Wojna rosyjsko-japońska
Na górze: Rosyjski krążownik Pallada. Poniżej: Obrona Port Artur
Data	8 lutego 1904 - 5 września 1905
Miejsce	Mandżuria Morze Żółte Morze Japońskie
Przyczyna	Polityka ekspansyjna obu krajów oraz brak porozumienia co do podziału wpływów na Dalekim Wschodzie między stronami.
Wynik	Zwycięstwo Japonii
Terytorium	Chiny , wody terytorialne Chin i Korei
Strony konfliktu Imperium Rosyjskie Księstwo Czarnogóry   Japonia Dowódcy Mikołaj II Romanow Jewgienij Aleksiejew Aleksy Kuropatkin Stiepan Makarow † Mikołaj Liniewicz Michaił Iwanowicz Zasulicz Nikołaj Płatonowicz Zarubajew Mutsuhito Iwao Ōyama Heihachirō Tōgō Michitsura Nozu Tamemoto Kuroki Yasukata Oku Maresuke Nogi Siły Około 400 000 żołnierzy , 7 pancerników , 13 krążowników , 6 kanonierek i 36 torpedowców [1] Około 500 000 żołnierzy, 6 pancerników, 20 krążowników, 8 kanonierek i 46 torpedowców[1] Straty 31 458 zabitych 146 032 rannych 12 128 zmarło w wyniku odniesionych ran[2] 47 387 zabitych 173 425 rannych 27 192 zmarło w wyniku odniesionych ran[2]

Japonia Herb Japonii

To jest artykuł z cyklu: Historia Japonii

Mudoki Jōmon Yayoi Yamato Kofun Asuka Nara Heian Kamakura Restauracja Kenmu Muromachi Nanbokuchou Sengoku Azuchi Momoyama Edo Meiji Taishō Shōwa Heisei

Wikiprojekt · Portal · Kategoria ·

Wojna rosyjsko-japońska - wojna pomiędzy Imperium Rosyjskim a Imperium Japonii toczona w okresie od 8 lutego 1904 do 5 września 1905 na Dalekim Wschodzie zakończona traktatem z Portsmouth i zwycięstwem Japonii, która dzięki temu awansowała do grona światowych potęg . Japońska armia o stosunkowo małym doświadczeniu bojowym uzyskała druzgocące zwycięstwo nad siłami Rosji, co było dużym zaskoczeniem dla wielu obserwatorów konfliktu. Poniżający szereg klęsk armii rosyjskiej w ogromnym stopniu przyczynił się do niezadowolenia społecznego w Rosji i był główną przyczyną Rewolucji w 1905 . Wojna była jednym z lokalnych konfliktów wybuchających przed I wojną światową .

Geneza

Oba państwa od dłuższego czasu prowadziły politykę ekspansyjną na terenach objętych późniejszymi walkami.

Sytuacja w Japonii oraz Chinach

Jednym z ważniejszych wydarzeń na Dalekim Wschodzie do których doszło na krótko przed wojną był konflikt między Chinami a Japonią o władzę na Półwyspie Koreańskim . Efektem walk prowadzonych w latach 1894 - 1895 było podpisanie pokoju , który zmusił Chiny do oddania pod zwierzchnictwo zwycięskiej Japonii wielu swoich terenów w tym m.in. Korei . W związku z interwencją rządów Rosji, III Republiki Francuskiej oraz Cesarstwa Niemieckiego wygrana strona zrzekła się jednak półwyspu Liaotung .

Klęska Chin rozpoczęła polityke osłabiania tego państwa przez m.in. Rosję, Francję, Niemcy oraz Wielką Brytanię , które wymuszały na nim korzystne dla siebie umowy i traktaty. Wiązało się to np. z zajmowaniem przez wojska europejskich mocarstw przybrzeżnych miast i portów Chin.

Pogarszająca się sytuacja na terytorium Chin doprowadziła do wybuchu powstania bokserów . Walki trwające od 1899 do 1901 zostały krwawo stłumione, głównie przez państwa europejskie. Było to kolejne wydarzenie osłabiające pozycję Chin na arenie międzynarodowej oraz uzależniające je od innych potęg.

