Batalion Nusseree, znany później pod nazwą "1^st Gurkha Rifles (Pierwszy Batalion Strzelców Gurkha )" ( 1857 ) - żołnierze najemni służący w szeregach brytyjskich wojsk kolonialnych .

Leonardo da Vinci , " Kondotier ", 1480.

Wojsko najemne (także: najemnicy, żołnierze najemni, kondotierzy , żołnierze fortuny) – formacja wojskowa składająca się z ochotników walczących za pieniądze, najczęściej w służbie obcego wojska dla danego państwa, miasta, władcy, księcia lub jakiejś organizacji, a nawet osoby prywatnej. Wojska te można wynająć do walki, praktycznie, w dowolnej sprawie, ponieważ te formacje nie kierują się idealizmem . W tym kontekście najemnicy to ludzie, dla których wojna jest zawodem, z którego czerpią środki do życia ( żołd ) i wzbogacenia się. Ważną rzeczą jest, aby daną formację określić mianem najemników, zasada dobrowolności służby i pobierania żołdu przez żołnierzy służących w takich oddziałach.

Historia

W historii świata wojska najemne niejednokrotnie odgrywały istotną rolę w kształtowaniu obrazu politycznego różnych epok – począwszy od starożytności, aż po czasy współczesne – będąc często podstawowymi formacjami wojskowymi na militarnej scenie zmagań między państwami, a jednocześnie tylko narzędziem w realizacji celów politycznych władców lub państw.

Starożytność

Grecki hoplita (IV w. p.n.e.). Oddziały hoplitów tworzyli wolni, mniej zamożni obywatele miast greckich. Ich sukcesy w walkach z wojskami perskimi spowodowały, że po wojnach perskich władcy tego kraju chętnie najmowali Greków do swoich armii (w wojskach perskich walczących z Aleksandrem Macedońskim było do 30 000 najemnych Greków). W ten sposób rozpoczęło się przechodzenie od armii obywatelskich do najemnych , które rozpowszechniły się w świecie hellenistycznym za panowania Diadochów .

Typowe wojska najemne pojawiają się już w służbie faraonów egipskich w I tysiącleciu p.n.e., a konkretnie za czasów dynastii saickiej ( 664 - 525 p.n.e. ), która to korzystała z usług najemników greckich . Od czasów mniej więcej V w. p.n.e. greckie wojska najemne były główną siłą militarną nie tylko greckich miast-państw (które w znacznym stopniu opierały się na armii obywatelskiej, znacznie jednak ustępującej jakościowo najemnikom), ale także i innych władców w basenie Morza Śródziemnego . Najemnikami dowodzonymi przez Memnona z Rodos posługiwał się król perski w początkowej fazie wojny przeciwko wyprawie Aleksandra Wielkiego na Wschód. W armii Aleksandra również służyli najemnicy greccy, chociaż nie byli zasadniczą częścią składową korpusu Aleksandra. W okresie hellenistycznym najemnicy byli istotnym czynnikiem militarnym armii potęg królów syryjskich, egipskich (w nieco mniejszym stopniu) macedońskich i wielu innych pomniejszych władców i tyranów miast. Epoka greckich najemników skończyła się wraz ze wzrostem potęgi rzymskiej w basenie Morza Śródziemnego, kiedy to pola bitwy zdominowały legiony .

Średniowiecze i nowożytność

Pomnik kondotiera Bartolomeo Colleoni w Szczecinie .

Najemnicy szwajcarscy przekraczający Alpy (Luzerner Chronik, 1513).

W średniowieczu największe liczebnie wojska najemne wystawiały kantony dzisiejszej Szwajcarii - byli to głównie pikinierzy , halabardnicy i kusznicy ; dopiero kongres wiedeński ograniczył możliwość ich zaciągu - mogą służyć jedynie w Gwardii Szwajcarskiej . Słynne były również oddziały kondotierów włoskich - pisał o nich m.in. Niccolò Machiavelli w swoim Księciu , ganiąc władców korzystających z ich usług. Opisywał on tych najemników jako wojsko "ambitne, niekarne, niewierne, odważne wobec przyjaciół, tchórzliwe wobec nieprzyjaciół, nie boi się Boga ani dotrzymuje wiary ludziom". Wśród wyróżniających się formacji najemnych byli także lancknechci , charakteryzujący się ekstrawaganckimi strojami. W walce używali m.in. dwuręcznych mieczy zwanych flambergami .

Wojska najemne w epoce nowożytnej z czasem przechodziły na margines, zastępowane przez coraz liczniejsze i profesjonalne armie narodowe, choć ich schyłek rozpoczął się już od momentu popularyzacji skutecznej broni palnej. Było to spowodowane spadkiem wartości co prawda doświadczonego, ale drogiego żołnierza najemnego, który w ostatecznym rozrachunku nie był znacząco skuteczniejszy od coraz lepiej szkolonych żołnierzy zaciężnych. W XVIII w. i XIX w. występowali już sporadycznie.

Współczesność

Współcześni najemnicy - były żołnierz armii amerykańskiej , później rodezyjskiego SAS , RPA i Republiki Transkei jeszcze później "żołnierz fortuny" a także korespondent magazynu " Soldier of Fortune " ( Mozambik , Ameryka Łacińska , Chorwacja , Bośnia , Rosja , Tajlandia , Surinam , Taiwan , Kambodża , Sierra Leone ) porucznik (Lt. Col.) Robert C. MacKenzie (z wąsem, w kapeluszu, stoi w ostatnim rzędzie) z częścią " Sierra Leone Commando Unit", który trenował razem z " Gurkha Security Guards". Drugi z lewej (klęczący) to podporucznik (Lt.) Andy Myers.

Współcześni żołnierze Gwardii Szwajcarskiej w służbie Watykanu .

W czasach współczesnych nastąpiła reaktywacja tego zawodu przede wszystkim w trakcie konfliktów postkolonialnych w Afryce ( Demokratyczna Republika Konga , Katanga , Biafra , Angola ) w drugiej połowie XX wieku . Najsłynniejszym najemnikiem tych czasów był Bob Denard , zaś z Polaków Jan Zumbach i Rafał Gan-Ganowicz . Najemnicy od tamtego czasu pojawiali i pojawiają się w konfliktach zbrojnych na całym świecie - przykładami mogą być np. wojna w byłej Jugosławii , wojny w Czeczenii i inne.

W ostatnich latach następuje komercjalizacja rynku wojsk najemnych. Chodzi o PMC (Private Military Company) – firmy, które wprowadziły na rynek usług wojskowych standardy wielkich korporacji. W ich ofercie można znaleźć zarówno wspomaganie wojsk działających na terytorium obcego państwa (logistyka, ochrona cywilów i zajętych obiektów strategicznych), jak również "usługi", które dotychczas oficjalnie były dostarczane jedynie przez armię (doradcy wojskowi, specjaliści – np. piloci samolotów).

Ciekawostki

• Jednym z najbardziej znanych fikcyjnych oddziałów najemnych jest Czarna Kompania z powieści Glena Cooka .
• Powszechnie za najemników zwykło się uważać francuską Legię Cudzoziemską , co jednak nie jest prawdą - jest to formacja złożona z cudzoziemców w wojsku zawodowym.

Zobacz też

• greckie wojska najemne w starożytności
• kondotier
• Lisowczycy