Bohoniki
Droga przez wieś (2009) Droga przez wieś (2009)
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	sokólski
Gmina	Sokółka
Liczba ludności (2006)	100
Strefa numeracyjna	(+48) 85
Kod pocztowy	16-100
Tablice rejestracyjne	BSK
Położenie na mapie Polski Bohoniki
53°23'32″N 23°35'35″E / 53.39222, 23.59306 Na mapach: 53°23'32″N 23°35'35″E / 53.39222, 23.59306

Meczet przed remontem

Meczet po remoncie

Droga przez wieś

Mizar w Bohonikach

Stare groby na mizarze

Bohoniki - wieś w Polsce położona w województwie podlaskim , w powiecie sokólskim , w gminie Sokółka zamieszkiwana przez mniejszość tatarską ; we wsi znajduje się meczet muzułmański oraz mizar - cmentarz muzułmański .

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie białostockim .

Historia

Rotmistrz Olejewski otrzymał Bohoniki od króla Sobieskiego jako rekompensatę za niewypłacony żołd . Istnieje także bardziej romantyczna wersja, każąca wierzyć, że król obdarował włościami Tatara , który za wierna służbę u jego boku otrzymać miał tyle ziemi, ile zdąży objechać konno w ciągu całego dnia. W rzeczywistości jednak w 1679 osiedliło się pod Sokółką 30 rodzin lipkowskich , podkomendnych rotmistrzów : Kieńskiego, Olejewskiego i Sieleckiego. Obok Drahli , Malawicz i Kamionki swoje ziemie dostali muzułmanie także w Bohonikach. To właśnie tu postanowili wybudować meczet , którego istnienie odnotowano już w 1717 . W 1789 w Bohonikach znajdowały się 3 folwarki i 5 gospodarstw drobnoszlacheckich; zamieszkiwało je 46 Tatarów . W 1921 Bohoniki zamieszkiwało 26 Tatarów.

Obecnie w tej małej wiosce, liczącej zaledwie 30 domów mieszkają cztery rodziny muzułmanów , w sumie 14 osób. Meczet , którym się opiekują, niestety nie jest tym samym, który pamięta jeszcze czasy króla Jana. Według lokalnej tradycji meczet znajdował się w okolicy starego mizaru we wschodniej części wsi i uległ pożarowi . Mimo to odbudowana w XIX wieku świątynia figuruje w rejestrze zabytków i ściąga do Bohonik nie tylko pielgrzymów , ale i turystów. Zarówno meczet, jak i zabytkowy mizar znajdują się w samym centrum wsi po obu stronach przecinającej ją brukowanej ulicy. Ten ostatni, zdewastowany i nieczynny, ogrodzony staraniem miejscowych i opatrzony stosowną tablicą informacyjną w języku polskim i arabskim , nie stanowi atrakcji turystycznej. Mogiły odkryto tu dopiero w latach osiemdziesiątych XX wieku przy próbie wydobywania żwiru .

Znacznie częściej odwiedzany jest drugi cmentarz leżący tuż za Bohonikami przy drodze do Malawicz. Położony na porośniętym lasem wzgórzu jest jedną z dwóch głównych nekropolii Tatarów polskich po 1945 . Założony być może wraz z osiedleniem się Tatarów w 1679 , choć wydaje się, że bardziej prawdopodobne, że później – w XVIII wieku . Samo określenie cmentarza terminem „mizar” lub „miziar” ludność tatarska na Podlasiu zawdzięcza swoim przodkom - żołnierzom chorągwi lipkowskich, którzy przynieśli tę nazwę z Turcji .

Poza Podlasiem Tatarzy, aby określić cmentarz posługują się zazwyczaj arabskim terminem „zireć” . Aż do XVII stulecia kamienne nagrobki na cmentarzach Tatarów polsko-litewskich nie posiadały żadnych inskrypcji. Pierwsze napisy, zapewne pod wpływem polskim, pojawiły się gdzieś około połowy XVII wieku . Być może wiąże się to z postępującą polonizacją tej grupy etnicznej.

Zazwyczaj umieszczano teksty arabskie lub polskie czy białoruskie arabskimi literami . Choć większość, bo ponad 250 nagrobków na bohonickim cmentarzu pochodzi z okresu powojennego i naśladuje architekturę cmentarzy chrześcijańskich, nadal zachowała orientalny charakter. Na granitowych płytach ozdobionych obowiązkowo półksiężycem i gwiazdą zwiedzający odnaleźć mogą wersety z Koranu wyryte alfabetem arabskim . Z polsko brzmiącymi nazwiskami Smolskich, Baranowskich, Rodkiewiczów sąsiadują na nagrobkach muzułmańskie imiona takie jak Ali, Mustafa, Aysza czy Fatma.

