Roślina wskaźnikowa – gatunek rośliny o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej w odniesieniu do jakiegoś czynnika środowiska. Czynnikiem tym może być np. rodzaj podłoża , odczyn gleby , wilgotność , nasłonecznienie , temperatura otoczenia, zanieczyszczenia , stężenie soli mineralnych , głębokość wody (u roślin wodnych), lub inne czynniki. W związku z wąskim zakresem tolerancji rośliny te rosną tylko w ściśle określonych warunkach środowiska. Występowanie tych roślin w jakimś miejscu umożliwia nam więc określenie własności środowiska odnośnie tego czynnika środowiska (czasami dwóch, lub więcej). Jest to metoda pewna, jednak trzeba przy badaniach zwrócić uwagę, czy występujące w danym miejscu rośliny są prawidłowo rozwinięte i czy występują masowo, gdyż tylko w tym przypadku możemy wyciągnąć prawidłowe wnioski. Występowanie pojedynczych okazów, lub okazów skarlałych lub nieprawidłowo rozwiniętych jest niewystarczającym kryterium i może dać złe wyniki.

• Rośliny wskazujące gleby kwaśne ( pH < 7):
  • borówka czernica (Vaccinium myrtillus)
  • borówka brusznica (Vaccinium vitis idaea)
  • fiołek trójbarwny (Viola tricolor)
  • koniczyna polna (Trifolium arvense)
  • torfowiec (Sphagnum)
  • sporek wiosenny (Spergula vernalis, Spergula morisoni)
  • szczaw polny (Rumex acetosella)
  • widłak jałowcowaty (Lycopodium annotinum)
  • wrzos zwyczajny (Calluna vulgaris)
  • żurawina błotna (Oxyococcus palustris)

• Rośliny wskazujące gleby zasadowe ( pH > 7):
  • babka zwyczajna (Plantago major)
  • dymnica pospolita (Fumaria officinalis)
  • jasnota biała (Lamium album)
  • pokrzywa żegawka (Urtica urens)
  • tobołki polne (Thlaspi arvense)

• Rośliny wskazujące gleby ubogie w wapń:
  • chaber bławatek (Centaurea cyanus)
  • czerwiec roczny (Scleranthus annuus)
  • fiołek polny (Viola tricolor)
  • maruna bezwonna (Matricaria perforata)
  • pięciornik srebrny (Potentilla argentea)
  • rumian polny (Anthemis arvensis)
  • rumianek pospolity (Matricaria chamomilla)
  • szczaw polny (Rumex acetosella)

• Rośliny wskazujące gleby zawierające dużo wapnia:
  • blekot pospolity (Aethusa cynapium)
  • gorczyca polna (Synapis arvensis)
  • lucerna sierpowata (Medicago falcata)
  • miłek wiosenny (Adonis vernalis)
  • oset zwisły (Carduus nutans)
  • ostrożeń polny (Cirsium arvense)
  • szałwia łąkowa (Salvia pratensis)
  • świerzbnica polna (Knautia arvensis)

• Rośliny wskazujące gleby piaszczyste:
  • bodziszek drobny (Geranium pusillum)
  • fiołek polny (Viola tricolor)
  • ślaz zaniedbany (Malva neglecta)
  • złocień polny (Chrysanthemum segetum)

• Rośliny wskazujące na gleby gliniaste:
  • łoboda rozłożysta (Atriplex patula)
  • gorczyca polna (Sinapis arvensis)
  • łopian większy (Arctium lappa)
  • szałwia łąkowa (Salvia pratensis)

• Rośliny wskazujące na gleby ilaste:
  • glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus)
  • jaskier rozłogowy (Ranunculus repens)
  • ostróżeczka polna (Delphinium consolida)

• Rośliny wskazujące na gleby próchniczne :
  • konwalijka dwulistna (Maianthemum bifolium)
  • marzanka wonna (Galium odoratum)

• Rośliny wskazujące na gleby bogate w azot :
  • cykoria podróżnik (Cychorium intybus )
  • pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica)
  • rdest ostrogorzki (Polygonum hydropiper)
  • serdecznik pospolity (Leonorus cardiaca)
  • stulicha psia (Descurainia sophia)

• Rośliny wskazujące na gleby ubogie w azot:
  • fiołek trójbarwny (Viola tricolor)
  • wrzos zwyczajny (Calluna vulgaris)

Dobrymi wskaźnikami czystości powietrza są porosty. Do określenia stopnia zanieczyszczenia stosuje się tzw. skalę porostową .

Rośliny wskaźnikowe charakteryzujące typy zbiorników wodnych

• Zbiorniki żyzne:
  • wywłócznik
  • mozga trzcinowata
  • manna mielec
• Zbiorniki ubogie i zabagnione:
  • jeżogłówka
  • turzyce
  • skrzyp
  • grzybienie białe
  • grążel żółty
• Zbiorniki głębsze, średnio żyzne:
  • rogatek
  • mech wodny
  • wywłócznik skrętoległy
  • moczarka kanadyjska
• Wody alkaliczne (zasadowe):
  • rzęsa trójrowkowa
  • rzęsa wielokorzeniowa
• Wody obojętne i kwaśne:
  • rzęsa drobna
  • turzyce
  • wątrobowiec
  • poryblin jeziorny
  • ramienice
• Wody kwaśne i żelaziste:
  • turzyce
  • bagno zwyczajne
  • siedmiopalecznik błotny
• Wody bogate w wapń (Ca)
  • rdest
  • wywłócznik kłosowaty
  • moczarka kanadyjska
  • osoka aloesowata

Bibliografia

Zobacz też

• Wskaźnik (indykator)
• Gatunek wskaźnikowy
• Bioindykacja