Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Wulgata

Wulgata

Prolog do Ewangelii Jana , Wulgata Klementyńska, wydanie z 1922 r.

Wulgata (od łac. versio vulgata, przekład rozpowszechniony, popularny) – przekład Biblii na łacinę dokonany przez św. Hieronima na przełomie IV / V w.

Spis treści

Powstanie przekładu

Św. Hieronim , na zlecenie papieża Damazego I , w latach 382 - 406 dokonał przekładu ksiąg Pisma Świętego z języków oryginałów: hebrajskiego i greki. Istniały już przekłady – np. Afra i Itala , ale miały one skażony tekst, bałagan był tak wielki, że niemal każdy kolejny rękopis zawierał odmienną wersję Pisma Świętego. Bałagan ten dotyczył głównie Ewangelii. Praca Hieronima w przypadku Nowego Testamentu polegała na rewizji tekstu Itali, w Starym Testamencie zdecydował się dokonać nowego przekładu.

Średniowieczne próby rewizji tekstu Wulgaty

Tekst Wulgaty był od ok. VII w. powszechnie używanym tekstem łacińskim Pisma Św. W międzyczasie jednak tekst Wulgaty częściowo się już wymieszał z Italą, ponadto kopiści nie dokładali należytej troski do wiernego kopiowania. Ponownie zaistniała potrzeba rewizji tekstu. W tej sytuacji Alkuin (735-804)[1], Theodulf (750-821)[2] i Maudramnus z Korbei usiłowali oczyścić tekst Wulgaty, ale ich wysiłki przyczyniły się jedynie do wzrostu istniejącego bałaganu. Nad rewizją tekstu Wulgaty pracowali następnie Lanfrank z Bec (1005-1089) i Stefan Harding (zm. 1134). Ich wysiłki również okazały się niewystarczające.

Rewizje wieku XVI

Istniejące w XVI wieku edycje Wulgaty zawierały nagromadzone w ciągu ponad tysiąca lat liczne błędy i niedoskonałości[3]. Były one zarówno skutkiem niechlujstwa kopistów, jak i niedoskonałej znajomości języka hebrajskiego autora Wulgaty – św. Hieronima . Uczeni w XV i XVI wieku ( Lorenzo Valla , Lefèvre d'Étaples czy Erazm z Rotterdamu ) wykazywali liczne błędy Wulgaty, szczególnie w tekście Starego Testamentu. Robert Stefanus w 1528 roku dokonał pierwszego krytycznego wydania tekstu Wulgaty.

W 1546 r., podczas soboru trydenckiego uznano ją za oficjalny przekład Kościoła katolickiego .

[Dz 785] Ponadto tenże święty Sobór, uważając, że niemało korzyści może wyniknąć dla Kościoła Bożego, jeśli ze wszystkich używanych wydań łacińskich Świętych Ksiąg wskaże, które należy uważać za autentyczne, postanawia i wyjaśnia, że starożytne wydanie Wulgaty, które zdobyło uznanie przez długie używanie w ciągu tak wielu wieków w Kościele, jest uważane za autentyczne w publicznym nauczaniu, debatach, kazaniach i wykładach, i żeby nikt nie odważył się ani nie śmiał odrzucić go pod jakimkolwiek pretekstem.

Przykłady błędów Wulgaty sprzed 1592 roku:

