Przykłady zabytków sztuki i architektury romańskiej w Polsce według województw:

Zabytki architektury

kościół Imienia Najświętszej Marii Panny w Inowrocławiu

Kolegiata św.Piotra i Pawła w Kruszwicy

kościół św. Andrzeja w Krakowie

Rotunda św. Gotarda w Strzelinie

Kaplica templariuszy w Chwarszczanach

kościół św. Idziego w Inowłodzu

Kościół pw. Św. Wojciecha w Kościelcu , widok od północy

Województwo dolnośląskie

• Bartniki-Niwnice - kościół filialny św. Jadwigi, po 1305
• Biały Kościół - kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, 1264
• Brzeg Głogowski - kościół Bożego Ciała, XIII w.
• Głogów :
  • zamek książęcy , murowana wieża z XIII w.
  • kościół św. Piotra , fundamenty z XII w., obecnie lapidarium - pomnik Jana Pawła II
  • kolegiata Wniebowzięcia NMP , relikty dwóch kościołów z XII w. (pod posadzką) i dwóch faz właściwej kolegiaty z I. poł. XIII w.
  • farny kościół św. Mikołaja , relikty fazy romańskiej z I. poł. XIII w.
• Gogołów - kościół romański z początku XIII w., przebudowany
• Gościszów :
  • ruiny zamku z XIII w.
  • kościół Matki Boskiej i Jana Chrzciciela, fragmenty z pierwszej połowy XIII w.
• Henryków - kościół cysterski, ok. 1270
• Jerzmanki - kościół św. Franciszka z Asyżu, XIII w.
• Kiełczyn - kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, relikty z XIII w.
• Kondratów - kościół filialny św. Jerzego, pocz. XIV w.
• Kościelniki Średnie - mury romańskiego kościoła z XIII w.
• Legnica :
  • Zamek Piastowski , mury do 12 m z 1 poł. XIII w., relikty kaplicy zamkowej
  • katedra św. ap. Piotra i Pawła , pierwotnie 1208 , 1333 - 1380
• Lubiąż - opactwo cystersów , pobenedyktyński kościół św. Jakuba, 1150
• Lubiąż - Kamienna piscina znajdująca się w Prezbiterium kościoła wniebowzięcia NMP .
• Lwówek Śląski - kościół Wniebowzięcia NMP (fasada zachodnia) joannitów , 1260 - 1270
• Nowy Kościół - ruiny kościoła Najświętszej Marii Panny, XIII w.
• Pastuchów - kościół św. Barbary, poł. XIII w.
• Pielgrzymka - kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny, portal z XIII w.
• Płóczki Górne - kościół filialny św. Bartłomieja, ok. 1241
• Proszków - kościół św. Anny, pocz. XIV w.
• Raciborowice Górne - kościół św. Michała Archanioła, pocz. XIII w
• Rokitnica :
  • Zamek w Rokitnicy z XIII/XIV w.
  • kościół św. Bartłomieja, XIII w.
• Sędziszowa - ruiny kościoła św. Katarzyny, XIII w.
• Sobótka :
  • Kamienny lew romański stojący obok kościoła św. Anny
  • Zamek w Górce - dawne opactwo augustianów, XII-XIV w.
• Sokołowiec - kościół parafialny św. Jadwigi, ok. poł. XIII w
• Stary Zamek - kościół parafialny św. Stanisława biskupa, 2 poł. XIII w.
• Stolec - kościół pomocniczy Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Zuzanny, koniec XIII w.
• Stronia - rotunda Narodzenia NMP, ok. 1300
• Strzelin - romańska rotunda św. Gotarda, XII w.
• Studniska Dolne - kościół filialny św. Anny, XIII w.
• Środa Śląska :
  • kościół Najświętszej Marii Panny za murami, 1220 - 1230
  • kościół św. Andrzeja, ściany zewnętrzne naw bocznych, XII w.
• Święta Katarzyna - kościół obronny św. Katarzyny Aleksandryjskiej, poł. XIII w.
• Trójca - kościół św. Piotra i Pawła, poł. XIII w.
• Trzebnica - klasztor cysterek , 1202
• Tymowa - kościół Najświętszej Marii Panny, koniec XIII w.
• Tyniec nad Ślęzą - kościół św. Michała, ok. XIII w.
• Ujazd Górny - kościół św. Marcina, pocz. XIII w.
• Wądroże Wielkie - kościół Matki Bożej Różańcowej (pierwotnie św. Piotra i Pawła), XIII w.
• Wierzbna - kościół Wniebowzięcia NMP, XIII w.
• Wleń - zamek (donżon, relikty kaplicy i budynku mieszkalnego) z fragmentami murów z XII/XIII w.
• Wrocław :
  • kościół św. Idziego , 1 poł. XIII w.
  • klasztor Benedyktynów (od 1193 r. Norbertanów) na Ołbinie nieistniejący od 1526 r., zachowały się z niego rozproszone po różnych budowlach w mieście detale kamienne, w tym portal przeniesiony do kościoła pw. św. Marii Magdaleny we Wrocławiu i wmurowany w jego południową elewację. Portal ten, datowany na lata ok. 1150 - 1175 , został zapewne wadliwie złożony zaś jego tympanon (dekoracyjna płyta umieszczona ponad drzwiami o kształcie półkola, rzeźbiona z obu stron) dziś w Muzeum Narodowym we Wrocławiu
  • katedra św. Jana Chrzciciela z reliktami z X-XII w.
  • kościół augustianów NMP na Piasku , nad wejściem do zakrystii tympanon fundacyjny z pierwotnej romańskiej świątyni, po 1153
  • zamek na Ostrowie Tumskim składający się w 1 poł. XIII w. z późnoromańskiej kaplicy zamkowej i zabudowy mieszkalnej. Obecnie zachowane tylko nieliczne fragmenty w obrębie późniejszych budynków.
• Zbylutów - wiejski kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny, 1 poł. XIII, przebudowany w końcu XV w.
• Złotoryja - kościół NMP - część wschodnia, głównie dolne partie murów, 1 poł. XIII w.
• Źródła - wiejski kościół parafialny z 1 poł. XIII w. (późnoromański), wraz z otaczającym go cmentarzem ufortyfikowany w pocz. XVII w. murem na planie czworoboku z 4 bastejami na narożach

