Lilia złotogłów
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	jednoliścienne
Rząd :	liliowce
Rodzina :	liliowate
Rodzaj :	lilia
Gatunek :	lilia złotogłów
Nazwa systematyczna
Lilium martagon L. Sp. Pl. 1753

Kwiatostan

Lilia złotogłów (Lilium martagon L. ) – gatunek byliny z rodziny liliowatych (Liliaceae). Występuje w Europie i Azji. W Polsce jest rośliną rzadką, częściej spotykana jest w Sudetach i Karpatach .

Morfologia

Łodyga

Nierozgałęziona, sztywna, naga lub owłosiona, w górnej części czasem purpurowo nakrapiana, wysoka od 40 do 150 cm.

Liście

Liście siedzące, podłużne, eliptycznie lancetowate , całobrzegie, szerokie na 2 - 5 cm, są wyraźnie unerwione. Ustawione na łodydze skrętolegle, tworzą zwykle 2–4 nibyokółki.

Kwiaty

Kwiatostan na wierzchołku łodygi stanowi luźne grono . Kwiaty barwy od ciemnoróżowej do brudnolila, ciemnopurpurowo nakrapiane, w liczbie od trzech do dwunastu, osadzone są na długich, łukowato zwieszających się szypułkach . Okwiat nie zróżnicowany na kielich i koronę , sześciodziałkowy. W miarę dojrzewania mięsiste działki okwiatu odginają się coraz mocniej na zewnątrz, aż zawinięte dotkną nasady kwiatu . Środkiem każdego płatka biegnie rynienka, wypełniona nektarem .

Owoce

W formie dużej, trójkątnokulistej torebki z płaskimi, ciemnożółtymi, szeroko oskrzydlonymi nasionami . Nasiona rozsiewane są przez wiatr.

Część podziemna

Owalna, złotożółta cebula , złożona z licznych łusek (stąd nazwa "złotogłów").

Biologia i ekologia

Rośnie w rzadkich, widnych lasach , zaroślach, zrębach, rzadziej wśród ziołorośli . W najwyższych położeniach ( Tatry ) na halach , na trawiastych miejscach wśród skał. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Fagetalia ^[2].

Dostęp do nektaru mają tylko owady długotrąbkowe, dlatego kwiaty lilii zapylane są tylko przez motyle dzienne i nocne, głównie z rodziny zawisakowatych . Roślina kwitnie od końca czerwca do połowy sierpnia. Zwabia owady nie tylko dużymi i barwnymi kwiatami, ale również zapachem. Szczególnie intensywnie pachnie wieczorem i nocą. Jeśli jednak z jakichś powodów (np. długotrwała zła pogoda) nie dojdzie do zapylenia krzyżowego , roślina dość łatwo może zapylić się własnym pyłkiem i również wytworzyć nasiona, jednak gorszej jakości^[3].

Często rozmnaża się wegetatywnie (w hodowli amatorskiej) za pomocą cebulek powstających u nasady starej cebuli (nieliczne), a w ogrodnictwie głównie z sadzonek łuskowych.

Ochrona

Objęta jest w Polsce ochroną ścisłą . Jej piękne kwiaty były i są przyczyną znacznego jej wyniszczenia na siedliskach naturalnych.

Zmienność

Odmiany ozdobne:

• Lilium martagon 'Album' - kwiaty woskowobiałe, kultywar nieco wyższy od form dzikich, osiąga do 120 cm.

Zastosowanie

Dawniej jej cebulki uchodziły za przysmak w każdej postaci: surowej, gotowanej i pieczonej.

Zobacz też

Rośliny tatrzańskie

Przypisy