  • Księga Rodzaju 3, 15: ona zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę.
Tekst oryginalny ma: "ono [hebr. הוא, hû’] zmiażdży ci głowę..." .
Błąd w przekładzie łacińskim powstał na skutek zinterpretowania występującego w tekście hebrajskim spółgłoskowym hebrajskiego zaimka osobowego rodzaju męskiego הוא [hw’] jako zaimka osobowego rodzaju żeńskiego, który normalnie ma formę היא [hî’], jednakże w Pięcioksięgu zawsze zapisywany jest dokładnie tak samo jak zaimek osobowy rodzaju męskiego הוא, tzw. qerê perpetuum, co oznacza, że uczeni żydowscy zwani masoretami , dodali do niego samogłoski wskazujące na to, iż jest to zaimek osobowy rodzaju żeńskiego. Jest to interpretacja słuszna, gdyż łączą się z nim formy czasownikowe 3 osoby rodzaju żeńskiego. W omawianym miejscu zaimek ten trzeba zinterpretować jako męski (w języku polskim jego odpowiednikiem w tym przypadku będzie zaimek w rodzaju nijakim, bo rzeczownik "potomstwo" jest w języku polskim rodzaju nijakiego [w języku hebrajskim nie ma rodzaju nijakiego]), gdyż łączący się z nim czasownik jest rodzaju męskiego.
  • Psalm 4, 3:
Wulgata: Synowie ludzcy, jak długo będziecie z ciężkim sercem?.
Wujek: Synowie człowieczy, pókiż ciężkiego serca?.
Tekst oryginalny: Synowie ludzcy, dopókiż lżona będzie cześć moja?.
  • Psalm 38, 8
Wulgata: Gdyż płuca pełne iluzji.
Wujek: Albowiem biodra moje napełnione są naigrywania.
Tekst oryginalny: Ogień pali lędźwie moje.
  • Psalm 67, 13
Wulgata: Król, moc umiłowanych, umiłowanych, i domy okazania się, podzielili łupy.
Wujek: Król zastępów umiłowanego, umiłowanego, i piękności domu rozdzielać korzyści.
Tekst oryginalny: Królowie z wojskami uciekali, uciekali: ale pani domu dzieliła łupy.

Pierwsze oficjalne wydanie Wulgaty nastąpiło dopiero w roku 1590 , po pięciu latach pracy komisji rewizyjnej powołanej przez papieża Sykstusa V , byłego inkwizytora. Edycja ta wywołała jeden z największych skandali teologicznych (wg św. Roberta Bellarmina ) w Kościele katolickim, ponieważ Sykstus V , niezadowolony z przeciągających się prac powołanej przez siebie komisji rewizyjnej, rozwiązał ją i w ciągu 18 miesięcy sam opracował zrewidowaną wersję Wulgaty, zmieniając układ rozdziałów, numerację wersetów, pomijając czasem całe wersety bądź dodając różne zwroty i zdania wedle własnego uznania, gdyż uważał się za natchnionego przez Ducha Świętego by w ten sposób rozwiązać problemy interpretacyjne. W wydanej w roku 1590 bulli promulgacyjnej "Aeternus Ille" nakazał pod karą ekskomuniki przyjęcie swej wersji Wulgaty jako jedynej prawdziwej i autentycznej, do prywatnego i publicznego czytania, wyjaśniania i do kazań.

Był to oczywiście skandal, dlatego czyniono wszystko, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się Biblii sykstyńskiej. Po kilku miesiącach papież nagle zmarł (27 VIII 1590) i jezuici dostali polecenie wykupienia wszystkich dostępnych egzemplarzy Wulgaty Sykstusa V , następnie przystąpiono w pośpiechu do ponownej rewizji tekstu (zakończonej w roku 1592 ), rzekomo zgodnie z wolą Sykstusa V (takie uzasadnienie zaproponował Robert Bellarmin ), a zmiany wprowadzone przez Sykstusa V przypisano błędom drukarskim. Jednak nie można było wykupić wszystkich egzemplarzy – zachował się m.in. jeden egzemplarz w bibliotece uniwersyteckiej w Oksfordzie (Bodleian Library). Zrewidowana Wulgata została oficjalnie wydana w roku 1592 przez papieża Klemensa VIII wraz z bullą "Aeternus Ille" i jest znana jako „klementyńska”. Różniła się od "sykstyńskiej w 4900 miejscach[4].