Województwo kujawsko-pomorskie

• Chalno - relikty kościoła z XII w, rozebranego ok. 1870 r.
• Inowrocław - kościół NMP , XII w.
• Kałdus - relikty nieukończonej bazyliki z XI w.
• Kościelec - kościół św. Małgorzaty, XII/XIII w.
• Kościelna Wieś - kościół św. Wawrzyńca, fragmenty z przełomu XII/XIII w.
• Kruszwica - kolegiata śś. Piotra i Pawła, 1120 - 1140
• Mogilno - fragmenty pobenedyktyńskiego kościoła św. Jana Ewangelisty, 1 poł. XI w. (z okresu romańskiego pochodzą prezbiterium z apsydą, filary w nawie głównej, fragmetny ścian bocznych, krypty wschodnia i krypta zachodnia)
• Strzelno :
  • kościół Świętej Trójcy i Najświętszej Marii Panny , XII/XIII w.
  • rotunda świętego Prokopa , 1133
• Włocławek - katedra Wniebowzięcia NMP we Włocławku , pierwotnie z XI w. - niezachowana

Województwo lubelskie

• Chełm-Bieławin - relikty wieży z XI-XIII w.
• Lublin - wieża zamku w Lublinie , lata 30. XIII w.; zobacz też: zabytki Lublina
• Podgórze - kościół Chrystusa Pana Zbawiciela, prezbiterium, XIII w.
• Stołpie - wieża, lata 80. XII w. i 80. XIII w.

Województwo lubuskie

• Biedrzychowice Dolne - kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, zachowana półkolista apsyda, a w południowej ścianie nawy ostrołuczny portal kamienny, XIII w.
• Drągowina - kościół Wniebowstąpienia Pańskiego, XIII w.
• Drzeńsko - kościół Jezusa Miłosiernego, XIII w.
• Iława - kościół św. Andrzeja, XII w.
• Kowalów - kościół św. Piotra i Pawła, XIII w.
• Radówek - kościół MB Różańcowej, (zamurowany półokrągły portal i trzy romańskie okna w tylnej ścianie prezbiterium symbolizujące Trójcę Świętą), XIII w
• Stary Żagań - kościół wiejski, XII w.

Województwo łódzkie

• Inowłódz - kościół św. Idziego , XI/XII w.
• Krzyworzeka - kościół św. Piotra i Pawła, 1264
• Ruda - kościół św. Wojciecha, 1142
• Strońsko - kościół św. Urszuli i 11 Tysięcy Dziewic, 1 poł. XIII w
• Sulejów - Opactwo cystersów , XII/XIII w.
• Tum - Kolegiata NMP i św. Aleksego , XII w
• Żarnów - kościół św. Mikołaja, koniec XII w.

