Wielożeństwo (inaczej: poligynia z gr . πολύς polys "liczny" i γυνή gyne " kobieta ") - polski termin określający małżeństwo jednego mężczyzny (mąż) z wieloma kobietami (żony), forma poligamii . Natomiast, małżeństwo jednej kobiety z wieloma mężczyznami to poliandria , a wielu mężczyzn i wielu kobiet to multilateralizm .

Przyczyny wielożeństwa

W kulturach, w których wielożeństwo jest dopuszczone przez prawo lub religię , poligynia wynika z wyboru mężczyzny, nie jest to jego obowiązek. Bardzo często liczba żon jest związana ze statusem społecznym lub materialnym mężczyzny. Poligynia jest spotykana znacznie częściej niż poliandria . Ma to biologiczne uzasadnienie, ponieważ możliwości reprodukcyjne mężczyzn są wyższe niż kobiet i taki układ zapewnia dużą wydajność reprodukcyjną rodziny.

Wśród niektórych ludów Czarnej Afryki poligynia podyktowana jest trudnymi warunkami przyrodniczymi - brak pożywienia skłania kobiety do dłuższego, nawet dwuletniego karmienia piersią, niepożądane są więc w tym czasie stosunki seksualne, gdyż ciąża prowadzi do ustania laktacji . Poligynia pozwala mężczyznom współżyć w tym czasie z innymi kobietami.

Wielożeństwo w Indiach

W dawnych Indiach poligynia była akceptowaną prawnie praktyka, aczkolwiek najprawdopodobniej dostępna była tylko wyższym kastom . Niektóre źródła podają, iż przedstawiciele grupy bramińskiej mogli posiadać cztery żony, kszatrijowie (czyli przedstawiciele kast rycerskich) – trzy, wajśjowie (kupcy, rolnicy, rzemieślnicy) – dwie, zaś śudrowie – słudzy i robotnicy – tylko jedną. Gdzie indziej jednak odnaleźć można informacje, że tylko dwa pierwsze stany miały prawo do większej liczby żon. Tak też z reguły było, gdyż w rzeczywistości z powodów ekonomicznych jedynie królowie mogli pozwolić sobie na posiadanie trzech czy czterech małżonek, zwykły mężczyzna zaś musiał zadowolić się jedną lub w rzadkich wypadkach dwiema kobietami. Mężczyzna mógł poślubić kobietę z niższej kasty, jeśli miał już żonę z kasty sobie równej.

W Indiach znana była również poliandria jednakże nie była społecznie akceptowaną formą małżeństwa.

Wielożeństwo a doktryna chrześcijańska

Ogólnie przyjętą praktyką jest, iż w krajach z chrześcijańskiego kręgu kulturowego wielożeństwo jest prawnie zakazane. Ojciec Eugene Hillman, autor książki Rozważania nad wielożeństwem, pisze: "Nigdzie w Nowym Testamencie nie znajduje się żaden wyraźny nakaz małżeństw monogamicznych lub żaden wyraźny zakaz praktykowania poligamii." Jezus nie wypowiadał się przeciwko poligamii , chociaż praktykowana była ona przez współczesnych mu Żydów. Ojciec Hillman podkreślił fakt, że Kościół rzymskokatolicki zabronił poligamii, aby dostosować się do kultury greko-romańskiej (która nakazywała monogamię , ale jednocześnie tolerowała konkubinat oraz prostytucję ). Cytuje on za Św. Augustynem : "Zaprawdę w czasach nam współczesnych, oraz zgodnie z romańskim zwyczajem, nie można już wziąć drugiej żony."

Zwolennicy monogamii cytują następujące fragmenty Nowego Testamentu: Mt 19,4-6 ; Mk 10,6-9 , w których Jezus mówi o związku mężczyzny z kobietą i nie używa liczby mnogiej, a także cytaty m.in. św. Pawła w 1 Kor 7,2-4 ; Ef 5,31-33 oraz w 1 Tm 3,2 i 1 Tm 4,9 .

Wielożeństwo u mormonów

Wbrew prawu zwyczajowemu pozostałemu po Imperium Rzymskim , kierując się przekazem Starego Testamentu oraz rosnącą liczbą kobiet przystępujących do społeczności mormonów , chcących mieć własne rodziny i posiadać dzieci, Joseph Smith wprowadził prawo o tzw. małżeństwie pluralistycznym. Zgodne z tym prawem, każdy zdrowy mężczyzna za zgodą pierwszej żony miał obowiązek, w miarę możliwości finansowych, przyjąć do rodziny kolejne kobiety. W takim wypadku mężczyzna spędzał dany wieczór z tylko jedną żoną. Dla każdej żony był zarezerwowany inny dzień tygodnia lub miesiąca. Każda żona miała swój własny pokój lub nawet dom. Małżeństwo pluralistyczne było często przejęciem opieki finansowej nad wdowami i dziećmi po poległych czy zmarłych członkach Kościoła.

Prawo to tylko częściowo rozwiązywało problem nadmiaru kobiet gdyż jedynie poniżej trzech procent mężczyzn godziło się na tego typu małżeństwa, głównie ze względów finansowych.

Prawo to zostało zniesione w 1890 roku w związku z procesem przystępowania stanu Utah do Stanów Zjednoczonych , jednak do dziś pewne grupy (np. FLDS , TLC ) oderwane od głównego Kościoła praktykują małżeństwo pluralistyczne (tzn. wielożeństwo).

Wielożeństwo w judaizmie

Wg Starego Testamentu Abraham w celu posiadania potomstwa (za namową żony) pojął konkubinę, która nie miała tych samych praw co żona, lecz miała za zadanie dać Abrahamowi potomka. Była to tzw. żona drugorzędna, której to istnienie i prawa regulował kodeks Hammurabiego powszechnie w tym czasie rozpowszechniony i traktowany jako wykładnia prawa. Król żydowski Salomon miał posiadać ok. 700 żon i ok. 300 konkubin (1 Księga Królewska 11:3), jednak liczby te należy interpretować jako symboliczne przedstawienie mnogości, a także jako opis przystosowany do wizerunku idealnego monarchy (który powinien mieć wiele żon).

Król Dawid posiadał cztery żony i liczne kochanki. Za przykładem Dawida, Talmud doradza posiadanie do czterech żon. Istnieje zakaz zawierania małżeństwa z siostrą własnej żony (Księga Kapłańska 18:18). Stary Testament reguluje podział spadku między synami z różnych żon w Księdze Powtórzonego Prawa 22:7.

W Europie Żydzi kontynuowali wielożeństwo do XVII wieku , natomiast Żydzi z Dalekiego Wschodu aż do osiedlenia się w nowo powstałym państwie Izrael ( XX w. ). We współczesnym Izraelu wielożeństwa zabrania prawo cywilne .

Wielożeństwo w islamie

Według prawa koranicznego muzułmanin może posiadać do czterech żon, choć sam Mahomet miał ich około ośmiu.

W większości krajów muzułmańskich mężczyźni posiadają jednak zwykle tylko jedną żonę. Odsetek małżeństw poligamicznych nie przekracza w większości tych krajów 2-3%, gdyż na posiadanie więcej niż jednej żony stać niewielu. Wśród szyitów istnieje zwyczaj tzw. małżeństw czasowych zwanych mut'a, które polegają na symbolicznym poślubieniu kobiety na jedną noc i wzięciu z nią rozwodu następnego dnia rano, dzięki czemu unika się grzechu cudzołóstwa . Zwyczaj ten jednak potępia większość szyickich duchownych. Wśród sunnitów obyczaj ten nie występuje, gdyż ceremonia poślubienia jest ważna tylko gdy zatwierdzi je mułła .

Wielożeństwo u innych społeczności

Poligynia występuje również u niektórych ludów afrykańskich, np. u Masajów , Buszmenów , Hotentotów , plemion Luba czy Makonde i ze względów ekonomicznych u Tybetańczyków , jako analogiczna forma poliandrii w Tybecie .

Bibliografia

• Poligynia w dawnych Indiach. w: Albo albo. Problemy psychologii i kultury, 2009 nr 1, s. 98-106

Zobacz też

• poligamia
• poliandria
• poliandria w Tybecie
• poligynandria
• multilateralizm
• bigamia

Linki zewnętrzne

• Mormon Polygamy: A History
• Kobieta w tradycji Islamskiej i Judeochrześcijańskiej