Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Francja w XIX wieku

Francja w XIX wieku

XIX wiek Francja rozpoczęła jako republika na skutek rewolucji francuskiej , która obaliła dotychczasową monarchię absolutną . W ciągu całego wieku ustrój Francji ulegał zmianom, od hegemonii Napoleona, przywrócenia monarchii , następnie rewolucja lipcowa , ponowne obalenie monarchy i proklamowanie w 1852 roku II Cesarstwa Francuskiego na czele z Napoleonem III . W 1870 roku zdetronizowano Napoleona III z związku z przegraną wojną z Prusami i ustanowiono III Republikę Francuską , która przetrwała do 1940 roku. Francja, zwłaszcza w drugiej połowie wieku, przeżywała rozkwit przemysłu.


Spis treści

Zamach stanu i okres Konsulatu

Napoleon Bonaparte

Po ścięciu Maximiliena de Robespierre'a władzę w republice przejął Dyrektoriat , pięcioosobowy organ rządzący. Rządy Dyrektoriatu były równie nieudolne jak jego poprzedników. Napoleon Bonaparte , powróciwszy z Egiptu do Francji, dokonał zamachu stanu 9 listopada 1799 r. ( 18 brumaire'a ). Dyrektoriat został zlikwidowany, a na jego miejscu powstał Konsulat , obsadzony trzema konsulami: pierwszy Bonaparte, drugi prawnik Cambacérès, trzeci finansista Lebrun. Projekty ustaw prawo miał zgłaszać pierwszy konsul, redakcję dawała im Rada Stanu, Trybunat omawiał, a o przyjęciu lub odrzuceniu decydowało Ciało Prawodawcze. Nowa konstytucja (nazywana roku VIII) dawała szeroki zakres władzy pierwszemu konsulowi (Napoleonowi). Kadencja konsula trwała 10 lat
Gdy Napoleon uzyskał władzę pierwszego konsula, natychmiastowo przejął inicjatywę wojskową zawiązanej w 1799 II koalicji antyfrancuskiej i przeprowadził trudną przeprawę przez Przełęcz Św. Bernarda . Do starcia z Austriakami doszło 14 czerwca 1800 r. pod Marengo , podczas którego Bonaparte rozbił wojska austriackie, mimo początkowej porażki. Następnie Francuzi pokonali wroga pod Hohenlinden . 9 lutego 1801 r. zawarto pokój z Austrią w Lunéville , dający Republice posiadłości we Włoszech, a pokój w Amiens z Wielką Brytanią rozwiązywał II koalicję.
Po zakończeniu wojny przed pierwszym konsulem stały ważne zadania: przywrócenie wewnętrznego ładu państwa. Lud był wyczerpany wojną i rewolucją, żądał spokoju. W roku 1802 zorganizowany plebiscyt ustanowił władzę Bonapartego dożywotnią (3 568 00 głosów za, 8370 przeciw). Republika była już tylko formalnie republiką. Napoleon nie posiadał szczególnych uzdolnień finansowych, lecz z pomocą grona finansistów udało mu się ustabilizować sprawy ekonomiczne. W 1800 roku powstał Bank Francji, wprowadzający w obieg pieniądze papierowe. Bezpieczeństwo zostało przywrócone, surowo karząc bandytyzm. Przemysł rozwijał się, lecz rozwój państwa nie przebiegał równomiernie: za priorytet Napoleon uważał rozwijanie "Starej Francji", czyli terenów francuskich sprzed 1789 roku. Bonaparte wznowił kontakty z Kościołem, podpisując 15 lipca 1801 r. w Paryżu konkordat, co nie podobało się monarchistom i działaczom rewolucyjnym. 21 marca 1801 roku ogłoszono "Cywilny Kodeks Napoleona".

Koronacja Napoleona i powstanie Cesarstwa Francuskiego

Reformy Napoleona utwierdzały jego władzę. Zaczęto knuć spiski, jak zgładzić konsula. Spisek skończył się fiaskiem, gdyż policja francuska trafiła na trop spiskowców. Zgilotynowano 12 oskarżonych, Generała Moreau wygnano z kraju. Podejrzewano o udział w zmowie kogoś z Burbonów. Pojmano księcia Ludwika d'Enghiena z rodu Condé i skazano na śmierć, choć nie brał udziału w intrydze przeciwko konsulowi. Po rozstrzelaniu d'Enghiena pojawił się pomysł ustanowienia Napoleona oficjalnym monarchą. Senat poparł ten pomysł, a zorganizowany plebiscyt aprobował 3 572 329 głosami przeciwko 2579. Napoleon nazywał się cesarzem Francuzów, a nie Francji. Koronacja odbyła się 2 grudnia 1804 roku, z udziałem papieża. Osobliwym zjawiskiem był fakt, że papież Pius VII sam nie nałożył korony na głowę cesarza, lecz Napoleon sobie ją sam włożył. 25 maja roku następnego cesarz mianował się królem Włoch.