Jako ciekawostkę można dodać, że podczas Soboru Watykańskiego I, kiedy debatowano nad projektem konstytucji Dei Filius ponawiającej dekret Soboru Trydenckiego o Wulgacie, jeden z Ojców zaproponował, by tytuł „Wulgaty” uzupełniono „wydana z rozkazu Klemensa VIII”; na co referent odpowiedział, że nie można utożsamiać łacińskiej Wulgaty uważanej przez Sobór za „autentyczną” z wydaniami sporządzonymi przez papieży. (Breviarium Fidei, s. 118)

Wulgata po Soborze Trydenckim

Po Soborze Trydenckim Wulgata służyła w kościele katolickim za źródło przekładów narodowych. Z Wulgaty zostały przełożone m.in. polskie Biblia Jakuba Wujka i Psałterz Dawidów oraz angielska Douay-Rheims .

Do końca XIX wieku uważano, że dekret Soboru Trydenckiego zakazuje przekładów z języków oryginalnych. Zwrot w nauce Kościoła rzymskokatolickiego nastąpił dopiero za papieża Leona XIII, który w wydanej w roku 1893 encyklice "Providentissimus Deus" o studium Pisma Św., stwierdził, że wprawdzie Wulgata zgodnie z postanowieniem Soboru Trydenckiego ma być uważana „za autentyczną w publicznych czytaniach, dyskusjach, kazaniach i objaśnieniach”, jednak nie oznacza to, że nie należy uwzględniać innych przekładów, „a zwłaszcza tekstów pierwotnych” i zgodnie z radą św. Augustyna, w miejscach które w tekście łacińskim są dwuznaczne lub mniej jasne, „uciec się do pierwotnego języka”.

Wiek XX przyniósł powszechne katolickie przekłady z języków oryginalnych; w Polsce pierwszym takim przekładem całego Pisma Świętego była Biblia Tysiąclecia .

Kolejną rewizję Wulgaty zapoczątkował Pius X w 1907 r. Prace nad najnowszym przekładem trwały kilkadziesiąt lat, jednak posiłkowano się najnowszymi badaniami naukowymi z uwzględnieniem języków oryginalnych. Nowy przekład zwany Neo-Wulgatą , wprowadzony w roku 1979 konstytucją Jana Pawła II Scripturum Thesaurus, obowiązuje w Kościele rzymskokatolickim jako – w odróżnieniu od Wulgaty klementyńskiej – wersja „typiczna”.

Niektóre rękopisy Wulgaty

Rękopisy dzielą się na cztery główne grupy: reprezentujące włoski typ Wulgaty, hiszpański typ Wulgaty, iryjski typ Wulgaty i francuski typ Wulgaty. Ponadto część rękopisów reprezentuje tekst powstały w wyniku recenzji Alkuina, recenzji Theodulfa i innych.

Przypisy

  1. Wśród rodziny rękopisów pochodzących z rewizji Alkuina wyróżniają się: Codex Lindisfarnensis, Codex Vallicellianus, Codex Carolinus, Codex Paulinus i Codex Bambergensis.
  2. Przedstawicielami tej recenzji są: Codex Theodulphianus, Codex Aniciensis, Codex Hubertanus.
  3. Na Zachodzie aż do późnego średniowiecza nie umiano wiernie przekazywać tekstu i każdy kolejny rękopis stawał się kolejnym wariantem tekstowym. W przypadku NT każdy kolejny rękopis różnił się w około 500 miejscach. Dopiero na początku II tysiąclecia nauczono się bardziej wiernego przekazywania tekstu (zasługa benedyktynów i innych zakonów).
  4. Bruce Metzger, The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration, Oxford University Press, 1968, p. 78. Jednak w innym miejscu Metzger podaje, że różniła się w około 3000 miejscach. B.M. Metzger, The Early Versions of the New Testament, Clarendon Press, Oxford 1977, p. 349.

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Wulgata":

Hieronim ze Strydonu ...

Osiem błogosławieństw ...

Stary Testament ...

405 ...

Wulgata Prolog do Ewangelii Jana , Wulgata Klementyńska, wydanie z 1922 r.Wulgata (od łac. versio vulgata, przekład rozpowszechniony, ...

Biblia Tysiąclecia ...

347 ...

Kanon Biblii ...

Księga Daniela ...

Eschatologia chrześcijańska ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Wulgata":

Antyk judajski - mądrość Biblii (plansza 10) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie