Kodeina
tabletki kodeiny tabletki kodeiny
Ogólne informacje
Nomenklatura systematyczna ( IUPAC ):
(5R,6S,9R,13S,14R)-3-metoksy-17-metylo-4,5-epoksymorfin-7-en-6-ol lub 4,5-epoksy-3-metoksy-N-metylomorfina-7-en-6-ol (nazwa uproszczona)
Inne nazwy	3-metylomorfina
Wzór sumaryczny	C18H21NO3
SMILES	COC1=C(O2)C3=C(C=C1)C[C@@H]4[C@]5([H])C=C[C@H](O)[C@H]2[C@@]53CCN4C
Masa molowa	299,36 g / mol
Wygląd	Bezbarwne lub białe krystaliczne ciało stałe
Identyfikacja
Numer CAS	76-57-3
PubChem	5284371[1]
DrugBank	APRD00120[2]
Właściwości Rozpuszczalność w wodzie 9 g/dm³ (20 °C[2]) Temperatura topnienia 154–156 °C ([2]) Temperatura wrzenia 250 °C
Niebezpieczeństwa
MSDS	Zewnętrzne dane MSDS
Zagrożenia wg MSDS
Szkodliwy Szkodliwy (Xn)
Temperatura zapłonu	75 °C ([2])
Zwroty ryzyka	R22
Zwroty bezpieczeństwa	S36/37
Numer RTECS	QD0893000
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków standardowych (25 °C, 1000 hPa)
Farmakokinetyka
Biodostępność	~90%
Okres półtrwania	2,5–3 h
Metabolizm	wątrobowy[2]
Uwagi terapeutyczne
Dawka śmiertelna	LD50 427 mg/kg (szczur, doustnie)[2][3]

Kodeina (metylomorfina, C₁₈H₂₁NO₃) – alkaloid fenantrenowy wchodzący w skład opium (0,7-2,5%). Substancja stała o białej barwie i temperaturze topnienia 155 °C. Kodeina jest metylową pochodną morfiny i jest z niej otrzymywana.

Metabolizm

Kodeina (podobnie jak większość leków) w organizmie, metabolizowana jest przez kompleks enzymów wątrobowych cytochromu P-450. W ciągu pierwszych 24h po przyjęciu pojedynczej dawki wydalane jest z moczem około 90% przyjętej dawki. Ważniejsze metabolity:

• morfina (około 5-10% dawki) – powstaje poprzez demetylację kodeiny przy udziale izoenzymu CYP2D6. Uważa się, że to ona w głównej mierze odpowiada za działanie przeciwbólowe wywołane przez kodeinę. Stąd osoby, które mają zmniejszoną wydajność tego enzymu, mogą odczuwać słabsze działanie przeciwbólowe.
• norkodeina (około 10% dawki) – powstaje przy udziale izoenzymu CYP3A4.
• pozostałe 70-80% sprzęgane jest z kwasem glukuronowym (glukuroniany).

Kodeina w lecznictwie

W lecznictwie stosowany jest fosforan kodeiny, który łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego . Czas półtrwania wynosi 2 do 6 godzin. W śladowych ilościach przechodzi do mleka matek karmiących. Rzadziej od morfiny prowadzi do uzależnienia , przeważnie po dłuższym podawaniu. LD50 kodeiny przy podaniu pozajelitowym to około 550 mg , a przy podaniu doustnym około 2-2,5 g .

Kodeina wchodzi w skład wielu leków złożonych – najczęściej z kwasem acetylosalicylowym , paracetamolem , ibuprofenem , sulfogwajakolem i kofeiną .

Działanie wykorzystywane w lecznictwie

• przeciwbiegunkowe;
• przeciwkaszlowe – w dawkach mniejszych niż mających działanie przeciwbólowe (standardowo 8-15 mg), działanie przeciwkaszlowe utrzymuje się około 3 godzin, a wywołane jest przez działanie substancji na ośrodek mózgowy odpowiedzialny za oddychanie ;
• przeciwbólowe (ok. 7-krotnie słabsze od morfiny) – zazwyczaj wchodzi w skład złożonych leków przeciwbólowych.

Szerzej zastosowana od czasów II wojny światowej jako substytut coraz trudniej dostępnej morfiny. Kodeina charakteryzuje się słabszym działaniem przeciwbólowym. W skutecznych dawkach przeciwbólowych, objawy niepożądane są zbyt nasilone, więc zwykle stosuje się ją w dawkach jednorazowych 20-30 mg razem z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi lub paracetamolem, które działają synergistycznie przeciwbólowo.

Interakcje

• zwiększa przeciwbólowe działanie salicylanów i pochodnych pirazolonu;
• potęguje działanie anty koagulacyjne doustnych leków przeciwzakrzepowych, inhibitorów MAO ;
• przeciwwrzodowe leki zobojętniające kwas solny (antacida) nasilają depresyjne działanie kodeiny;
• Alkohol etylowy może spotęgować działanie uspokajające kodeiny;
• Antagoniści receptorów H1 I generacji (leki przeciwhistaminowe I generacji) nasilają depresyjne działanie kodeiny na OUN (ośrodkowy układ nerwowy);
• Neuroleptyki (pochodne fenotiazyny) nasilają depresyjne działanie kodeiny na OUN;
• Benzodiazepiny i barbiturany nasilają w dużym stopniu ogólne działanie kodeiny na OUN.

Działania niepożądane

• Senność, osłabienie, zawroty głowy, zaparcie , spowolnienie rytmu oddechowego (najczęściej u osób w wieku podeszłym i dzieci), w większych dawkach euforia, nadmierne uspokojenie – po zażyciu kodeiny nie powinno się prowadzić samochodu ani wykonywać czynności wymagających skupienia;
• Reakcje alergiczne, wysypka, swędzenie skóry;
• Tolerancja i uzależnienie.

Kodeina jako narkotyk

Kodeina używana jest też jako narkotyk , w dawkach 100-300 mg bez tolerancji, lub w większych w wyniku nabytej tolerancji. Podobnie jak większość opioidów powoduje stany relaksacji, euforię, apatię, "błogostan" i uspokojenie. Działanie euforyzujące występuje po około 20-45 minutach i utrzymuje się przez 1-1,5 godziny. W końcowym stadium działania można odczuwać rozdrażnienie, bóle i zawroty głowy, zaburzenia łaknienia, senność, nudności, a nawet wymioty. Dodatkowo, pod wpływem kodeiny, może występować uporczywe swędzenie na powierzchni całego ciała, z powodu wydzielania znacznych ilości histaminy .

Przypisy