Epoka napoleońska

Zasięg terytorialny I Cesarstwa Francuskiego w 1811 roku:
Kolor ciemnoniebieski – bezpośrednie tereny Cesarstwa
Kolor jasnoniebieski – tereny zależne

III koalicja antyfrancuska

III koalicja antyfrancuska została zawiązana przez Wielką Brytanię, Austrię, Rosję Neapol i Szwecję. Najważniejszą bitwą morska było starcie pod przylądkiem Trafalgar 21 października 1805 roku, gdzie admirał Nelson pokonał francuskie okręty.

Bitwa pod Austerlitz

Na lądzie Napoleon skoncentrował swoje wojska i 15 października 1805 r. zmusił do kapitulacji otoczoną, 30-tysięczną armię austriacką. Następnie zajął niebroniony Wiedeń i skierował się w stronę wojsk austriacko-rosyjskich. Do bitwy doszło pod Austerlitz 2 grudnia 1805 roku (siły austriacko-rosyjskie: 87 tys., siły francuskie: 73 tys.). Bitwa zakończyła się doniosłym zwycięstwem Francuzów i jest uważana za jedno z najwspanialszych starć Napoleona oraz jako arcydzieło taktyki wojskowej. Franciszek I poprosił Bonaparte o zawarcie pokoju. Traktat podpisaniu 26 grudnia 1805 r. w Preszburgu, na mocy którego Austria utraciła na rzecz Francji Wenecję, Istrię i Dalmację oraz Tyrol i Vorarlberg na rzecz Bawarii. Liczni książęta niemieccy uzyskali tytuły królów lub wielkich książąt. 12 lipca 1806 r. zależni od Napoleona władcy niemieccy utworzyli Związek Reński podległy Bonapartemu. Rzesza przestała istnieć, a 6 sierpnia Franciszek I zrzekł się tytułu cesarza rzymskiego.

IV koalicja antyfrancuska

Do VI koalicji przyłączyły się Prusy i Rosja. Napoleon 14 października zaatakował armię Prus pod Jeną i tam rozbił zupełnie wojska księcia Hohenlohe. Pozostałe 60 tys. żołnierzy pruskich wycofało się pod Auerstedt , a tam natknęły się na francuską, 26-tys. armię marszałka Davouta i zostały pokonane. W ciągu jednego dnia załamała się niezwyciężona armia i państwo. Uważając Wielką Brytanię za głównego wroga, wprowadzono blokadę kontynentalną .

Cesarz Francuzów pod Iławą Pruską

Wojna z IV koalicją jeszcze trwała. Jedynym wrogiem na lądzie pozostała Rosja . Bitwa pod Iławą Pruską spowodowały duże straty u obu stron. Jednak w czerwcu 1807 roku armia rosyjska została rozgoniona pod Frylandem.
Pokój w Tylży , podpisany z Rosją 7 lipca 1807 r. oraz z Prusami dwa dni później, dał m.in. rozszerzenie blokady i utworzenie Księstwa Warszawskiego

Wojna z Hiszpanią i Portugalią

Po pogromie Prus Napoleon trzymał w swych rękach losy Europy. Zaczął intensywniej zwalczać w kraju opozycję. Blokada kontynentalna nie obejmowała jeszcze Portugalii , więc Napoleon miał zamiar wysłać wojska do niej, by ją przenieść na swoją stronę lub pokonać, co wiązało się z przejściem przez Hiszpanię, które wymagało od niej pozwolenia. W listopadzie 1807 roku Portugalia padła, ale Hiszpania znalazła się pod francuską okupacją (nieoficjalnie). Pobyt armii francuskiej nie sprzyjał biednej Hiszpanii, głównie z powodu dużych potrzeb żywnościowych armii, zaspokajanych kosztem ludności hiszpańskiej. Godoy zaczął stawiać opór, tak jak Kościół i szlachta. Z obawy Karol IV abdykował. Na jego miejsce wskoczył Ferdynand VII, lecz Napoleon zmusił go i Karola IV do zrzeczenia się pretensji do tronu, na którego postawił swojego brata, Józefa . Wybuchła wojna o charakterze początkowo partyzanckim. Oddziały napoleońskie przegrywały, a Wielka Brytania wsparła Hiszpanię i Portugalię swoim kontyngentem. Napoleon postanowił przenieść trzon Wielkiej Armii z Niemiec na półwysep . Prowadzone były ciężkie boje, zwłaszcza przez zimę 1808/1809 z Anglikami pod dowództwem gen. Moore i Hiszpanami pod rozkazami dowódcy Palafoxa, jednak w styczniu Bonaparte musiał wrócić do Paryża na wieść o formowaniu się kolejnej wrogiej koalicji.

