Wtórna jama ciała, celoma ( gr. koílōma jama) – jama ciała , która powstaje w mezodermie w trakcie rozwoju zwierząt triploblastycznych . Powstanie wtórnej jamy ciała umożliwiło oddzielenie głównej jamy ciała (zawierającej przewód pokarmowy i inne narządy) od ściany zewnętrznej, stanowiącej ograniczenie dla mięśni i nadającej wygląd zwierzęciu. Stanowi szkielet hydrauliczny i umożliwia funkcjonowanie układu pokarmowego niezależnie od ruchów powłok ciała i sposobu poruszania się zwierzęcia. U płazińców , wstężnic i obleńców ograniczona jest do wnętrza gonad , u pozostałych grup zastępuje w rozwoju osobniczym pierwotną jamę ciała. Po raz pierwszy pojawiła się u trójwarstwowców ( pierścienic ).

Celoma jest cienkościennym workiem wciśniętym pomiędzy narządy. Jest zawsze wysłana własnym nabłonkiem , połączona ze środowiskiem zewnętrznym celomoduktami^[1].

Może się rozwijać dwoma sposobami: schizocelia (rozszczepienie) lub enterocelia (uwypuklenie).

Schizocelia polega na migracji komórek entodermalnych do wnętrza blastocelu . Tworzą one tam zwarte skupienia po bokach prajelita, tzw. mezodermę przyśrodkową, pośrednią i boczną. Ta ostatnia rozsuwa się, tworząc mezodermę boczną ścienną i trzewną, między nimi zawarta zaś jest celoma.

Enterocelia występuje u wtóroustych . Polega na tworzeniu się uwypukleń komórek mezodermy , które po oderwaniu od ścian prajelita zamykają się, tworząc wtórną jamę ciała^[2].

Termin celoma wprowadził Ernst Haeckel w 1872 roku^[3]. Zwierzęta celomatyczne nazywane są wtórnojamowcami lub jamczakami^[1].

Przypisy