Polityka Rosji

W kwietniu 1896 Rosja otrzymała od Chin koncesję na budowę Kolei Wschodniochińskiej . Miała ona zostać połączona z Koleją transsyberyjską , której budowa rozpoczęła się pięć lat wcześniej. Podpisana została także umowa, która zobowiązywała oba kraje na wypadek wojny wystąpić zbrojnie przeciwko Japonii. Strona rosyjska wydzierżawiła w 1898 na okres 25 lat półwysep Liaotung . Po otrzymaniu kolejnej koncesji, tym razem na eksploatację zasobów leśnych w Korei w 1902 wprowadziła swoje wojska na Półwysep Koreański, a następnie do Mandżurii. Rosyjską ekspansją zaniepokoiła się Wielka Brytania, która uważała w ją za swojego przeciwnika w tym rejonie, jeżeli chodzi o kolonializm . Wraz z Japonią nie chciała zgodzić się na rosyjskie warunki nieudzielania przez Chiny koncesji w rejonie Mandżurii państwom trzecim. Doprowadziło to do podpisania sojuszu japońsko-brytyjskiego 30 stycznia 1902 . Zawarty on został na okres 5 lat, a w 1905 został przedłużony na kolejne 5.

Przyczyny

Bezpośrednią przyczyną wybuchu konfliktu było odrzucenie przez stronę rosyjską propozycji Japonii w sprawie podziału stref wpływów na Dalekim Wschodzie (Japonia - Korea , Rosja - Mandżuria ) czego skutkiem było zerwanie przez nią stosunków dyplomatycznych 6 lutego 1904 .

Wojna

Plany wojny, siły stron i mobilizacja

Z punktu widzenia ekonomii, Japonia była znacznie słabsza. Rosja uważała Japonię za słabego przeciwnika i liczyła na szybkie zwycięstwo. Nie brano do końca pod uwagę odległości teatru działań wojennych od centrum kraju i centrów przemysłu, co znacznie obniżało potencjał strategiczno-wojenny.

Japonia miała w czasie pokoju armię w sile 180 tys. żołnierzy (przy 46 mln ludności) i dysponowała rezerwami ok. 850 tys. ludzi. Po mobilizacji Japonia miała 13 dywizji piechoty i 13 rezerwowych brygad piechoty (ponad 375 tys. żołnierzy i 1140 dział polowych). Razem siły zbrojne po mobilizacji liczyły ok. 1,2 mln. żołnierzy. Marynarka Wojenna Japonii miała 6 nowych i 1 stary pancernik , 8 krążowników pancernych (2 z nich budowane za granicą, przybyły po rozpoczęciu wojny), 17 krążowników pancernopokładowych w tym kilka starego typu, 19 niszczycieli , 28 torpedowców , 11 kanonierek . Dowodzenie wojskami japońskimi powierzono szefowi Sztabu Generalnego marszałkowi Iwao Ōyama , który od czerwca został naczelnym dowódcą wojsk lądowych w Mandżurii. Japonia zorganizowała cztery armie (działające w kolejności od wschodu): 1 Armia - dowódca gen. Tamemoto Kuroki , 4 Armia dowódca - gen. Michitsura Nozu , 2 Armia - dowódca gen. Yasukata Oku i 3 Armia - dowódca gen. Maresuke Nogi . Flotą japońską dowodził admirał Heihachirō Tōgō . Okręty japońskie przewyższały rosyjskie parametrami i osiągami takimi jak szybkość, zasięg działania, jakość opancerzenia i pocisków dział (ekwiwalent materiału wybuchowego w pociskach 12", 8" i 6" rosyjskich i japońskich był jak 1:1,2) , waga salwy (Flota Zjednoczona Japonii - 12418 kg, Eskadra Port Artur - 9111 kg.).