V koalicja antyfrancuska

Bitwa pod Wagram
Bitwa pod Raszynem

Hiszpańskie sukcesy rozbudziły nowe starania na dworze wiedeńskim . V koalicja ostatecznie składała się z Austrii i Wielkiej Brytanii . Walki miały być prowadzone na trzy fronty.
Na wszystkich frontach wojska koalicyjne poniosły klęskę ( Bitwa pod Wagram , Bitwa pod Raab ).
14 października 1809 r. podpisano w Schönbrunn traktat pokojowy . Austria została zepchnięta do poziomu państwa wasalnego.
W latach 1809-1810 do Cesarstwa włączone zostały Państwo Kościelne , całe wybrzeże Niemiec aż po Danię oraz Holandia.

Wyprawa Rosyjska i klęska Napoleona

Po upadku V koalicji stosunki francusko-rosyjskie ulegały ustawicznym napięciom (m.in. zaprzestanie stosowania blokady kontynentalnej przez Rosję), co spowodowało wybuch wojny francusko-rosyjskiej. Bezpośrednią przyczyną było ultimatum rosyjskie.
W wojnie z Rosją prawdopodobnie miało uczestniczyć ok. 674 000 żołnierzy i ok. 1300 armat. Siły rosyjskie wynosiły ok. 218 000 ludzi i ok. 900 armat. W trakcie wyprawy nie dochodziło do rozstrzygających starć, a armia napoleońska była dziesiątkowana przez mróz, zmęczenie i choroby. 14 września Bonaparte wkroczył do Moskwy . W obliczu ogromu start (pozostało ok. 90 tys. żołnierzy) Bonaparte zarządził odwrót. Podczas przeprawy przez rzekę Berezynę, szczątki Wielkiej Armii (ok. 24 000) otrzymały kolejne straty.

VI koalicja antyfrancuska , porażka Napoleona i pierwsza restauracja Burbonów

Napoleon i Poniatowski pod Lipskiem

Mimo odwrotu wojsk Cesarstwa, wojna nie zakończyła się. W lutym 1813 roku Prusy zawarły sojusz z Rosją, a w marcu wypowiedziały wojnę Francji. W styczniu Księstwo Warszawskie już było zajęta przez Rosjan.12 sierpnia 1813 r. Austria wypowiedziała wojnę Francji, co przesądziło o powstaniu koalicji złożonej z Austrii, Wielkiej Brytanii, Rosji, Prus i Szwecji. Napoleon odnosił zwycięstwa ( Bitwa pod Lützen (1813) ). Do rozstrzygającej bitwy doszła pod Lipskiem , gdzie Cesarz został pokonany (siły francuskie: ok. 150 tys., siły koalicji: ok. 300 tys.). Bitwa toczyła się w dniach 16-19 października. Wojna przeniosła się na terytoria rdzenne Francji. Mieszczaństwo było już wyczerpane wojną. Pod koniec marca Paryż skapitulował; do stolicy udał się Aleksander I i król pruski. Na początku kwietnia Napoleon przez Senat został zdetronizowany, a 6 kwietnia sam Cesarz abdykował. Zachował jednak tytuł cesarski i udał się na wyspę Elba , nad którą otrzymał dożywotnią władzę. Na tronie zasiadł Ludwik XVIII .

Abdykacja Cesarza Francuzów

"Sto dni" Napoleona

Po pierwszej restauracji Burbonów władzę przejął Ludwik XVIII. Podpisano pokój paryski, który dawał Francji granicę takie jak sprzed 1972 r. Nowy król i jego otoczenie pragnęło powrócić do absolutnych rządów, lecz to groziło rozbudzeniem rewolucyjnych nastrojów. Ludwik XVIII więc ogłosił tzw. "Kartę konstytucyjną", czyniąc Francję monarchią konstytucyjną , która wprowadzała dwuizbowy parlament, złożony z Izby Deputowanych i Izby Parów. Napoleon, widząc niezadowolenie w kraju, porzucił swoją wysepkę, by ponownie objąć tron. 1 marca 1815 roku wylądował u francuskich wybrzeży i rozpoczął swój pochód do Paryża. 20 marca wkroczył do Paryża; armia sama przechodziła na jego stronę. Zaakceptował częściowo Kartę Ludwika. Koalicja nie zgadzała się na jego powrót, choć sam cesarz zapewniał, że będzie przestrzegał postanowień pokoju paryskiego. W tym czasie wojska koalicjantów nie były jeszcze zdemobilizowane. W Belgii stacjonowały wojska pruskiego marszałka Blüchera (150 000 ludzi) i Wellingtona (100 000), a wojska austriackie i rosyjskie były już w drodze. Początkowo starcia nie dawały dużych strat, tylko zmuszały wroga do cofania się. Do głównego starcia doszło pod Waterloo 18 czerwca 1815 roku, gdzie ostatecznie zakończyła się kariera Napoleona I Bonaparte. Francuzi ponieśli klęskę. 8 lipca Paryż został zajęty przez Anglików i Prusaków; wrócił też Ludwik XVIII. 22 czerwca, opuszczony przez wszystkich, Napoleon podpisał akt abdykacji, kończący 113-dniowy, drugi okres Cesarstwa. Bonaparte został przewieziony na Wyspę Św. Heleny , położonej blisko 1800 km od najbliższych wybrzeży Afryki. Tam skupił się na pisaniu listów, wspomnień i opowiadaniu o swojej przeszłości i ambicjach. 5 maja 1821 r. zmarł na raka żołądka[1]. Epoka napoleońska została ostatecznie zakończona.