Województwo małopolskie

• Czchów - Romańska wieża zamkowa, koniec XIII w.
• Dziekanowice - Sanktuarium Macierzyństwa NMP, kościół romański z XII/XIII w.
• Januszowice - dwór murowany z XVI w. z reliktami kaplicy z XIII w.
• Kościelec - kościół św. Wojciecha, ok. 1230 - 1240
• Kraków :
  • katedra św. Stanisława i św. Wacława - relikty X/XI w.: krypta św. Leonarda
  • zamek - relikty z końca XIII w.
  • rotunda Najświętszej Marii Panny , X/XI w.
  • kościół św. Gereona w Krakowie , XI w. nie zachowany
  • Kościół Mariacki w Krakowie - fundamenty kościoła gotyckiego z pocz. XIII w.
  • kościół św. Wojciecha w Krakowie - X-XII w.
  • kościół św. Andrzeja w Krakowie , 1079 - 1098
  • kościół Najświętszego Salwatora w Krakowie , X-XII w.
• Miechów - relikty pierwszego kościoła Bożogrobców, 1 poł. XIII w.
• Mogiła - opactwo cystersów z kościołem, 1 poł. XIII w.
• Prandocin - kościół św. Jana Chrzciciela, XII w.
• Tropie - kościół Świętych Pustelników Świerada i Benedykta, XI/XII w.
• Tyniec - kościół św. Piotra i św. Pawła , XI w.
• Wysocice - kościół obronny św. Mikołaja , XII/XIII w.

Województwo mazowieckie

• Błonie - kościół parafialny św. Trójcy z poł. XIII w.
• Chlewiska - kościół św. Stanisława Bp Męczennika, 1121
• Czersk - relikty kaplicy zamkowej, XIII w.
• Czerwińsk nad Wisłą - kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, XII w.
• Płock :
  • katedra z XII w. (wzniesiona na nowo w XVI wieku), drzwi płockie z XII w. (kopia, oryginał w Nowogrodzie Wielkim)
  • palatium i rotunda z X/XI w (eksponowane przy zamku)
  • kolegiata św. Michała, obecnie liceum "Małachowianka" - mury i fragment filaru z ok. 1220
• Rokicie - kościół św. Piotra i Pawła, XIII w.
• Sieciechów - kościół Wniebowzięcia NMP, XII w. (relikty fundamentów )

Województwo podlaskie

• brak

Województwo podkarpackie

• Przemyśl :
  • preromańska rotunda - relikty na Wzgórzu Zamkowym, IX w.
  • preromańskie monasterium na Wzgórzu Zamkowym, IX w.
  • romańska bazylika trzynawowa, X w.
  • palatium książęce, X w.

Województwo pomorskie

• Gdańsk - romańskie piwnice z XIII w. pod dawnym klasztorem Dominikanów (odkrycie z 2006 r.)
• Gdańsk - fundamenty XIII-wiecznego kościoła św. Mikołaja pod Halą Targową.
• Gdańsk- Oliwa - fragmenty cysterskiego kościoła romańskiego z 1 ćwierci XIII w. (w prezbiterium) i bazyliki romańsko-gotyckiej z 2 ćwierci XIII w. (w nawie głównej i południowej); romańskie przejście do oratorium za nagrobkiem Hülsena, przebudowane opactwo cystersów z XII/XIII w.

Województwo opolskie

• Głuchołazy - kościół parafialny św. Wawrzyńca, 1250
• Kałków - kościół Narodzenia NMP i św. Jerzego, XIII w.
• Kępnica - kościół Wniebowzięcia NMP, m.in. zachowane późnoromańskie polichromie w prezbiterium, 1 poł. XIII w.
• Nysa - kościół św. Jakuba i św. Agnieszki, relikty kościoła z XIII w.
• Pakosławice - kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła, 1221
• Wierzbięcice - kościół św. Mikołaja, pocz. XIV w.

Województwo śląskie

• Cieszyn - rotunda z XI w. lub z około 1180 r.^[1]
• Giebło - kościół św. Jakuba, fragmenty z pierwszej połowy XIII w.
• Siewierz - Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Siewierzu , 1144
• Wojkowice Kościelne - kościół św. Marcina i Doroty, 1200 - 1229