Rosja posiadała armię, w czasie pokoju, w sile ok. 1,1 mln żołnierzy (przy 146 mln. ludności) i dysponowała rezerwami ok. 3,5 mln żołnierzy. Jednak na Dalekim Wschodzie, od Bajkału na wschód, miała w styczniu 1904 ok. 150 tys. żołnierzy z tego: Wojska Ochrony Pogranicza w tym rejonie liczyły ok. 24 tys. ludzi i miały 26 dział; garnizon Port Artura 28,1 tys.; wojska kolejowe ochrony Chińsko Wschodniej Kolei Żelaznej 35 tys.; oddziały w twierdzach 7,8 tys.; oraz ok. 60 tys. żołnierzy oddziałów liniowych, 148 dział i 8 ciężkich karabinów maszynowych (ckm) gotowych do walki (skoncentrowanych w rej. Władywostoku ok. 45 tys i w Mandżurii ok. 28 tys.). Siły ww. były dyslokowane na olbrzymim terytorium od Czyty do Władywostoku, i od Błagowieszczeńska do Port Artura. Przepustowość Kolei Transsyberyjskiej wynosiła, na początku wojny 3 pary eszelonów na dobę. W czasie wojny zwiększono przepustowość linii do 4 par pociągów (zasadniczym ograniczeniem przepustowości była przeprawa przez Bajkał). Do Mandżurii było skierowanych ok. 1,2 mln żołnierzy (większość w 1905). Rosyjska Marynarka Wojenna na Dalekim Wschodzie miała: 7 pancerników, 4 krążowniki pancerne, 10 krążowników pancernopokładowych, 2 kanonierki torpedowe, 35 niszczycieli i torpedowców (1 wszedł po rozpoczęciu wojny), 7 kanonierek. Większość Foty bazowała w Port Artur . We Władywostoku bazowały 3 krążowniki pancerne, 1 krążownik pancernopokładowy i 10 torpedowców. Obiekty obronne Port Artura nie były zakończone. Silnym atutem Rosji były Flota Bałtycka i Flota Czarnomorska , po wielkości każda równa Flocie na Dalekim Wschodzie, jednak trzeba je było dyslokować na Daleki Wschód. Flota Bałtycka nie mogła przejść w całości przez Kanał Sueski , zatem musiała opływać Europę i Afrykę. Flota Czarnomorska miała zamknięte przejścia przez Cieśniny Bosfor i Dardanele. Naczelnym dowódcą wojsk rosyjskich na Dalekim Wschodzie był admirał Jewgienij Aleksiejew , któremu podporządkowani byli dowódca Armii Mandżurskiej Aleksy Kuropatkin i dowódca Floty admirał Stiepan Makarow .

Dowództwo rosyjskie uważało, że siły Japonii nie będą w stanie szybko rozpocząć natarcia na lądzie. Dlatego też głównym zadaniem w początkowym okresie wojny było powstrzymywaniu wojsk japońskich na lądzie, do czasu przybycia głównych sił z centrum Rosji. Rozpoczęcie operacji zaczepnych na lądzie przewidywano po siódmym miesiącu wojny. Planowano po podciągnięciu sił, zepchnąć lądowe wojska japońskie na morze i wysadzenie desantów na wyspach Japońskich. Marynarka Wojenna Rosji miała prowadzić działania o panowanie na morzu i nie dopuścić do desantowania wojsk japońskich na ląd w Korei lub Chinach.

Japońskie plany strategiczne przewidywały przejęcie panowania na morzu drogą niespodziewanego ataku i zniszczenia eskadry okrętów w Port Artur, po czym wysadzenie wojsk lądowych w Korei i Południowej Mandżurii, opanowanie Port Artur i rozbicie głównych sił rosyjskich w rejonie Liaoyang. Zadaniem dalszym było opanowanie Mandżurii, Kraju Ussuryjskiego i Kraju Nadmorskiego (Primorskogo). Zasadniczym teatrem działań floty japońskiej było Morze Żółte , na którym Zjednoczona Flota miała blokować rosyjską eskadrę w Port Artur. Na M. Japońskim rosyjskiemu Oddziałowi Władywostockiemu przeciwstawiono 3 Eskadrę, z zadaniem przeciwdziałania atakom rajdowym rosyjskich krążowników na komunikacjach morskich Japonii.