Restauracja Burbonów (1815-1830)

Flaga Francji z okresu restauracji
Ludwik XVIII
Karol X

Rządy Ludwika XVIII

Początkowy okres monarchii burbońskiej był ciężki dla Francji - do jesieni 1815 r. trwała okupacja kraju. Rozpoczął się "biały terror" - masowo prześladowano, mordowano i napadano napoleońskich oficerów, żołnierzy i urzędników. W sierpniowych wyborach 1815 roku Izba Deputowanych została opanowana przez ultrasów - gorliwych zwolenników ancien régime. Po odejściu Fouché'go i Talleyranda król mianował ks. Richelieu nowym premierem. Ultrasi pragnęli poddać rząd kontroli Izby; król rozwiązał Izbę września 1816 roku. W nowych wyborach lekką przewagę uzyskali umiarkowani monarchiści. Rządy Richelieu i Decazesa w latach 1815-1820 przyniosły pewną poprawę i stabilizację - szybko udało się spłacić długi państwowe, a Francja została dopuszczona do kręgu mocarstw europejskich, lecz za cenę włączenia się do aktywnej polityki Świętego Przymierza .
Rząd Decazesa pragnął pozyskać burżuazję i stronnictwo opozycji antymonarchistycznej, lecz morderstwo następcy tronu, ks. Berry , rąk robotnika w 1820 roku, zakończyło politykę umiarkowaną. Wybuchły ostre represje wobec całej opozycji. 1821 roku Richelieugo zastąpił hrabia Józef Villéle , jeden z szefów ultrasów. W polityce zagranicznej też Francja poczęła aktywne zaangażowanie przeciw liberalizmowi. W kwietniu 1823 roku 60-tysięczna armia francuska została wysłana do ataku na Hiszpanię, w której zaczął panować rząd liberalny. Tymczasem we Francji ultrasi pozyskiwali coraz większe wpływy.

Rządy Karola X

W 1824 roku Ludwik XVIII zmarł, a na tron francuski zasiadł Karol X , młodszy brat Ludwika. Karol X sprzeciwiał się konstytucji, chciał zlikwidować ją i liberalizm. W Paryżu na ulicach wybuchały pojedyncze zamieszki. Postępowanie Karola X ostatecznie spowodowały nienawiść burżuazji do Burbonów.

Sytuacja gospodarcza

Francja w okresie monarchii burbońskiej była krajem na ogół rolniczym, ze słabo rozwiniętym przemysłem (w porównaniu do Wielkiej Brytanii), choć zaczęto zakładać manufaktury, co powodowało jego rozwój. Pozycja robotników była bardzo ciężka, a próby oporu były zabronione.

Rewolucja i monarchia lipcowa

Ludwik Filip I
Przywrócona, trójkolorowa flaga Francji od czasów monarchii lipcowej

Rewolucja lipcowa

Rządy Karola X coraz bardziej nie podobały się burżuazji i opozycji. Karol X postanowił ostatecznie usunąć burżuazję z areny politycznej, ustanawiając cztery rozporządzenia (ordonnances), na mocy których ponownie rozwiązano Izbę Deputowanych oraz ograniczono prawa wyborcze, odbierając je burżuazji (25 VII 1830 r.). W odpowiedzi spotkał się z protestami, a lud Paryża zabrał głosu.
27 VII 1830 roku na ulice wyszli robotnicy i studenci, z trójkolorowymi flagami i Marsylianką na ustach. Karol X abdykował 2 sierpnia na rzecz syna Henryka.
Ustalono Ludwika Filipa na króla Francuzów. 9 sierpnia został koronowany. Zaakceptował on zmienioną Kartę konstytucyjną i warunki monarchii konstytucyjnej. Tym Francja stała się monarchią burżuazyjną .

Sytuacja polityczna monarchii lipcowej

Przywrócono trójkolorową flagę , rozszerzono prawa parlamentu i wolność prasy oraz obniżono wymagany wiek do wyborów: 25 lat do prawa wyborczego czynnego, 30 do biernego. Sam król stawił sobie za priorytet uznanie monarchii lipcowej przez inne mocarstwa, co udało się, choć w dużym udziale dzięki buncie belgijskim. "Król mieszczański" (tak też nazywano Ludwika Filipa I) nie chciał być tylko królem "z tytułu" i chciał rządzić naprawdę, opierając się na burżuazji.
Nowa monarchia była pozytywnie nastawiona wobec innych ruchów rewolucyjnych. Popierano powstanie belgijskie. Społeczność Francuzów otwarcie sprzyjała powstaniu listopadowemu - organizowano zbiórki pieniędzy, broni etc. Bardzo serdecznie witano emigrantów polskich. Pomoc rebeliantom we Włoszech ograniczał się do protestów kierowanych do Austrii. Monarchia lipcowa musiała spierać się z dość liczną opozycją, głównie republikanami.
W polityce kolonialnej Francja utrzymywała swoje wpływy na zdobytej w czasach Burbonów Algierii. Wymagało to ciężkich walk z zaciętym wrogiem kolonizatorów, emirem Abd al-Kadirem (luty 1836, 1839, 1841-1843, 1845-1846).

Sytuacja gospodarcza monarchii lipcowej

W okresie monarchii lipcowej Francja była krajem zamożnym. W roku 1821 ludność francuska liczyła 30,5 mln, w 1831 - 32,5 mln, w 1846 - 35,5 mln. Zwiększała się migracja ze wsi do miast. W rolnictwie stosowano maszyny i wprowadzano nawozy sztuczne, przez co zbiory były większe. Przemysł rozwija się dynamicznie; w 1830 roku liczba maszyn parowych we Francji - 3 tys. i w 1847 5 tys. Wzrosło zapotrzebowanie i wydobycie żelaza i węgla (1847 r. - 5 mln ton wydobycia, zapotrzebowania na 7,5 mln ton). Nastąpiła koncentracja przemysłu (ustąpienie mniejszych pieców na rzecz wielkich). Nastąpił też rozwój cukrowni buraczanych (1847 r. - 54 tys. ton). Wynalazek maszyny parowej ulepszył transport; regularne kursy z Calais do Dovru, linia transatlantycka między Bordeaux i Marsylią a Nowym Orleanem .
W całym społeczeństwie jedną z najgorszych sytuacji posiadała klasa robotnicza - wprowadzono pracę nocną, a dzień pracy trwał 13-16 godzin. Pracowały też kobiety i dzieci. Poziom życia przeciętnego robotnika był przerażający. Zakazane były jakikolwiek strajki czy akty niezadowolenia. Obok tych katastrofalnych faktów dla robotników, wyłaniał się proletariat; klasa robotnicza zaczęła sobie uświadamiać o konieczności oporu.

II Republika Francuska (1848-1852)

Rewolucja lutowa

Walki czerwcowe

W 1846 r. w monarchii lipcowej panował długi i ciężki kryzys polityczny i gospodarczy. Wybuchały liczne skandale i awantury, upokarzające rząd. Panował wyjątkowy nieurodzaj, fabryki i manufaktury bankrutowały, co wywołało bezrobocie. Francja utraciła wpływy w Szwajcarii i Włoszech oraz na wschodzie. Opozycja zaczęła organizować bankiety, na których setki ludzi słuchało opozycyjnych przemówień. 22 lutego 1848 roku premier Guizot zakazał organizowania bankietów; organizatorzy ulegli zakazowi, lecz zebrany tłum wywołał uliczne manifestacje. 24 lutego rozpoczęła się walka z wojskiem, którego część przeszła na stronę powstańczą. Ludwik Filip I abdykował i uciekł z Paryża.
W Izbie Deputowanych ukształtował się Rząd Tymczasowy. Nastała atmosfera zwycięstwa i wielu uroczystości. Pierwszą decyzją rządu była proklamacja republiki, później zniesienia kary śmierci (25 luty), powszechne prawo głosowania w wyborach (2 marca), zniesienia niewolnictwa w koloniach (4 III) i wolność prasy i zrzeszania się.

Dni czerwcowe

Po rewolcie lutowej robotnicy i rzemieślnicy żądali zdecydowanych działań zmierzających do poprawy ich sytuacji ekonomicznej. Rząd 26 lutego zgodził się na utworzenie warsztatów narodowych, w których państwo zatrudniało bezrobotnych oraz powołano komisję luksemburską . 21 czerwca Zgromadzenie Narodowe uchwalono ustawę, mówiącą o rozwiązaniu warsztatów. 22 czerwca wybuchły manifestacje; 23 czerwca stały już barykady na ulicach Paryża. Walki trwały do 26 czerwca, w których zginęło ok. 5000 ludzi, w tym ok. 4000 powstańców, a ok. 1500 rozstrzelano.