Województwo świętokrzyskie

• Goźlice - kościół parafialny Wniebowzięcia NMP, 1 poł. XIII w.
• Grzegorzowice - kościół św. Jana Chrzciciela, prezbiterium z XIII w.
• Imielno - kościół św. Mikołaja z 1 poł. XIII w.
• Jędrzejów - Archiopactwo cystersów w Jędrzejowie , 1140
• Kije - kościół św. Piotra i Pawła z 2 poł. XII w.
• Końskie - kolegiata św. Mikołaja i Wojciecha, 1 poł. XIII w.
• Koprzywnica - pocysterski kościół św. Floriana, 1207 - 1240
• Mieronice - kościół św. Jakuba Starszego, 2 poł. XIII w
• Mokrsko Dolne - kościół Wniebowzięcia NMP, poł. XIII w.
• Opatów - Kolegiata św. Marcina , XII w.
• Samborzec - kościół św. Trójcy, poł. XIII w
• Sandomierz - kościół dominikański św. Jakuba , 1226
• Skalbmierz - kościół św. Jana Chrzciciela , XII/XIII w.
• Sulisławice - kościół Narodzenia NMP, XIII w.
• Święty Krzyż - opactwo benedyktyńskie , XI w.
• Tarczek - kościół św. Idziego, 1 poł. XIII w.
• Wąchock :
  • Zespół klasztorny cystersów z romańskim kapitularzem, XII w
  • kościół klasztorny Najświętszej Marii Panny i św. Floriana, XIII w
• Wiślica :
  • kolegiata z reliktami z XII w
  • kościół św. Mikołaja, relikty z XI w.
• Włostów - kościół św. Jana Chrzciciela, XIII/XIV w
• Zagość - kościół joannitów św. Jana Chrzciciela, XII w.
• Zawichost :
  • kościół św. Jana Chrzciciela, 2 poł. XIII w
  • pozostałości kaplicy św. Maurycego, XI w.
  • kościół św. Trójcy, XIII w.

Województwo warmińsko-mazurskie

• brak

Województwo wielkopolskie

• Czerwona Wieś - kościół św. Idziego, fragmenty z pierwszej połowy XIII w.
• Giecz :
  • kościół pw. NMP (tzw. św. Mikołaja), fundamenty z pierwszej połowy XI w.,
  • palatium, fundamenty z pierwszej połowy XI w.
• Gniezno :
  • kościół św. Jerzego (XII w., przebudowany 1782)
  • katedra gnieźnieńska , relikty z IX/X w.
• Kalisz - grodzisko na Zawodziu:
  • relikty wieży z XIII w.
  • fundamenty kolegiaty św. Pawła, XIII w
• Kazimierz Biskupi - kościół św. Marcina, fragmenty z XII w.
• Konin - romański słup przydrożny z pogańskiego obelisku
• Kościelec Kaliski - kościół św. Wojciecha, połowa XII w.
• Kościelec Kolski - kościół św. Andrzeja Apostoła, połowa XII w.
• Kotłów - kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny, XII w.
• Krobia - kościół św. Idziego, XII w
• Licheń - w kapliczce romański krzyż z piaskowca, 1151
• Łekno - rotunda św. Piotra, relikty. X/XI w.
• Lubiń - opactwo benedyktynów, XI/XII w.
• Objezierze - kościół św. Bartłomieja z fragmentami z 1. poł. XIII w
• Ostrów Lednicki :
  • palatium połączone z kaplicą. X w
  • kościół z prezbiterium, baseny chrzcielne, X w.
• Poznań :
  • kościół św. Jana Jerozolimskiego za murami , XI-XIII w.
  • katedra św. Piotra i św. Pawła , (fragmenty w podziemiu), X-XI w.
  • relikty palatium i kaplicy pod kościołem Najświętszej Marii Panny , X w.
• Stare Miasto : kościół św. Piotra i Pawła, XIII w.
• Trzemeszno - opactwo benedyktynów, X/XI w.
• Tulce - kościół Narodzenia NMP , XIII w

Województwo zachodniopomorskie

• Banie - kościół MB Wspomożenia Wiernych, XIII w
• Będargowo - kościół Matki Boskiej Wspomożycielki Wiernych, zatarty charakter romański, odsłonięty jeden portal, XIII w
• Chwarszczany - kościół św. Stanisława Kostki, pierwotnie templariuszy św. Jana Ewagelisty, dolne partie fasady zachodniej z portalem, XIII w.
• Gardno - kościół romański Najświętszego Serca Pana Jezusa z 1 poł. XIII w.
• Góralice - kościół pod wezwaniem św. Stanisława BM, przebudowany, XIII w.
• Kamień Pomorski - bazylika św. Jana Chrzciciela, przełom XII/XIII w.
• Kołbacz - kościół w zespole klasztornym Cystersów, XII/XIII w.
• Lubin nad Świną - fundamenty kościoła romańskiego z 1124 roku^[2]
• Mętno - kościół, XIII w.
• Moryń - bazylika romańska, poł. XIII w.
• Piaseczno - kościół M.B. Królowej Różańca, XIII w.
• Rurka - kościół templariuszy , XIII w.
• Swobnica - kościół św. Kazimierza, 1234 - 1250

Przypisy

Zobacz też

• architektura romańska w Polsce
• Szlak Romański