Wybuch

W nocy z 8 na 9 lutego 1904 roku flota japońska zaatakowała, z zaskoczenia, główną rosyjską bazę morską bazę w Port Artur , oraz stacjonujące tam główne siły rosyjskiej floty (7 pancerników, 1 krążownik pancerny i 4 krążowniki lekkie). Następnego dnia car Mikołaj II wypowiedział wojnę Japonii.

Walki

W trakcie wojny Rosja poniosła bezprecedensową w historii wojen morskich klęskę, tracąc dwie spośród swoich trzech flot (prawie całą Flotę Bałtycką i Flotę Oceanu Spokojnego) z minimalnymi stratami drugiej strony. Jedynie Flota Czarnomorska przetrwała (na czas wojny nie opuszczała Morza Czarnego). Japonia stała się szóstą morską potęgą świata, podczas gdy rosyjska flota wojenna została niewiele silniejsza od floty Austro-Węgier.

Pokój

Wojna rosyjsko-japońska została zakończona pokojem w Portsmouth zawartym w dniu 5 września 1905 .

Bitwy

Skutki wojny

Wojna rosyjsko-japońska była prowadzona o panowanie w północno-wschodnich Chinach i w Korei. Japończycy rozbili Rosję na lądzie w generalnej bitwie pod Mukdenem i flotę rosyjską po Cuszimą. Wojna zakończyła się pokojem w Porsmouth, w wyniku którego Rosja uznała Koreę za strefę wpływów Japonii, oddała część swoich terytoriów w Azji. Wojna przyspieszyła początek rewolucji 1905 - 1907.

Straty stron w wojnie:

Rosja: zabici - 25331, ranni - 146032, zmarli z ran - 6127, zmarli od chorób- 11170, straty floty - 6299, razem - 194959; oraz do niewoli dostało się 59218 żołnierzy i oficerów. Rosja straciła na wojnę ok. 2347 mln. rubli, oprócz tego ok. 500 mln. rubli stanowiły straty spowodowane oddaniem Japonii resursów gospodarczych i sprzętowych oraz zatopionych statków i okrętów. Pomimo trudnej sytuacji i niezdolności kadry oficerskiej do dowodzenia wojskami i prowadzenia działań, rosyjski żołnierz pokazał męstwo, odporność i odwagę. Na bazie doświadczeń wojny w armii rosyjskiej rozpoczęło się wprowadzanie reform wojskowych 1905 - 1912. Klęska Rosji w wojnie oraz straty wojenne spowodowały niezadowolenie narodu i katastrofalny wzrost procesów rewolucyjnych w społeczeństwie, które objawiły się jako "pierwsza rewolucja rosyjska". Mimo że w 1907 rewolucyjne działania zostały stłumione, przez władze carskie, carat nie odzyskał swojej świetności.

Japonia: zabici - 47387, ranni - 173425, zmarli z ran - 11425, zmarli od chorób- 27192, straty floty - 2000, razem - 261429; Japonia zaciągnęła 4 pożyczki w USA i Wielkiej Brytanii , w okresie od kwietnia 1904 - maja 1905, w wysokości ok. 410 mln. dolarów, którymi pokryła 40% rozchodów na wojnę. Japoński żołnierz pokazał swoje umiejętności walki i fanatyczne oddaniem służbie.

Wojna wywarła wielki wpływ na taktykę i sztukę operacyjną. Z taktycznego punktu widzenia, na masową skalę w wojnie po raz pierwszy użyto broni maszynowej. Wojna pokazała wielką wartość karabinu maszynowego jako środka obrony i środka ofensywnego. Pokazała wartość ognia artyleryjskiego z pozycji zakrytych. Transzeje w obronie zastąpiły do tej pory stosowane obiekty fortyfikacyjne (fortyfikacji stałej). Wojna pokazała konieczność doskonalenia współdziałania różnych rodzajów wojsk i służb na polu walki. Na morzu po raz pierwszy wykorzystano torpedowce. Bitwa pod Cuszimą, była pierwszą i ostatnią wielką bitwą epoki pancerników morskich, była wówczas największą bitwą morską od czasów Trafalgar. Bitwa wyraźne dowiodła, że aby wygrać na morzu trzeba znać taktykę morską we współdziałaniu z taktyką artylerii morskiej. Psychologicznie i politycznie zwycięstwo Japonii w tej wojnie było punktem zwrotnym w historii świata. Kraje Azji przekonały się, że Europejczycy nie zawsze są niepokonani. "Supremacja białych" się zestarzała.