Prezydentura Ludwika Napoleona Bonaparte

Po nieudanej rewolucji czerwcowej 4 listopada 1848 r. uchwalono konstytucje, gwarantującą powszechne prawo głosu i ustanawiającą jedną izbę parlamentu i urząd prezydenta. W plebiscycie 10 grudnia 1848 r. zdecydowaną większość głosów zdobył Ludwik Napoleon Bonaparte (5,5 mln głosów) przy 75-procentowej frekwencji. Swoje zwycięstwo zawdzięczał chłopom, którzy kierowali się legendą Napoleona I. Ustanowił prawicowy rząd z Odilonem Barrotą. W wyborach do Zgromadzenia 13 maja 1849 r. sukces odniosła lewica, uzyskując ponad 200 mandatów.
Pierwszą interwencją zagraniczną II Republiki była ekspedycja armii francuskiej do Rzymu, gdzie proklamowano republikę i zniesiono władzę papieża; ekspedycja doprowadziła do przywrócenia mu władzy, co spotkało się z lekkimi manifestacjami w Paryżu, szybko zgaszonymi. W I połowie 1850 r. wprowadzono nowe ustawy: kontrola kleru nad nauczycielami, ograniczenia wolności prasy i swobody zgromadzeń oraz odebranie prawa wyborczego osobą m.in. skazanym za przestępstwa polityczne, bankrutom, niepłacącym podatki i niedeklarującym 3-letnie, stałe zamieszkanie w danym kantonie, co odbierało prawo wybierania robotnikom i części ludności wiejskiej - liczba wyborców zmalała z 9,6 do 2,8 mln.

Zamach stanu 2 grudnia 1851 roku

Konflikty między lewicą a prezydentem narastały, równocześnie z konfliktem Ludwika Napoleona Bonaparte z prawicą. Zamach stanu nastąpił 2 grudnia 1851 r., w rocznicę koronacji Napoleona I i bitwy pod Austerlitz. Wojsko wtargnęło do stolicy, policja aresztowała 236 posłów i 62 działaczy demokratycznych. Ludwik Napoleon rozwiązał parlament, przywrócił głosowanie powszechne i zorganizował plebiscyt decydujący o nowym ustroju Francji. Wybuchły zamieszki przeciw zamachowi, lecz były za małe. W innych częściach kraju wybuchały powstania chłopów i drobnomieszczaństwa.
Plebiscyt zaakceptował zamach stanu 92% głosów poparcia. 14 stycznia 1852 r. uchwalono nową konstytucję na wzór konstytucji Napoleona I. W dniach 21-22 listopada 1852 r. kolejny plebiscyt zadecydował o proklamacji II Cesarstwa (7,8 mln głosów przeciwko 250 tys. głosów sprzeciwu).

II Cesarstwo Francuskie (1852-1870)

Sytuacja gospodarcza

Napoleon III, ostatni monarcha francuski

W okresie II Cesarstwa nastały czasy wielkiego rozwoju przemysłu. Liczba maszyn parowych wzrosła pięciokrotnie, wydobycie węgla zwiększyło się trzykrotnie, choć wciąż nie zaspokajało potrzeb (13,5 mln ton wydobycia, 21,5 mln zapotrzebowania). Produkcja żelaza wzrosła do 2,6 mln ton, a stali do 110 tys. ton. Przemysł budowlany wzrósł trzykrotnie. Ok. połowa robotników była zatrudniona w przemyśle tekstylnym, który był potęgą przemysłową Francji. Produkcja jedwabiu wzrosła pięciokrotnie, utrzymując pozycję Francji jako potęgę europejską pod tym względem. Na skutek wojny secesyjnej w USA kryzys nastąpił w przemyśle bawełnianym.
W handlu krajowym rosła rola giełd i dużych magazynów. W latach Cesarstwa powstały wielkie magazyny paryskie, typu "Bon Marché" czy "Louvre". Powstała nowa forma prowadzenia handlu: mniejsze zyski, lecz wielkie obroty, atrakcyjne ceny, bogaty wybór, wyprzedaże i wysoka jakość produktów. Drobne sklepiki upadały, lecz z równoczesnym powstawaniem nowych sklepików, skierowanych głównie w potrzeby ludności robotniczej.
Rolnictwo nadal zatrudniało większość Francuzów, lecz w latach 1850-80 została zredukowana z 75% do 60%. Grunty rolne powiększyły się o 2 ha , nastąpił wzrost liczby maszyn rolniczych, prac melioracyjnych , postępy w nawożeniu i poparcie rządu. Gwałtownie wzrosła produkcja ziemniaków, wina i cukru (wzrost 5-krotny). Postępy były widoczne także w hodowli. W czasach II Cesarstwa wzrastała liczba małych gospodarstw, a średnia wielkość gospodarstwa rolnego zmalała z 4 ha do 3,5 ha.
Widoczna była rewolucja w transporcie. W roku 1858 powstała podstawa połączeń kolejowych Paryża z krajem. Linie kolejowe liczyły 24 tys. km. Przewóz osób wzrósł 5-krotnie, natomiast przewóz towarów wzrósł 10-krotnie. Osiągano koleją prędkość 65 km/h. Rozwój transportu skutkował wydzieleniem oddzielnej grupy robotniczej - kolejarzy i utworzeniem wielu nowych miejsc prac.
Nastąpił wielki rozwój miast, poparty przez rząd. Rozszerzano granice miast; powstało ok. 75 tys. nowych domów, przy wykorzystaniu konstrukcji żelaznych. Skutkami szybkiego rozwoju miast było m.in. wyniszczenie zabytkowych ulic.

