Wsiewołod Nikołajewicz Mierkułow ps. Teoretyk (ur. w 1895 w Zakatale , zm. 23 grudnia 1953 ) – generał armii , wieloletni funkcjonariusz policji politycznej ( CzeKa , GPU , OGPU ), naczelnik Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego NKWD , ludowy komisarz (tj. minister; zob. narkomat ) Ludowego Komisariatu Bezpieczeństwa Państwowego (NKGB), jeden z realizatorów zbrodni katyńskiej , pierwszy zastępca szefa NKWD Ławrentija Berii .

Karierę w aparacie bezpieczeństwa Mierkułow rozpoczął w 1921 w gruzińskiej CzeKa. Po przekształceniu CzeKa w GPU, a następnie w OGPU przez 7 lat pracował w OGPU w kilku miejscowościach w Gruzji .

Od grudnia 1938 Mierkułow był pierwszym zastępcą ludowego komisarza spraw wewnętrznych Ławrientija Berii i naczelnikiem Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego NKWD (GUGB). W czasie agresji ZSRR na Polskę w 1939 nadzorował z Ukrainy koordynację działań grup operacyjno-czekistowskich na terytorium państwa polskiego. Wraz z Leonidem Basztakowem i Bogdanem Kobułowem wchodził w skład Kolegium Specjalnego NKWD , tzw. trójki NKWD (Osoboje Sowieszczanije). Był faktycznym kierownikiem operacji "rozładowania" obozów jenieckich i więzień w kwietniu i maju 1940 roku. Ponosi odpowiedzialność za masowy mord na polskich oficerach w Katyniu .

W lutym 1942 w Mceńsku Wsiewołod Mierkułow jako specjalny wysłannik Stalina odbył serię spotkań z SS-Obergruppenführerem Karlem Wolffem w ramach rokowań na temat zawieszenia broni na froncie wschodnim, zawarcia wojskowego przymierza niemiecko-radzieckiego i eksterminacji Żydów w Związku Radzieckim. Strony nie doszły jednak do porozumienia^[1][2].

Od 3 lutego 1941 do 20 lipca 1941 Mierkułow zajmował stanowisko ludowego komisarza bezpieczeństwa państwowego w NKGB, następnie od lipca 1941 do 1943 był ponownie naczelnikiem Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB) przy Ludowym Komisariacie Spraw Wewnętrznych (NKWD).

Po ponownej reorganizacji aparatu bezpieczeństwa ZSRR w 1943 - likwidacji GUGB i ponownym utworzeniu NKGB Mierkułow stanął na jego czele i kierował nim do czasu przekształcenia komisariatu w Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego (MGB), czyli do 1946 roku).

Zwolniony ze służby bezpieczeństwa w maju 1946 roku, został zastępcą szefa, a następnie szefem głównego zarządu dóbr zagranicznych przy Radzie Ministrów ZSRR. W 1950 roku został ministrem kontroli państwowej.

Po śmierci Stalina i ponownym przejęciu kontroli nad resortem przez Berię Mierkułow został mianowany jego zastępcą w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (MWD). Po aresztowaniu Berii w 1953 Mierkułow jako jego pierwszy zastępca został także aresztowany w sierpniu 1953 i stracony 23 grudnia 1953.

Zobacz też

• Józef Stalin
• Ławrientij Beria
• Nikołaj Jeżow
• Wiktor Abakumow
• Iwan Sierow
• Paweł Fitin

Przypisy