apatyt

apatyt

Apatyt – minerał z gromady fosforanów . Należy do minerałów szeroko rozpowszechnionych występujących we wszystkich typach skał.

Nazwa pochodzi od gr. apatao = oszukiwać, zwodzić, łudzić, gdyż często bywa mylony z innymi minerałami.

Właściwości

• Wzór chemiczny  : Ca₅X(PO₄)₃ gdzie X = F, Cl, OH     (lub Ca₁₀X(PO₄)₆):
  • 3Ca₃(PO₄)₂ • Ca(OH)₂ – hydroksyapatyt
  • 3Ca₃(PO₄)₂ • Ca(F,Cl)₂ – fluoroapatyt
  • 3Ca₃(PO₄)₂ • CaCO₃ – węglanoapatyt
• Układ krystalograficzny – heksagonalny
• Twardość w skali Mohsa – 5
• Łupliwość – wyraźna
• Rysa – biała
• Przełam – nierówny, muszlowy
• Gęstość – 3,16 do 3,23 g/cm³
• Barwa – różne barwy lub bezbarwny
• Połysk – szklisty, żywiczny

Tworzy kryształy sześcioboczne, o pokroju słupkowym, igiełkowym lub tabliczkowym. Często występuje w formie skupień zbitych, ziarnistych, nerkowatych. Jest kruchy, przezroczysty, wykazuje fluorescencję o bardzo różnych barwach. Jest izostrukturalny z mimetezytem , piromorfitem , wanadynitem . Stosunkowo twardy, daje się zarysować szkłem, stalą zwykłą oraz stalą narzędziową.

Występowanie

Krystaliczny apatyt występuje prawie we wszystkich skałach magmowych. Duże koncentracje apatytu znajdują się w pewnych partiach rud magnetytowych. Apatyt jest częstym składnikiem pegmatytów. Najładniejsze okazy spotykane są w druzach jako szczotki krystaliczne oraz w pustkach skał wulkanicznych. Szczególnie duże okazy występują w Kanadzie (do 70 cm długości) i USA (do 25cm). Największy oszlifowany apatyt ma masę 147 kr (pochodzi z Kenii, jest żółtozielony).

Miejsca występowania: Niemcy , Szwajcaria , Meksyk , Kanada , Brazylia , Birma , Sri Lanka , Boliwia , Algieria , Kenia , Tanzania , RPA , Hiszpania , Finlandia , Portugalia , Rosja ( Półwysep Kolski ).

W Polsce – spotykany w Górach Sowich (w hornblendytach ), w okolicach Bielska–Białej i Żywca.

Zastosowanie

• Źródło otrzymywania fosforu (do produkcji nawozów sztucznych, zapałek, produkcji kwasu fosforowego).
• Ma znaczenie kolekcjonerskie i naukowe.
• Czyste i ładnie zabarwione kryształy stosowane są w jubilerstwie: nadaje się im szlif fasetkowy i kaboszonowy .

Bibliografia

• Michał Sachanbiński: Vademecum zbieracza kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1984. . 

Zobacz też