Relief z Łuku Tytusa : pochód z trofeami zdobytymi w Jerozolimie m.in. menora ze zniszczonej świątyni Salomona

Wojna żydowska ( 66 - 73 n.e.) rozpoczęła się od wybuchu żydowskiego powstania przeciwko panowaniu rzymskiemu w Judei . Powstańcze walki przemieniły się w regularną wojnę, która zakończyła się kleską Żydów i doprowadziła do zniszczenia całego kraju^[1].

Historia

W 66 roku doszło w Cezarei od buntu ludności żydowskiej przeciwko panowaniu rzymskiemu w Judei . Wybuch powstania został sprowokowany przez Greków, którzy ofiarowali ptaki przed wejściem do lokalnej synagogi ^[2]. Powstanie szybko rozprzestrzeniło się na cały kraj.

Rzymianie wysłali przeciwko Żydom XII Legion rzymski stacjonujący w Syrii, został on jednak pokonany i zmuszony do odwrotu. W walkach Rzymianie stracili 6 tys. ludzi i złotego orła legionu.

W 67 roku do Galilei wkroczył XIII Legion rzymski wzmocniony przez kohorty z V i X Legionu. Dowódcą był konsul Tytus Flawiusz . W czerwcu 67 Rzymianie zdobyli i zrównali z ziemią twierdzę Jotopata (broniła się przez 47 dni). Zginęło w niej 40 tysięcy Żydów. V Legion trybuna Cerealisa otoczył siły powstańców w Samarii , na górze Gerazim , gdzie zginęło ogółem 11 tys. Żydów. X Legion opanował Tyberiadę, Tarychei i Joppe. Nie licząc zabitych, do niewoli wzięto 10 tysięcy Żydów. Najświetniejszym epizodem całej wojny była obrona żydowskiej twierdzy Gamali . Broniło się w niej 9 tysięcy Zelotów i tłum ludności cywilnej. Przez cztery tygodnie trwała obrona twierdzy. W chwili upadku 5 tysięcy Żydów popełniło samobójstwo. Pozostałe 4 tysiące wymordowali Rzymianie. Z pogromu ocalały zaledwie dwie kobiety. Twierdzę na górze Tabor Rzymianie zdobyli fortelem, mordując całą załogę. Maleńka twierdza Giskhala broniła się krótko i upadła. Wszystkich obrońców wymordowano. W ten sposób upadła cała Galilea .

• Jan z Gishali – w marcu 68 roku na czele Idumejczyków wkroczył do Jerozolimy i przejął władzę w Judei . Był on zwolennikiem fanatycznych Zelotów . W walkach w mieście zginęło 10 tys. Żydów^[2]. Jerozolima została rozerwana wewnętrzną wojną domową pomiędzy czterema frakcjami: Zeloci jerozolimscy pod wodzą Eleazara Ben-Szymona (2400 ludzi), Zeloci galilejscy pod wodzą Jana z Gishali (6000 ludzi), sykariusze pod wodzą Szymona Bar Giora (10 000 ludzi) i Idumejczycy pod wodzą Jakuba Bar-Sosa i Szymona Bar-Katla (5000 ludzi).

W 70 roku do Judei wkroczył XII Legion rzymski pod wodzą konsula Tytusa Flawiusza . Oblężona Jerozolima padła 11 września 70 roku. Miasto zostało zburzone, a Świątynia Jerozolimska spalona. W Jerozolimie zginęło 600 tys. Żydów (według Tacyta).

W okresie od 11 września 70 roku do 1 kwietnia 73 roku upadły żydowskie twierdze Herodion (poddała się bez walki) i Machaeus (poddała się po kilkudniowym oblężeniu). W Machaeus Rzymianie wymordowali 1700 mężczyzn, a wszystkie kobiety i dzieci sprzedali w niewolę. Uciekających ocalałych z pogromu Zelotów , otoczyli i zabili nad Jordanem.

Na wiosnę 73 roku Rzymianie prowadzili oblężenie i zdobyli twierdzę Masada . Upadek żydowskiej twierdzy Masady tak jest opisany przez historyków: "Eleazar tej nocy przedstawił ludowi, by najpierw swoje żony i dzieci, a następnie samych siebie zabili. Następnego dnia Rzymianie znaleźli 967 trupów z wyjątkiem dwóch kobiet i pięciorga dzieci, ukrytych w pieczarach"^[3].

Józef Flawiusz podaje, że podczas wojny żydowskiej 66 - 73 zginęło 1 100 000 ludzi^[4]. Do niewoli trafiło ponad 97 tys. Żydów, z czego 17 tys. zmarło z głodu^[4]. O ile liczba jeńców jest prawdopodobna, o tyle liczba zabitych została wyolbrzymiona. Książęta i przedstawicieli znakomitych judzkich rodów odesłano do Rzymu . Starszych wysłano do egipskich kopalń, a najsilniejszą młodzież rozdano po rzymskich prowincjach, aby występowała w cyrkach walcząc z dzikimi zwierzętami. Podczas jednego cyrkowego spektaklu potrafiono zgładzić nawet 2 tys. ludzi. Dzieci i niewiasty sprzedano. Cesarz Wespazjan ogłosił Judeę swoją własnością prywatną i nakazał rzymskim urzędnikom rozprzedać ją małymi działkami.

Chronologia

66 n.e.-67 n.e.

• Powstanie w Jerozolimie
• Bitwa w Aleksandrii egipskiej
• Potyczka pod Chabulonem (powstańcy rozbili w zasadzce tylną straż rzymską zabijając 2000 żołnierzy)
• Zdobycie Joppy (Rzymianie pod wodzą Cestiusza wymordowali 8000 mieszkańców)
• Potyczka w Górach Asamon (Rzymianie rozbili oddział żydowski, straty: 2000 zabitych powstańców, 200 rzymskich legionistów)
• Bitwa pod Jerozolimą
• Bitwa w wąwozie Beth Horon
• Bitwa pod Askalonem
• Oblężenie Jotopaty
• Masakra Samarytan na górze Gerizim (3600 Rzymian pod wodzą legata Sekstusa Cerialisa dokonało masakry 11 600 Samarytan w świątyni na górze Gerizim)
• Zdobycie Jafy (miasto galilejskie - nie mylić z Jaffą) - 3000 Rzymian po zdobyciu miasta dokonało masakry mieszkańców - w wyniku rzezi zginęło 15 000 ludzi, 2130 osób, głównie kobiet i dzieci dostało się do niewoli
• Zdobycie Joppy
• Zdobycie Tarychei
• Oblężenie Gamali
• Zdobycie Gischali (Rzymianie pod wodzą Tytusa zdobywają miasto, straty żydowskie: 6000 zabitych i 3000 jeńców - kobiet i dzieci).
• Walki wewnętrzne w Jerozolimie
• Bitwa pod Betennabris
• Zdobycie Gerazy (Rzymianie zdobywają miasto, zabijając tysiąc obrońców)

70 n.e.

• Oblężenie Jerozolimy

71 n.e.

• Oblężenie Macherontu

73 n.e.

• Oblężenie Masady

Przypisy

Zobacz też

• Wojny żydowskie
• Historia Izraela