Władysław Eugeniusz Czapliński (ur.
3 października
1905
w Tuchowie, zm.
17 sierpnia
1981
we
Wrocławiu
), historyk polski, profesor
Uniwersytetu Wrocławskiego
.
Był synem Józefa (prawnika, sędziego) i Janiny z domu Kalisz. Ukończył II gimnazjum w
Tarnowie
(
1923
), studiował historię i historię literatury na
Uniwersytecie Jagiellońskim
(1923-
1927
), m.in. pod kierunkiem
Ignacego Chrzanowskiego
i
Wacława Sobieskiego
. Pod opieką
Władysława Konopczyńskiego
przygotował pracę doktorską Opozycja wielkopolska po krwawym potopie (1660-1668), którą obronił na UJ w 1927. Po studiach pracował jako nauczyciel historii w II gimnazjum w Tarnowie (1927-
1929
); przez kilka kolejnych lat prowadził badania archiwalne w
Berlinie
,
Wiedniu
i
Paryżu
, odwiedzał również w celach naukowych kraje skandynawskie. Od
1931
był profesorem kilku gimnazjów
krakowskich
(V, VI i
III
gimnazjum), a od
1937
- profesorem historii w Państwowym Pedagogium w Krakowie. W czasie okupacji hitlerowskiej uczestniczył w
tajnym nauczaniu
na poziomie gimnazjalnym i akademickim, pracując oficjalnie jako urzędnik w firmie Solvay.
W pierwszych latach po wojnie powrócił do pracy nauczyciela gimnazjalnego w Krakowie, wykładał także na UJ stosunki polsko-niemieckie w XX wieku oraz zagadnienie sprawy polskiej w latach I wojny światowej; w
1946
przeniósł się do Wrocławia, gdzie został profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie. Kierował Katedrą Historii Nowożytnej (1946-1952), Katedrą Historii Powszechnej (1952-1957), Katedrą Historii Polski i Powszechnej XVI-XVIII Wieku (1957-1969), od 1956 był profesorem zwyczajnym. Wykładał nowożytną historię
Danii
i
Szwecji
, stosunki polsko-skandynawskie w XVII wieku, dzieje parlamentaryzmu polskiego XVI-XVII wieku. Przeszedł na emeryturę w
1975
.
W
1950
został członkiem-korespondentem
PAU
. Należał ponadto do Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego (1966-1974 wiceprezes), Międzynarodowej Komisji do Historii Mórz Północnych Europy (przewodniczący), Królewskiej Akademii Nauk w
Kopenhadze
, Towarzystwa Naukowego w
Toruniu
. W
1978
Uniwersytet Gdański
nadał mu doktorat
honoris causa
; otrzymał nagrodę naukową miasta Wrocławia (1965), Złotą Odznakę Uniwersytetu Wrocławskiego (1966), Medal PAN im. Mikołaja Kopernika (1972). Z okazji jubileuszów 60- i 70-lecia urodzin dedykowano mu tomy studiów O naprawę Rzeczypospolitej XVII-XVIII wieku (1965) i O Rzeczypospolitej szlacheckiej XVI-XVII w. (1975).
Był pionierem szerokich badań polskich nad historią Danii. Analizował rolę magnaterii i szlachty w czasie wojen polsko-szwedzkich w XVII wieku. Wiele uwagi poświęcił czasom
Władysława IV
: rozbudowie floty polskiej, działalności Senatu, przyczynom wybuchu powstania
Chmielnickiego
. Zajmował się stosunkami Polski ze Śląskiem w pierwszych latach
wojny trzydziestoletniej
. Zainicjował serię dużych monografii historycznych państw i narodów. Przygotował do wydania m.in. Akta do dziejów Polski na morzu (1951-1959, 2 części), Pamiętnik
Jerzego Ossolińskiego
(1952), Pamiętniki
Jana Chryzostoma Paska
(1952).
Ogłosił łącznie ponad 350 prac, m.in.:
- Polacy z
Czarnieckim
w Danii, 1658-59 (1937)
- Władysław IV wobec wojny 30-letniej (1937)
- Pierwszy pobyt Jerzego Lubomirskiego na Śląsku (1946)
- Polska a Prusy i Brandenburgia za Władysława IV (1947)
- Wpływ reformacji i kontrreformacji na stosunki narodowościowe na Śląsku (1949)
- Polska a Bałtyk w latach 1632-1648 (1952)
- Ruchy ludowe w 1651 roku (1953)
- Dwa sejmy w roku 1652 roku (1955)
- Ideologie polityczne "Satyr"
Krzysztofa Opalińskiego
(1956)
- Na dworze króla Władysława IV (1959)
- Historia Danii (1965, z
Karolem Górskim
)
- Władysław IV i jego czasy (1972)
- Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku (1976, z Józefem Długoszem)
- Historia Niemiec (1981, z Adamem Galosem i Wacławem Kortą)
Synem Władysława Czaplińskiego jest profesor
Marek Czapliński
.
Źródła
- Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983
Linki zewnętrzne