Sytuacja polityczna wewnętrzna

Wraz z rozwojem przemysłu wzrastała liczba proletariuszy (3 mln). Mimo polepszenia warunków życia robotników, życie ich nie było łatwe. Dzień pracy trwał 12 lub 11 godzin, brak prawnej ochrony pracy, zwiększenie liczby wypadków, a warunki pracy sprzyjające chorobom takim jak gruźlica. Świadomość klasowa proletariatu rozwijała się. Robotnicy żądali polepszenia warunków pracy, organizując strajki.
W parlamencie zasiadali w zdecydowanej większości politycy prorządowi. Panująca doktryna bonapartyzmu była przeciwna parlamentaryzmowi, więc przy wykorzystaniu przewagi rząd pozbawił parlament większości praw. Cesarz skupiał w swym ręku ogrom władzy. Wolności obywatelskie zostały zniesione, a wolność prasy była ograniczana przez różnorakie groźby zmuszające do wprowadzanie cenzury. Cenzura obejmowała także teatry, a kontrola rządowa szkoły, wydawnictwa i tego typu instytucje oraz miejsca zebrań politycznych (np. kawiarnie).
Po upadku Państwa Kościelnego wywołał sprzeciw katolików francuskich przeciwko rządowi. Odpowiedzią były represje i polityka skierowana do antyklerykałów i wrogów wielkiej burżuazji, która przystąpiła do opozycji. Pojawiły się ustawy liberalne. Prawa parlamentu zostały rozszerzone. W wyborach z 1863 r. rząd otrzymał 70& głosów, choć opozycja uzyskała ok. 2 mln głosów, co było dużym postępem. Napoleon III zaczął odnosić częste porażki polityczne, głównie ze strony Prus. W 1868 r. zaprzestano ograniczać wolność prasy. Rok później, w wyborach rząd otrzymał mniej niż 60& głosów. Wiosną 1870 r. Napoleon III próbował ustabilizować cesarstwo, ogłaszając plebiscyt, którego tematem miała być aprobata reform liberalnych. 7,4 mln głosów aprobaty, a 1,6 mln dezaprobaty.

Polityka zagraniczna

Przyczyną wojny krymskiej była rywalizacja mocarstw europejskich - głównie Rosji z Wielką Brytanią, Francją i Austrią - o wpływy w podupadającym państwie tureckim. Gdy wojska rosyjskie (po pretekstem ochrony ludności prawosławnej) okupowały Mołdawię i Wołoszczyznę, państwa zachodnie zmusiły sułtana do przeciwstawienia się poczynaniom cara. Marca 1854 r. Wielka Brytania i Cesarstwo Francuskie przyłączyły się do wojny krymskiej. Początki wojny były trudne dla wojsk zachodu, głównie z powodu chorób wśród żołnierzy, lecz dowództwo rosyjskie była tak nieudolna, że po upadku Sewastopolu (oblężenia prowadzone w 1855 r. przez gen. Pélissier) car Rosji został zmuszony do rozmów pokojowych.
Wojska francuskie ingerowały też w sprawy włoskie. W 1859 r. wybuchła wojna Piemontu z Austrią, w której 100-tysięczna armia Francuzów zadecydowała o zwycięstwie, niszcząc wroga pod Magentą i Solferino. W wyniku układów Francja otrzymała Sabaudię i Niceę w 1860 r.
Polityka kolonialna rozwijała się, głównie rozszerzając wpływy francuskie w Egipcie, Syrii i Chinach. Opanowano wybrzeże Gwinei i Kości Słoniowej oraz Gabon. Dzięki flocie francuskiej w latach 1858-1859 rozpoczęto kolonizację Indochin - zdobycze w Wietnamie oraz protektorat Kambodży. Zawładnięto Nową Kaledonią i Madagaskarem .

Wojna francusko-pruska i upadek Cesarstwa

19 lipca 1870 r. wybuchła wojna francusko-pruska . Wcześniej, w czerwcu wybuchł spór o kandydaturę Hohenzollernów na tron hiszpański. Depesza emska podana prasie, sprowokowała Napoleona do wypowiedzenia wojny Prusom. Przygotowania do wojny ze strony francuskiej były nieudolne. Pierwsze klęski nastąpiły w Alzacji i Lotaryngii (4-18 sierpnia), a kolejne 2 listopada, kiedy w Sedanie wojska francuskie skapitulowały, a 100 tys. żołnierzy francuskich dostało się do niewoli. Na wieść o porażkach lud paryski żądał ustąpienia rządu i powrotu do republiki. Napoleon III został zdetronizowany oraz powołano nowy rząd, mający obronić Francję przed Prusami.