Wojna przyniosła narodom Rosji i Japonii obniżenie poziomu życia, wzrost podatków i cen. Dług Japonii wzrósł 4 razy. Pomimo ograniczonego charakteru wojny rosyjsko-japońskiej, miała ona istotny wpływ na równowagę sił na świecie na zmianę wielu procesów politycznych i konfrontacji wojennych.

Zwycięstwo Japonii w wojnie spowodowało przebudowę na wielką skalę kraju i dążenie do budowy struktur państwa na europejskim poziomie rozwoju. Wzrosły tendencje militarystyczne w polityce wewnętrznej oraz militaryzacja gospodarki. Już 17 listopada 1905 Japonia zmusiła Koreę do podpis traktatu o protektoracie, a w 1910 włączyła Koreę do Imperium Japońskiego.

Nastąpiło rozdwojenie polityki zagranicznej Japonii między potrzebą zapobiegania odwetowi z północy i potrzebą ekspansji na południe i południowy zachód. Te sprzeczności znalazły odzwierciedlenie w stałym konflikcie między armią i marynarką.

Japonię dominującą w Korei i części przybrzeżnej Chin, zaczęła interesować baza morska Niemiec w Qingdao. Było to jedną z przyczyn opowiedzenia się cesarstwa w czasie I wojny światowej w po stronie wrogów Niemiec. Dalsza ekspansja japońska w Chinach była przyczyną coraz bardziej rosnącego tarcia z USA.

Mając doświadczenie skutecznego działania na morzu, japońska marynarka rozpoczęła aktywną budowę infrastruktury morskiej, okrętów i statków. Jednostki japońskie nie ustępowały najlepszym statkom angielskim. W końcu I wojny światowej Japonia stała się trzecią potęgą morską na świecie.

Stan równowagi geopolitycznej na świecie znacznie się zmienił. Rosja straciła swoją pozycję na Pacyfiku. Oznaczało to, że została zmuszona do odstąpienia od ekspansji na wschodzie i na południowym-wschodzie Azji i rozpoczęła zmianę kierunku swoich wpływów na Europę, Bliski Wschód i rejon cieśnin Morza Śródziemnego i Czarnego . Ze względu na osłabienie sił morskich Rosji i powrotu do polityki "kontynentalnej", nastąpiła poprawa stosunków rosyjsko-brytyjskich, w wyniku czego podpisano umowę z Wielką Brytanią w sprawie podziału stref wpływów w Afganistanie .

Osłabienie siły militarnej Rosji po wojnie czasowo zmieniło równowagę sił w Europie na rzecz Państw Centralnych , co dało możliwość Austro-Węgrom do aneksji Bośni i Hercegowiny . Ogólnie jednak Berlin i Wiedeń z porażki Rosji w wojnie rosyjsko-japońskiej nic nie zyskały i to nie tylko z powodu utworzenia sojuszu brytyjsko-francusko-rosyjskiego. Wstyd z porażki Rosji w wojnie, doprowadził do pozytywnych zmian w armii i marynarce. Przeprowadzone reformy wojskowe w latach 1905-1912 sprawiły, że na frontach I wojny światowej armia rosyjska działała bardziej sprawnie niż w latach 1904-1905. Oficerowie młodsi i starsi aktywnie wykorzystywali zgromadzone doświadczenie bojowe. Prowadzono bardziej aktywne szkolenie, co było szczególnie widoczne w artylerii. Rosyjskie działa polowe w 1914 roku, prowadziły skuteczny ogień z zakrytych pozycji, tworząc trzon obrony m.in. w bitwie galicyjskiej .

Polacy wśród uczestników wojny

Zdzisław Nicman w artykule "Chrzest bojowy przyszłych generałów" opublikowanym na łamach " Polski Zbrojnej " podaje, że w walkach uczestniczyło 84 Polaków , oficerów armii rosyjskiej a przyszłych generałów Wojska Polskiego II Rzeczpospolitej :

• Bronisław Teofil Babiański
• Leon Berbecki - dowódca batalionu , pięciokrotnie ranny
• Edmund Berezowski
• Adam Bieliński
• Leon Billewicz - dowódca kompanii
• Jakub Bohusz-Szyszko
• Michał Borowski
• Januariusz Cichowicz - starszy adiutant w Zarządzie Generała Kwatermistrza Armii Mandżurskiej
• Kazimierz Chromiński - dowódca oddziału wywiadowczego 10 Pułku Strzelców Wschodnich
• Filip Dubiski
• Stanisław Gurbski
• Edward Hejdukiewicz - dowódca kompanii
• Eugeniusz de Henning-Michaelis - dowódca pułku
• Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański
• Roman Jasieński
• Bolesław Jaźwiński
• Kazimierz Kardaszewicz
• Aleksander Karnicki
• Edmund Kessler - Syberyjski Pułk Strzelców
• Anatol Kędzierski
• Wacław Kłoczkowski
• Daniel Konarzewski
• Wincenty Krajewski
• Franciszek Kurpiewski
• Józef Leśniewski
• Franciszek Lewandowski
• Maksymilian Linda - dowódca batalionu
• Antoni Listowski
• Hipolit Łossowski
• Mikołaj Majewski
• Jan Morawski
• Tomasz Nejman
• Wincenty Odyniec
• Kajetan Olszewski - pełniący obowiązki dowódcy 98 i 97 Pułk Piechoty
• Aleksander Osiński
• Eugeniusz Pogorzelski
• Władysław Poklewski-Koziełł
• Kazimierz Porębski
• Olgierd Pożerski
• Maciej Radziukinas
• Aleksander Romanowicz
• Jan Roszkowski
• Adam Sławoczyński - dowódca 85 Wyborskiego Pułku Piechoty
• Stanisław Sochaczewski
• Sylwester Stankiewicz
• Mikołaj Sulewski
• Stanisław Suryn - dowódca kompanii karabinów maszynowych
• Bolesław Szarecki
• Eugeniusz Ślaski
• Wiktor Thommée
• Adolf Waraksewicz
• Jerzy Wołkowicki
• Jan Zarako-Zarakowski - dowódca pułku
• Lucjan Żeligowski

Nie zostali przyjęci lub nie zgłosili się do Wojska Polskiego:

• Konstanty Dowbor-Muśnicki - dowódca pułku

Nawiązania do konfliktu

Uwaga całego świata skupiona wokół wojny spowodowała inspiracje konfliktem m.in. w sztuce oraz literaturze.

Sztuka

Obraz admirała Togo stojącego na pomoście bojowym pancernika Mikasa przed Bitwą pod Cuszimą w 1905

• Dziesiątki dziennikarzy skupionych wokół wojny było autorami szkiców , które przekształcone zostały później w litografię lub inne formy powielane. Ze względu na propagandowy charakter wielu z nich sporo zostało zachowanych.

Literatura

• W czasie wojny umieszczona jest akcja pierwszej części powieści " Diamentowa karoca " autorstwa Borysa Akunina .
• Antyutopia o nazwie "The Domination" autorstwa Stephena Michaela Stirlinga przedstawia historię alternatywną , w której Japończycy używają sterowca przeciwko flocie rosyjskiej.
• Powyższy pomysł został szczegółowo opisany przez Rolanda Jamesa Greena w opowiadaniu "Written by the Wind!" z serii "Drakas!".
• Sporadyczne nawiązania do konfliktu znajdują się w powieści Jamesa Joycea pt. " Ulisses ".
• O bitwie pod Cuszimą opowiada książka Aleksandra Nowikowa-Priboja pt. "Cuszima".

Inne

• Bitwy morskie konfliktu są tłem fabuły dla gry symulacyjnej "Distant Guns" stworzonej przez Storm Eagle Studios.

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• The Russo-Japanese War Research Society
• Traktat z Portsmouth - tekst