|
| lichen planus |
|
ICD-10
|
L43
| | L43.0 | Liszaj płaski przerostowy | | L43.1 | Liszaj płaski pęcherzowy | | L43.2 | Liszajowa reakcja polekowa | | L43.3 | Podostry (aktywny) liszaj płaski | | L43.8 | Inny liszaj płaski | | L43.9 | Nieokreślony liszaj płaski |
|
Liszaj płaski (liszaj czerwony,
łac.
lichen planus, lichen ruber,
ang.
lichen planus, LP) to często występująca przewlekła
choroba
skóry i
paznokci
, zwykle również
błon śluzowych
, cechująca się powstawaniem drobnych czerwonych
grudek
, czemu nierzadko towarzyszy silny
świąd
.
Epidemiologia
Choroba może pojawić się w każdym wieku (zwłaszcza między 30 a 60 rokiem życia).
Patogeneza
Przyczyny nie są znane, ale często choroba występuje wraz ze schorzeniami o podłożu autoimmunologicznym, takimi jak
GVHD
, przewlekłe aktywne zapalenie wątroby i
cukrzyca
. Bardzo prawdopodobne jest także, że silnym czynnikiem wywołującym liszaj może być wstrząs psychiczny. Chorobę może wywołać zażycie niektórych leków, zwłaszcza
penicylaminy
, jednak w przypadku zmian skórnych towarzyszących zażywaniu leków zawsze należy je różnicować z osutką liszajowatą (lichenoid eruption).
Objawy
Wykwity
są charakterystyczne. Kolor
grudek
jest mieszaniną niebieskiego i purpurowego. Wykwity mają 1-3 mm średnicy, są wielokształtne o płaskiej błyszczącej powierzchni. Na powierzchni grudek można zaobserwować białawą, delikatną siateczkę (tzw. siateczka Wickhama). Występuje
objaw Koebnera
. Zmiany mogą występować na całej skórze, jednakże podatne miejsca to nadgarstki, dłonie, przedramiona, pępek, okolica krzyżowo-lędźwiowa i okolice narządów płciowych. U połowy chorych zmiany pojawiają się także w obrębie jamy ustnej. Zmiany na skórze pojawiają się nagle, na ogół są silnie
swędzące
, co jest najczęstszą przyczyną zgłoszenia się chorego do lekarza. W akademickim piśmiennictwie anglojezycznym można się spotkać ze skrótem
mnemotechnicznym
pomocnym przy zapamiętaniu objawów- "5 P": swędzące (pruritic), wieloboczne (polygonal), purpurowe (purple) płaskie (planar) grudki (papules).
Główne odmiany liszaja płaskiego to:
- odmiana przerosła (odmiana brodawkująca, lichen planus hypertrophicus s. verrucosus) - najczęściej są to zlewne ogniska hiperkeratotyczne w obrębie skóry podudzi bez typowych grudek;
- odmiana mieszkowa (lichen planus follicularis) - drobne grudki zlokalizowane są przymieszkowo, może dochodzić do bliznowacenia w obrębie owłosionej skóry głowy (zespół Grahama Little'a);
- odmiana zanikowa (lichen planus atrophicus) - układ zmian jest obrączkowaty, w części środkowej są obecne przejaśnienia albo bliznowaty zanik;
- odmiana pęcherzowa (lichen planus pemphigoides) - zmiany pęcherzowe zlokalizowane są albo w obrębie zmian skórnych na dłoniach i stopach, gdzie powstają wskutek działania czynników mechanicznych (varietas acralis), albo w obrębie zmian skórnych i w skórze niezmienionej oraz w obrębie błon śluzowych (lichen planus erosivus).
Ustępujące ogniska chorobowe są brunatnie zabarwione. Niekiedy (zwłaszcza u rasy czarnej) zmiany są bardzo długotrwałe (nawet do paru lat) jednakże nie pozostawiają
blizn
.
Zmiany na paznokciach występują w postaci podłużnych żółtawych bruzd.
Obraz histologiczny
W obrazie histologicznym charakterystyczne są zmiany na granicy skórno-naskórkowej, gdzie stwierdza się obfity naciek z
limfocytów
(większość stanowią limfocyty TH) i
makrofagów
. Ponadto komórki warstwy podstawnej naskórka wykazują cechy zwyrodnienia,
apoptozy
i
martwicy
. Martwicze keratynocyty i ciałka apoptotyczne mają postać okrągłych, kwasochłonnych, pozbawionych
jądra
ciałek średnicy 15-20 μm - są to tzw. ciałka koloidowe (ciałka włókienkowe, ciałka Civattego). W warstwie podstawnej zaburzona zostaje palisadowata architektura komórek, zastąpiona przez układ podobny do występującego fizjologicznie w warstwie kolczystej. Międzybrodawkowe wpuklenia naskórka przypominają zęby piły, ostrzem zwrócone w kierunku skóry właściwej. Warstwa ziarnista naskórka jest pogrubiała, często nie na całej długości tylko ogniskowo. Można stwierdzić
hiperkeratozę
, niekiedy towarzyszy jej
parakeratoza
o niewielkim nasileniu. W odmianie zanikowej liszaja płaskiego naskórek ulega zanikowi, w innych postaciach mamy do czynienia z przerostem naskórka.
Leczenie
Nie ma leczenia przyczynowego. Leczenie objawowe ogólne wdraża się w aktywnych zmianach wysiewnych i polega na podawaniu
kortykosterydów
np.
prednizonu
przez kilka tygodni. w ciężkich przypadkach stosuje się
metotreksat
. W odmianie pęcherzowej dobre wyniki daje stosowanie
sulfonów
(np. dapsonu) w połączeniu z małymi dawkami sterydów.
W leczeniu miejscowym również stosuje się sterydy w postaci maści lub kremów. Optymalnym rozwiązaniem jest stosowanie maści z silnie działającymi kortykoserydami (np. klobetazol- preparat Dermovate) podawanymi cienką warstwą wyłącznie na istniejące zmiany chorobowe oraz maści na bazie ung.cholesteroli i łagodniej działającego kortykoserydu, a także wstrzyknięć do zmian przerosłych lub opatrunków zamkniętych. Wskazane jest stosowanie maści sterydów w połączeniach z lekami przeciwbakteryjnymi i przeciwgrzybiczymi. Ostatnio próbuje się też leczenie
fotoferezą
.[]
Bibliografia
- Stefania Jabłońska, Sławomir Majewski Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową PZWL 2005, .
- Jerzy Stachura Wenancjusz Domagała (red.) Patologia znaczy słowo o chorobie. Tom II - Patologia narządowa. Wydawnictwo PAU, Kraków 2005. .
- Rajani Katta:
Lichen Planus
. American Family Physician 61, 11 (2000)
Linki zewnętrzne