III Republika Francuska (1870-1940)[2]

Początki III Republiki

Pokój podpisany z Prusami żądał 5 mld franków w złocie, Alzację i Lotaryngię. Wśród porażki państwa lud paryski był rozgoryczony. Przeciw powstałemu w Wersalu rządowi przeciwstawił się Paryż, tworząc Komunę Paryską . Po długich, ulicznych walkach Komuna Paryska została pokonana.
Oczekiwano restauracji monarchii, widząc na tronie Burbonów z linii orleańskiej, jednak plany te zakończyły się fiaskiem. Tytuł prezydenta Republiki nadano Thiersowi . Udało się ustabilizować państwo, spłacając 5-miliardową kontrybucję i reorganizując armię. Przywrócono rolę Kościoła jako wsparcie władzy, a republikanie tracili stanowiska przez ekipę rządzącą, lecz w wyborach uzupełniających i samorządowych republikanie mieli duże poparcie. Po stabilizacji polityki wybuchł spór o restaurację tronu, co chwiało uzyskaną równowagę. W 1875 roku, po długich pracach, uchwalono konstytucję, ustanawiającą republikański ustrój Francji z prezydentem na czele (z 7-letnią kadencją, bez ograniczeń ponownych elekcji). Po rezygnacji Thiersa prezydentem został hrabia de Mac-Mahon.
Wybory do nowo ustalonych izb dały: w Senacie większość monarchistom (lecz niewielką), a w Izbie zwycięstwo republikanom. Zaczęto zwalczać niektóre reguły Republiki, głównie klerykalizm.
W 1879 r. stolicę przeniesiono z Wersalu do Paryża, Marsyliankę ustanowiono hymnem narodowym, a 14 lipca świętem narodowym, utwierdzając III Republikę.

Sytuacja gospodarcza Republiki do końca XIX wieku

Po upadku gospodarki w czasie wojny z Prusami i domowej (koszt ogólny 9 mld franków), nastąpił międzynarodowy kryzys w latach 1873-1877, a po nim ożywienie gospodarki w latach 1878-1881, dzięki ministrowi (później premierowi) Freycinet . Jednak w 1882 r. wybuchł kryzys bankowy, największy w II połowie stulecia i trwający do 1887 r. Tuż po nim nastąpił łagodny rozwój gospodarki.
Po burzliwych latach przemysł jednak się rozwijał, przewyższając rolnictwo (prod. węgla 42 mln ton, żelaza 22 mln ton, stali 5 mln). Flota handlowa liczyła ok. 1,5 mln ton, produkcja samochodów ok. 100 tys. Aby rolnictwo nie pogłębiało się w kryzysie, wprowadzono protekcjonizm celny.

Sytuacja społeczna Republiki do końca XIX wieku

Przyrost ludnościowy był bardzo powolny, a społeczeństwo się starzało. Wielkie miasta to m.in. Marsylia i Lyon , natomiast Paryż był wielką metropolią (do 4,1 mln ludności).
Klasa robotnicza pod koniec stulecia liczyła ok. 4,5 mln ludzi. Warunki życia robotnika nadal były fatalne - 11-14 godzin pracy, brak odpoczynku w niedziele, bieda. Powstawały jednolite związki zawodowe. Odrodził się ruch robotniczy - strajki m.in. w Anzin i Decazeville. Skutkami masywnego ruchu strajkowego były skrócenie pracy dzieci, kobiet i ludzi młodych.

Sytuacja polityczna Republiki do końca XIX wieku

W 1882 r. powstał rząd, na czele którego stał Juliusz Ferry . Dokonano wtedy pokaźnej reformy szkolnictwa i rozwinięto politykę kolonialną Francji. Reformami wewnętrznymi były m.in. ustanowienie swobody prasy, zgromadzeń, przywrócenie rozwodów.
W polityce kolonialnej nastąpiły duże sukcesy: nałożenie protektoratu Tunezji , zdobycie francuskiego Konga i Senegal , aneksja w 1886 r. Madagaskaru, zajęcie płn. części Wietnamu, Laosu (1893 r.).

Zobacz też

Bibliografia

  1. Jan Baszkiewicz Historia Francji Ossolineum 1978

Przypisy

  1. Niektórzy uważają, że został otruty.Patrz: śmierć Napoleona
  2. w artykule opisane do końca XIX wieku


Inne hasła zawierające informacje o "Francja w XIX wieku":

Wszystkich Świętych ...

Dziady (zwyczaj) ...

Ren ...

Dzień Zmarłych ...

Dzień Zaduszny ...

Muzeum Zoologiczne Tadasa Ivanauskasa w Kownie ...

Biskup ...

Wag ...

Rak języka ...

Brescia ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Francja w XIX wieku":

12b Prędkość i hamowanie - część 2 (plansza 8) ...

20 Zachowanie się na drodze wobec pieszych i rowerzystów (plansza 9) ...

Świat roślinny i zwierzęcy w Polsce (plansza 13) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie