Wybrzeże wydmowe w Świnoujściu

Wybrzeże wydmowe - rodzaj wybrzeża morskiego powstałego wskutek nanoszenia przez wiatr i fale materiału piaskowego .

W Polsce piaszczysty brzeg morski typu wydmowego stanowi blisko 2/3 długości wybrzeża .
Wybrzeże wydmowe zaczęło tworzyć się po ustąpieniu lądolodu skandynawskiego. Powstaje ono pod wpływem działania fal morskich na odcinki brzegu klifowego , które niszcząc klif zabierają materiał ( piaszczysto - żwirowy ) przenoszą go i osadzają na odcinkach brzegu niskiego . Podstawową rolę w procesie tworzenia wybrzeża wydmowego odgrywa wiatr . Na polskim wybrzeżu wieją przeważnie wiatry północno-zachodnie i zachodnie a więc od strony morza, przyczyniając się do tworzenia wydm .

Proces ten trwa nieprzerwanie do dnia dzisiejszego. Widać to szczególnie po sztormach ; zasypane roślinki, krzewy, zejścia na plażę.

Budowa wybrzeża wydmowego

Powyżej plaży znajdującej się w bezpośrednim zasięgu działania fal morskich napotkać można kilka równolegle ułożonych szeregów wzniesień (2-3 lub więcej). Są to wydmy .

W strefie najbliższej morzu (czasem bywa dla niej stosowane określenie z języka kaszubskiego strąd) wały piasku i innej materii silnie podlegają procesom eolicznym i abrazyjnym . Szczątki organiczne wyrzucane przez fale lub przynoszone z głębi lądu przez wiatr tworzą wał plażowy, czyli kidzinę . Piasek układa się w wydmy pierwotne, które są słabo zasiedlane przez rośliny pionierskie , a jego transport w stronę lądu powoduje usypywanie wydm wtórnych.

Strefa przejściowa między wydmą białą (po prawej) a szarą (po lewej). Słowiński Park Narodowy .

Pierwsze w miarę stabilne napotkane wzniesienia stanowi wydma biała zwana również przednią . Charakteryzuje się ona jasną barwą i znikomą roślinnością. Dalsze wzniesienia są w pewnym stopniu osłonięte przed działaniem wiatru, w związku z tym są bardziej pokryte roślinnością. Trawy tworzą miejscami zwarte kobierce. Można zauważyć też niewielkie krzewy i krzewinki. Jest to wydma szara , jej piasek ma zabarwienie popielate, co świadczy o zawartości materiałów organicznych ( arenosole ). Naturalne układy mogą być bardziej skomplikowane. W zależności od lokalnych warunków, zasiedlona przez psammofity wydma biała może bezpośrednio sąsiadować z plażą, tworząc niski klif. Następnie może występować kilka grzęd zasiedlonych przez roślinność wydmy białej i kilka o charakterze wydmy szarej. Czasem tworzą się układy o cechach przejściowych, nawietrzny stok wydmy ma charakter wydmy białej, a zawietrzny szarej itp.
Posuwając się dalej w głąb lądu dojść można do wydm brunatnych porośniętych nadmorskim borem sosnowym . Drzewa tworzące ten las są niższe niż w głębi lądu. Ich przekrój jest asymetryczny ( korona zniekształcona, na obwodzie pnia nierówne przyrosty), kształtowany pod wpływem wiatrów.

Podobnie jak w przypadku szeregu wydm napotkanych na lądzie, tak i w morzu posuwając się w głąb, można wyczuć na dnie podwójne wały. W miejscach wzniesień woda jest płytsza po czym głębokość jej gwałtownie wzrasta. Takie wydmy dna morskiego nazywamy rewami . Są one dziełem budującej pracy fal morskich , które wynoszą piasek z głębi morza w stronę lądu , a nie bezpośredniej pracy wiatru, czyli nie są wydmami w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Roślinność wybrzeża wydmowego

Pierwsze oznaki życia roślinnego można zaobserwować poza strefą działania fal morskich . Pojawiają się tam tzw. rośliny pionierskie . Ze świata flory można wymienić kilka gatunków charakterystycznych dla wybrzeża , które ze względu na swą rzadkość są chronione , np. honkenia piaskowa. Jest to niewielka roślina płożąca się po piasku. Z chwilą przysypania zaczyna się ona bardzo szybko rozgałęziać i wynosić ponad przygniatającą ją warstwę. Inne gatunki to rukwiel nadmorska, mikołajek nadmorski . Mikołajek nadmorski ze względu na swój bardzo dekoracyjny wygląd jest często zrywany przez pseudomiłośników przyrody. Na wydmie białej spotkać można głównie trawy . Wśród nich znajdują się piaskownica zwyczajna , a z turzyc turzyca piaskowa . Wydmę szarą porastają oprócz traw rośliny i porosty z innych rodzin np. kocanki piaskowe , jastrzębiec baldaszkowaty , fiołek nadmorski, chrobotek .

Bór bażynowy w Wolińskim Parku Narodowym

Najbogatszą forma roślinna strefy nadmorskiej wybrzeża wydmowego stanowi jednak nadmorski bór sosnowy . Las ten pokonujący silnie wiejące wiatry , jest bardzo zniekształcony, zwłaszcza pierwsze szeregi drzew od strony morza. W koronie wyrasta niewielka liczba gałęzi i najczęściej są one pozbawione igliwia . Niskie sosny rzadko przekraczają wysokość 15 metrów. Mało urozmaicone, w stosunku do innych z głębi lasu, runo tworzy gęsty kobierzec.
Najczęściej występuje tu bażyna czarna - gatunek który przywędrował do nas z północy. Jej duży udział w runie sprawił, że lasy te nazywamy borami bażynowymi . Oprócz bażyny można znaleźć wrzos zwyczajny , borówke brusznicę , tajężę jednostronną , śmiałka pogiętego , gruszyczkę , zimoziół północny , liczne mchy i porosty .

Zagrożenia

Największym zagrożeniem dla wybrzeża wydmowego jest uruchamianie piasków . Wydmy są bardzo mało stabilne i szybko mogą ulec zniszczeniu, zaś piaski lotne ulegają wpływowi wiatrów . Tylko roślinność może zmniejszyć jego wpływ poprzez swoje systemy korzeniowe . Wyrywanie, zrywanie i niszczenie roślin jest wielce szkodliwe. Także spacery po wydmach mają destrukcyjny wpływ. Z drugiej strony, ochrona przed abrazją polegająca na nasadzaniu roślin utrwalających wydmy ( kosodrzewina , róża pomarszczona , wierzba wawrzynkowa , sosna czarna , sosna wejmutka ) oraz utrwalaniu faszyną zmienia skład gatunkowy i zaburza naturalną dynamikę wydm. Wydmy podlegają prawnej ochronie na całym wybrzeżu polskim.

Zobacz też

• wydma nadmorska

Bibliografia

• Broszura informacyjna Wolińskiego Parku Narodowego "Wybrzeże typu wydmowego"; tekst: Jolanta Dylawerska; WPN 2003