Wilhelm I Lew (William Leo, William Dunkeld lub William Canmore), (
1142
/
1143
–
4 grudnia
1214
),
król Szkocji
1165
–
1214
. W ciągu długiego panowania podporządkował sobie całą
Szkocję
.
Biogram
Był drugim synem Henryka Szkockiego,
earla
Northumberland
[1], którego tytuł odziedziczył w
1152
r. Został królem
9 grudnia
1165
po śmierci
Malcolma IV
(
1153
-
1165
), który był jego starszym bratem.
Koronacja
odbyła się
24 grudnia
1165
r.
Wilhelm był współtwórcą
Auld Alliance
– pierwszego układu obronnego pomiędzy narodami (dokument z
1295
wskazuje Wilhelma I na jego inicjatora oraz rok
1165
na datę podpisania). Układ ten miał być zabezpieczeniem przeciw najazdom angielskim na państwa członkowskie. Układ podpisały: Szkocja,
Francja
oraz
Norwegia
, która jednak nigdy nie powoływała się na postanowienia tego porozumienia, chociaż była zaangażowana w politykę francusko-szkocką. Układ odgrywał istotną rolę w stosunkach szkocko-francusko-angielskich aż do roku
1746
.
W roku
1173
Wilhelm udzielił poparcia
żonie
i synom
Henryka II
i stał się przywódcą buntu, który przerodził się w wojnę domową w
Anglii
(1173–1174). W
1174
podczas najazdu wspierającego bunt Wilhelm został schwytany w pobliżu
Alnwick
przez oddziały Henryka w Northumberland i przewieziony do
Northampton
, a następnie przetransportowany do
Falaise
w
Normandii
. Po zajęciu przez wojska Henryka II całej Szkocji nastąpiła jej
okupacja
.
Aby odzyskać swoje królestwo Wilhelm był zmuszony podpisać w grudniu
1174
r. w Falaise upokarzający
traktat
. Zobowiązał się w nim do uznania angielskiego zwierzchnictwa (uznał Henryka II za swojego
seniora
), pokrycia kosztów okupacji Szkocji poprzez nałożenie podatku na Szkotów, rezygnacji z hrabstwa Huntingdon i czasowego przekazania kilku ważnych zamków (
Berwick
,
Edynburg
). Uznał także zwierzchnictwo Kościoła angielskiego nad szkockim. Wtedy dopiero mógł powrócić do Szkocji. Traktat z Falaise pozostał w mocy przez następne 15 lat.
Dla wzmocnienia swojego autorytetu w Szkocji Wilhelm, wzorując się w znacznym stopniu na reformach Henryka II w Anglii, kontynuował
feudalizację
Szkocji; usprawnił administrację; dbał o umocnienie związków pomiędzy feudałami a koroną m.in. poprzez wykorzystanie rad królewskich; nadał liczne przywileje miastom królewskim; utworzył nowe hrabstwa (Caithness,
Lennox
,
Carrick
i Garioch).
Stłumił rebelie pretendenta do szkockiego tronu Donalda Macwilliama w latach
1179
i
1187
oraz powstanie w Galloway w r.
1185
.
Po śmierci Henryka II w
1189
, nowy król Anglii,
Ryszard I Lwie Serce
potrzebując pieniędzy na wzięcie udziału w
III krucjacie
, zgodził się anulować układ z Falaise w zamian za 10 000 srebrnych marek.
W traktacie z Falaise nie rozstrzygnięto, któremu arcybiskupowi miał podlegać Kościół szkocki; temu z
Yorku
, czy temu z
Canterbury
. Zwrócono się więc do
Rzymu
. W
1188
r.
papież
Klemens III
wydał
salomonowy wyrok
, oświadczając, że Kościół szkocki podlega bezpośrednio
Stolicy Apostolskiej
. Decyzję tę potwierdził papież
Celestyn III
w
bulli
Super anxientatibus (1192) erygującej również 9 nowych biskupstw w Szkocji, a następnie papież
Honoriusz III
w bulli Filia specialis (1218). W ten sposób Szkocja została "szczególną córą Kościoła" [2]
Relacje pomiędzy Anglią i Szkocją, za sprawą Northumberlandu, pogorszyły się podczas panowania w Anglii króla
Jana bez Ziemi
(
1191
–
1198
). W roku
1209
zmusił on ostatecznie Wilhelma do zrzeczenia się wszelkich roszczeń do Northumberlandu.
Wilhelm pozostawał lojalny wobec Ryszarda Lwie Serce, występował przeciwko próbom zagarnięcia tronu przez Jana bez Ziemi, zapłacił część okupu za uwięzionego w
Niemczech
Ryszarda. Stłumił rebelię, earla
Orkadów
Haralda (
1196
–
1202
) i późniejsze powstania na północy kraju; mimo dwukrotnych najazdów Jana bez Ziemi (
1209
,
1212
) utrzymał niezależność Szkocji.
W roku
1178
Wilhelm ufundował dla grupy
benedyktynów
z Elso
opactwo
Arbroath
, miejsce późniejszej „Deklaracji z Arbroath”. Opactwo
konsekrowane
było w roku
1197
i poświęcone zamordowanemu w
1170
, a
kanonizowanemu
w
1173
Tomaszowi Becketowi
arcybiskupowi
Canterbury, którego król znał z wcześniejszych spotkań na dworze angielskim.
Wilhelm nie był znany jako Lew podczas życia, przydomek ten nie miał związku z jego nieustępliwym charakterem czy też siłą osobistą. Przydomek ten nadano mu ze względu na jego dążenie do doskonalenia systemu prawnego. Był on więc „lwem prawa” (Leo justiciae).[3] Jego
godłem
(chorągiew) – był czerwony lew prezentujący się na żółtym tle.
Chorągiew
ta stała się królewskim
sztandarem
Szkocji
. Brytyjski
monarcha
kiedy jest w Szkocji nadal go używa. Lew jest również częścią godła
Zjednoczonego Królestwa
.
Wilhelm I Lew zmarł
4 grudnia
1214
r. w
Stirling
, a leży pochowany w ufundowanym przez siebie opactwie Arbroath. Jego panowanie było najdłuższe w historii Szkocji. Następcą Wilhelma został jego syn Aleksander, jako
Aleksander II
1214
–
1249
.
Rodzina
Jednym z punktów traktatu zawartego w Falaise, było prawo wyboru przez Henryka II żony dla Wilhelma. Skutkiem czego Wilhelm poślubił w
1186
r. w
Pałacu Woodstock
Ermengarde de Beaumont, wnuczkę króla Anglii
Henryka I
. Jej
posagiem
był
Zamek w Edynburgu
.
Dziećmi Williama i Ermengardy były:
- Małgorzata Szkocka (1193–1259), żona
Huberta de Burgh
, earla Kentu;
- Isabella (1195–1253), żona Rogera Bigod, 4 Earla Norfolk;
-
Aleksander II
(1198–1249), król Szkocji w 1214–1249;
- Marjorie (1200–1244), żona Gilberta Marshala, 4 Earla Pembroke.
Wilhelm miał również dziewięcioro potomków pozamałżeńskich, z których najbardziej znana jest Ada (1200 - ?), żona Patricka, earla Dunbar.
Genealogia
4.
Dawid I Szkocki
(1084–1153), król Szkocji 1124–1153) | | | |
| | 2. Henryk Szkocki (1114–1152) earl Northumberland 1139–1152 |
5. Matylda z Northumbrii (1074–1130) królowa Szkocji 1124–1130 | | | | |
| | | 1. Wilhelm I Lew |
6. William de Warenne (przed 1071–1138) 2 earl Surrey | | |
| | 3. Ada de Warenne (1120–1178)
| | |
7. Elżbieta de Vermandois (ok. 1085–1131)
| | | |
|
Przypisy
- ↑ Northumberland - hrabstwo w płn. części Anglii. Pozyskane drogą dyplomatyczną w 1138 r. przez Dawida I dla syna Henryka. Utracone przez Malcolma IV, syna Henryka, wraz z hrabstwami Cumberland i Vestmoreland w roku 1158 za cenę zachowania pokoju.
- ↑ Stefan Zabieglik, Historia Szkocji, Gdańsk 2000, s. 44.
- ↑ Tamże, s. 45.
Bibliografia
- Małgorzata Hertmanowicz-Brzoza, Kamil Stepan, Słownik władców świata, Kraków 2005.
- G. Macaulay Trevelyan, Historia Anglii, Warszawa 1963.
-
Stefan Zabieglik
, Historia Szkocji, Gdańsk 2000. .