Cmentarz nadal służy polskim muzułmanom za miejsce pochówku.

Meczet obejrzeć można codziennie dzięki uprzejmości opiekującej się nim Tatarki. Pani Eugenia Radkiewicz oprowadza turystów po świątyni, po czym, jak ma w zwyczaju, siada na schodach minbaru i opowiada przyjezdnym o tym, jak król Sobieski wynagrodził Tatarów, o tym jak się modlą, w co wierzą i według jakich nakazów islamu postępują polscy muzułmanie.

Naprzeciwko meczetu, znajduje się dom pielgrzyma, w którym można zanocować.

Sposób wyznawania islamu przez polskich Tatarów, choć niewątpliwie sunnicki , zawiera w sobie także elementy szyizmu (do tej pory obchodzone jest w Polsce szyickie święto Dzień Aszura ), sufizmu czy szamanizmu . Islam Tatarów ma więc proweniencję nie tylko arabską, ale też turecką, krymską czy powołżańską. Postępująca asymilacja tatarskiej ludności, znaczne oddalenie od centrów muzułmańskiego świata, a co za tym idzie brak wykształconych opiekunów duchowych wśród polskich muzułmanów, mogły być przyczyną niewielkich odstępstw od tradycji mahometowej , jakich dopuszczają się polscy Tatarzy. Zresztą o „przyćmionym islamie” swych współwyznawców pisał już w połowie XVI wieku nieznany z nazwiska Tatar w traktacie przedłożonym sułtanowi Sulejmanowi Wspaniałemu .

Jedną z bohonickich atrakcji turystycznych może być też możliwość spróbowania tatarskiej kuchni. Dania składające się zazwyczaj z mięsa wołowego można zamówić w gospodarstwach.

Atrakcją Bohonik jest także drewniana zabudowa mieszkalna i gospodarcza z końca XIX i początku XX wieku oraz niezwykła malowniczość i panujący tu spokój. Sezon turystyczny trwa tutaj od maja do sierpnia. Do Bohonik przyjeżdżają również pielgrzymi, aby wziąć udział w nabożeństwach związanych z obchodzeniem muzułmańskich świąt. Tatarzy polscy obchodzą cztery święta w roku, których tureckie nazwy używane przez polskich muzułmanów to Ramadan Bajram , Kurban Bajram , Dzień Aszura i Mewlud.

Obchody wszystkich świąt wiążą się zawsze z odwiedzinami cmentarza.

Organizowane są także spotkania towarzyskie i bale tatarskie, których tradycja pochodzi z Wileńszczyzny i sięga XIX wieku. Raz w miesiącu w bohonickim meczecie odbywają się modlitwy piątkowe. Usłyszeć można wtedy, obok polskiego, język arabski, a nawet osmański .

Obiekty zabytkowe

• drewniany meczet tatarski, 2 poł. XIX, nr rej.:A-60 z 7.11.1966
• cmentarz muzułmański, XVIII, nr rej.:A-61 z 31.03.1989 ^[1].

Ciekawostki

• Dawnych mieszkańców wsi Drahle i Bohoniki przeniesiono do wsi Nomiki i Zaspicze, zanim osadzono tu Tatarów.
• W muzeum regionalnym w Sokółce można obejrzeć herbarz rodzin Tatarskich w Polsce i dekoracyjne muhiry.
• O ile zwykli żołnierze tatarscy otrzymali zwykłe gospodarstwa, to oficerowie otrzymali małe folwarki w tych wsiach. Jako herbowi mieli też prawo zawierania małżeństw ze szlachciankami.

Zobacz też

• Meczet w Bohonikach
• Kruszyniany
• Studzianka

Przypisy

Bibliografia

• Rąkowski Grzegorz: Polska egzotyczna I. Oficyna Wydawnicza "Rewasz", Pruszków 2005 .
• Darmochwał Tomasz: Północne Podlasie, wschodnie Mazowsze. Agencja "TD", Białystok 2000 .
• Podlaski Szlak Tatarski - Bohoniki. Muzułmańska Gmina Wyznaniowa w Bohonikach przy pomocy finansowej Starosty Sokólskiego, Bohoniki 2006 .

Linki zewnętrzne

• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi