Uroczystości pogrzebowe Władysława Żeleńskiego w Kościele Polskim w Paryżu , 30 czerwca 2006 r.

Uroczystości pogrzebowe Władysława Żeleńskiego w Kościele Polskim w Paryżu , 30 czerwca 2006 r.

Władysław Żeleński (ur. 11 lipca 1903 w Parchaczu (obecna Ukraina ), zm. 25 czerwca 2006 w Paryżu ) – polski prawnik, historyk i publicysta, mieszkający we Francji od zakończenia II wojny światowej .

Syn Stanisława Gabriela Żeleńskiego (brata Tadeusza Boya-Żeleńskiego ) i Izabelli z Madeyskich. Wnuk kompozytora Władysława Żeleńskiego . Początkowo mieszkał w Krakowie , potem studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie . Przed II wojną światową był prokuratorem w warszawskim Sądzie Okręgowym. W 1935 r. był współoskarżycielem w procesie o zabójstwo ministra spraw wewnętrznych II Rzeczypospolitej płk. Bronisława Pierackiego .

Od września 1939 r. podchorąży w Armii Polskiej we Francji . W 1940 r.walczył w Lotaryngii i Wogezach . Awansował do stopnia porucznika, internowany w Szwajcarii . Po zakończeniu wojny zamieszkał w Paryżu .

Działał społecznie, wraz z żoną, Marią Adelą Żeleńską z d. Bohomolec ( 1897 - 1997 , m.in. tłumaczką literatury polskiej na j. francuski) w Towarzystwie Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji, dzięki niemu odrestaurowano wiele grobów na różnych cmentarzach francuskich (zwłaszcza w Montmorency ). Był także działaczem Stowarzyszenia polskich Kombatantów.

Wieloletni współpracownik paryskiej "Kultury" i wydawanych przez Jerzego Giedroycia Zeszytów Historycznych. Jego archiwum znajduje się obecnie w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu , a składa się na nie ponad 1200 egz. książek i czasopism, gł. poloników wydawców emigracyjnych.

Był bratankiem Tadeusza Boya-Żeleńskiego . Jego wypowiedzi o Boyu emitowane były m.in. w filmie dokumentalnym pt. Biografie – Tadeusz Boy-Żeleński (Polska 1993 ; Scenariusz: Tomasz Kamiński ). To on właśnie, jak sam uważał, po wybuchu II wojny światowej zaproponował Boyowi wyjazd na wschód, mimo woli przyczyniając się w ten sposób do śmierci pisarza w 1941 r. – jednego z profesorów polskich wyższych uczelni i ich rodzin, zabitych przez Niemców we Lwowie w lipcu 1941 r. W latach 70. opublikował szereg artykułów w londyńskich "Wiadomościach" na temat tej zbrodni. W niemieckim piśmie "Die Welt" sprostował informację, jakoby mord dokonany na profesorach (w tym na Boyu) był na tle rasowym, (tj. że zamordowani mieliby być Żydami). W latach 90. złożył w Archiwum Akt Nowych nieznane dotychczas dokumenty procesowe niemieckich organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, dotyczące zabójstwa, dzięki czemu 25 lutego 2003 w oddziale IPN w Rzeszowie podjęto ponownie, umorzone wcześniej (w 1969 r.) śledztwo w tej sprawie.

Został pochowany 30 czerwca 2006 r. na cmentarzu w Montmorency ( Francja ).

Twórczość (wybór)

• Władysław Żeleński Zabójstwo ministra Pierackiego [publikacja książkowa] (Paryż 1973 , Biblioteka "Kultury"; wydanie krajowe: Iskry 1995 ).
• Władysław Żeleński Odpowiedzialność za mord profesorów lwowskich Wiadomości , nr 17 (1466) Londyn 1974 s.1;
• Władysław Żeleński By skończyć ze zmową milczenia Wiadomości, nr 18 (1467), Londyn 1974 s. 2;
• Władysław Żeleński Czy mord profesorów lwowskich będzie wyjaśniony Wiadomości, nr 42 (1491), Londyn 1974 s.3;
• Władysław Żeleński Podróże lwowskich profesorów do Moskwy w r. 1940 Wiadomości nr 23 (1523), Londyn 1975 s 4.;
• Władysław Żeleński Cuda i dziwy w sprawie o mord profesorów Wiadomości nr 49 (1549), Londyn 1975 s.2.
• Władysław Żeleński Ungeklaerter Mord in Lemberg, Die Welt, 5-6. 07. 1975 (Odpowiedź na artykuł W. Kahla i W. Pfuhla, Krach zwischen "DDR" und Polen wegen Rehabilitation Oberlaenders, Die Welt, 4. 07. 1975 r.).

Ponadto: liczne teksty w pismach: "Kultura" i "Zeszyty Historyczne" ( Paryż ).

Linki zewnętrzne

• Dokumenty o wymordowaniu lwowskich profesorów trafiły do Warszawy, Serwis Naukowo-Techniczny Polskiej Agencji Prasowej, 4. 07. 2001
• Wartime Documents in Poland, "The Warsaw Voice", 29. 07. 2001
• Mariusz Kubik, Niepospolity umysł Giedroycia. Rozmowa z Władysławem Żeleńskim, "Gazeta Uniwersytecka UŚ", Uniwersytet Śląski, Katowice, 14. 09. 2001 – dodatek kulturalny poświęcony Jerzemu Giedroyciowi w pierwszą rocznicę śmierci)
• Ludwik Lewin - Zmarł Władysław Żeleński, "Gazeta Wyborcza"
• Zmarł Władysław Żeleński - Wirtualna Polska
• Zmarł Władysław Żeleński - Interia.pl
• W Paryżu zmarł prawnik i historyk Władysław Żeleński - Onet.pl