rozwój owadów

Rozwój owadów od jaja do postaci dorosłej (imago) obejmuje serię złożonych przemian ( cykl życiowy ), obejmujących także przeobrażenie czyli metamorfozę. Wyróżnia się dwa typy przeobrażenia: zupełne i niezupełne.

Przeobrażenie niezupełne – w cyklu życiowym występują trzy stadia rozwojowe. Pośrednim stadium rozwojowym jest tylko larwa (zazwyczaj kilka różnych stadiów larwalnych, różniących się wielkością), przypominająca morfologicznie postać dorosłą.

Typowy przebieg metamorfozy zupełnej obserwuje się u motyli, chrząszczy, chruścików, muchówek i błonkówek. Składają się na nią cztery stadia rozwojowe: jajo, larwa , poczwarka i osobnik dorosły. Stadia pośrednie nie są w tym wypadku podobne do owada dorosłego.

Zróżnicowanie ekologiczne

Owady są bardzo zróżnicowaną ekologicznie grupą, zasiedlają najróżniejsze środowiska i siedliska . Ze względu na środowisko wyróżnia się kilka grup ekologicznych, np. owady wodne , owady lądowe, koprofaunę , nekrofaunę , gatunki ksylofagiczne , saprobiontyczne itd.

Znaczenie owadów w przyrodzie

Owady spotyka się na lądzie w wodzie , powietrzu , pod ziemią, na organizmach roślinnych i zwierzęcych, w ich odchodach i na zwłokach , w strefach zimnych, gorących i umiarkowanych. Tak niezwykłe rozprzestrzenienie się owadów w połączeniu z ich ogromną rozrodczością i tym samym liczebnością, odgrywa w życiu człowieka i jego gospodarce olbrzymią rolę pozytywną, ale i często negatywną. Owady bowiem zapylają większość roślin użytkowych, oczyszczają ziemię z martwych, butwiejących resztek organicznych, poprawiają strukturę gleby , produkują pewne surowce jak np. miód i wosk , ale i niszczą lasy i uprawy polowe oraz ogrodowe , uszkadzają i niszczą zapasy pożywienia, są roznosicielami rozmaitych, groźnych chorób jak np. zarodźców malarii .

Olbrzymie znaczenie owadów w przyrodzie wynika z kilku właściwych im cech. Z cech tych wymienić należy zdolność do lotu, znaczną plastyczność, dzięki której przystosowały się do różnych środowisk oraz warunków życia oraz ich stosunkowo małe wymiary, dzięki którym mogą się wciskać w najdrobniejsze nawet zakamarki i szczeliny. Bardzo ważną cechą owadów jest ich duża rozrodczość, połączona w niektórych przypadkach ze zdolnością do masowego, gwałtownego rozmnażania tzw. gradacji . Przykładem mogą być drobne cykadypiewiki , u których z jednej pary w ciągu sześciu pokoleń, w jednym roku powstać może 500 milionów osobników. W Afryce obserwowano w 1936 roku przelot szarańczy wędrownej trwający trzy dni, chmarą o szerokości 5 km i grubości 15 m. Nietrudno wyobrazić sobie szkody, jakie taka inwazja żarłocznych owadów wyrządza na polach uprawnych.

Owady w zdecydowanej większości żywią się pokarmem roślinnym i jedne zjadają liście , inne igły drzew iglastych , jeszcze inne pąki , młode pędy , korę lub też owoce , a jeszcze inne, jak kołatki zjadają martwe drewno . Wiele gatunków owadów jest pasożytami odżywiającymi się kosztem swoich żywicieli okresowo lub stale, pasożytami zewnętrznymi lub wewnętrznymi.

Podział systematyczny

Do podgromady owadów bezskrzydłych zalicza się tradycyjnie również trzy prymitywne grupy: skoczogonki , pierwogonki oraz widłogonki . Współcześnie coraz częściej entomologowie zgadzają się jednak, że grupom tym należy się status gromady ; w związku z powyższym w Wikipedii zostaną omówione jako oddzielne gromady, a nie rzędy gromady owadów.

Muchówka
Pluskwiak różnoskrzydły
Pluskwiak równoskrzydły

Podgromada: owady bezskrzydłe (Apterygota)

Przerzutki i rybiki są czasem klasyfikowane razem, jako szczeciogonki[3]

Podgromada: uskrzydlone (Pterygota)

Zobacz też

Przypisy

  1. 1,0 1,1 1,2 C. M. Rice, W. A. Ashcroft, D. J. Batten, A. J. Boyce, J. B. D. Caulfield, A. E. Fallick, M.J. Hole, E. Jones, M. J. Pearson, G. Rogers, J. M. Saxton, F. M. Stuart, N. H. Trewin, G. Turner. A Devonian auriferous hot spring system, Rhynie, Scotland. „Journal of the Geological Society, London”. 152 (2), ss. 229–250 (1995). doi:10.1144/gsjgs.152.2.0229 ( ang. ). 
  2. Insecta w: Integrated Taxonomic Information System ( ang. )
  3. Szczeciogonki (Thysanura Leach, 1815) to synonim rybików (Zygentoma Börner, 1904)

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Owady":

Oddychanie komórkowe w ten sposób ogrzewać swój organizm lub kwiat zwiększając parowanie substancji przywabiających Owady. Roślina Symplocarpus foetidus – kapusta skunksa – z rodziny obrazkowatych jest ...

Niepylak apollo ...

Pstrąg tęczowy ...

Głowacz białopłetwy ...

Pstrąg potokowy ...

Larwa bezkręgowców , ryb i płazów .Różne typy larw chrząszczySpis treści1 Charakterystyka ogólna2 Typy larw3 Owady4 Płazy5 Zobacz też6 Przypisy7 Bibliografia Charakterystyka ogólnaStadium larwalne występuje w rozwoju ...

Kania czarna Środkowej w dolinie Renu. PożywienieDrobne kręgowce: ryby, gryzonie, ptaki, również gady, płazy, Owady i dżdżownice. Chętnie żywi się padliną , najczęściej chorymi i śniętymi rybami ...

Bocian czarny szuka pokarmu. Młode karmią przynosząc im w przełyku (wolu) drobne ryby, płazy, Owady, które zwracają na gniazdo. Bocianięta w puchu są białe, mają cytrynowo-żółte ...

Perkoz dwuczuby ...

Torfowisko ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Owady":

010. Dzieje Ziemi (plansza 8) rozwijały się glony, a swój szczyt ewolucyjny osiągnęły ryby. Pojawiły się pierwsze Owady. Formacje dewońskie zawierają złoża pirytu, rud miedzi, rud cynku i ołowiu ...

016. Stawonogi – najliczniejszy szczep zwierząt na Ziemi (plansza 26) ...

Świat pasożytów (plansza 14) kleszczowe zapalenie mózgu, boreliozę Świerzbowiec - wywołujący u ludzi uciążliwą chorobę - świerzb Pasożytnicze Owady: pchły, wszy, komary. kleszcz świerzbowiec pchły wszy komary ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie