Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Wielka schizma zachodnia

Wielka schizma zachodnia

Mapa pokazująca poparcie dla Awinionu (czerwony) i Rzymu (fioletowy) w czasie schizmy zachodniej.

Wielka schizma zachodnia (także schizma papieska lub wielka schizma; samo określenie wielka schizma może być jednak używane także w odniesieniu do wielkiej schizmy wschodniej ) – okres trwający od 1378 do 1417 roku, kiedy to brak zgody kardynałów , kierujących się głównie pobudkami politycznymi, powodował, że do tytułu głowy Kościoła katolickiego rościło sobie pretensje dwóch, a nawet trzech papieży jednocześnie.

Spis treści

Geneza wielkiej schizmy

W roku 1309 papież Klemens V przeniósł siedzibę Kurii Rzymskiej do Awinionu na terenie Komturii Wenassyjskiej w Prowansji rozpoczynając okres tzw. niewoli awiniońskiej papieży . Jego kolejni następcy ( Jan XXII , Benedykt XII , Klemens VI , Innocenty VI i Urban V ) rezydowali do roku 1376 w Awinionie, jedynie Urban V w latach 1367-70 na krótko powrócił do Rzymu . Wszyscy oni byli Francuzami popieranymi i uzależnionymi politycznie od monarchii francuskiej. Kuria Rzymska została zdominowana przez Francuzów, a w gronie kolegium kardynalskiego nasilały się spory pomiędzy frakcjami narodowymi (głównie francuską i włoską). Urząd papieski był wykorzystywany politycznie przez królów Francji a w Kościele szerzyły się symonia , nepotyzm , rozwiązłość i brak dyscypliny. Skutkowało to stopniowym upadkiem autorytetu papiestwa. Dopiero Grzegorz XI powrócił w 1377 roku do Rzymu za namową Katarzyny ze Sieny (późniejszej świętej ).

Czasy schizmy

Wydarzenia 1378 roku

27 marca zmarł w Rzymie papież Grzegorz XI. Zwołano tam pierwsze konklawe 1378 roku, które wybrało Bartolomea Prignano , arcybiskupa Bari . Wstąpił on na tron papieski jako Urban VI . Wątpliwe okoliczności wyboru oraz kontrowersyjne rządy Urbana VI spowodowały bunt większości kardynałów. Przeciwnicy Urbana VI zgromadzili się na zwołanym przez niego konsystorzu w Anagni , gdzie miało dojść do pojednania zwaśnionych stronnictw. Niezadowoleni buntownicy wobec braku ustępstw ze strony papieża przenieśli się do Fondi , gdzie 2 sierpnia wydali odezwę w której stwierdzali nieważność wyboru Urbana VI, jako dokonanego pod przymusem. 9 sierpnia wezwali papieża do ustąpienia ale dalszy sprzeciw z jego strony doprowadził do tego, iż zbuntowani kardynałowie potwierdzili złożenie go z urzędu i odbyli drugie konklawe 1378 roku. 20 września wybrano a 21 września ogłoszono wybór kardynała Roberta z Genewy , byłego arcybiskupa Cambrai , który przybrał imię Klemens VII . Datę tę można uznać za początek wielkiej schizmy zachodniej.

Początki rozłamu

Klemens VII ekskomunikował Urbana VI ale nie udało mu się uzyskać powszechnego uznania ani też zdobyć zbrojnie Rzymu, mimo poparcia wielu krajów europejskich i Kurii Rzymskiej. W końcu musiał osiąść w Awinionie. W ten sposób Kościół katolicki podzielił się na dwie obediencje : rzymską i awiniońską.

Obediencje

Poszczególne kraje deklarowały poparcie w stosunku do papieży rezydujących w Rzymie lub rezydujących w Awinionie.

Obediencja rzymska

Rzymskich papieży uznawały: Anglia , Dania , Flandria , Irlandia , Litwa (wprowadzająca od 1386 roku chrześcijaństwo ), Norwegia , Polska , Szwecja , Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego (w większości), Węgry , północne Włochy i zakon krzyżacki .

Obediencja awiniońska

Awiniońskich papieży uznawały: Aragonia , Burgundia , Cypr , Francja, Kastylia i León , Nawarra , Sabaudia , Szkocja , Zakon Joannitów .

Przypadki złożonego i zmiennego poparcia

Niektóre z księstw Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego w przeciwieństwie do cesarza deklarowały poparcie dla papieża awiniońskiego. Niektóre z nich w trakcie trwania wielkiej schizmy zmieniały popierane strony. Portugalia generalnie popierała Rzym ale w trakcie kryzysu z lat 1383 - 1385 (tzw. portugalskie interregnum) pretendenci do tronu popierali przeciwne strony. Królestwo Neapolu początkowo popierało papieży awiniońskich, a później rzymskich.
Sytuacja poparcia zmieniła się znacząco wraz z powstaniem obediencji pizańskiej w 1408. W tym roku większość kardynałów z obydwu obediencji wypowiedziało posłuszeństwo swoim papieżom (Benedyktowi XIII i Grzegorzowi XII) i wspólnie zwołali na rok 1409 sobór do Pizy. Inicjatywa ta uzyskała wsparcie znacznej części świata katolickiego, zmęczonego przedłużającą się schizmą i brakiem dobrej woli ze strony obydwu pretendentów do tronu papieskiego.

Obediencja pizańska

W 1409 roku w wyniku wyboru Pietro Philargiego na papieża (urzędującego pod imieniem Aleksander V ) na konklawe zwołanym podczas soboru w Pizie powstała trzecia obediencja – pizańska. Aleksandra V i jego następcę – Jana XXIII – poparły: Anglia, Francja, Litwa, Polska, Portugalia, Skandynawia (państwa unii kalmarskiej : Dania, Norwegia, Szwecja), Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, Węgry, północne Włochy, Zakon Krzyżacki oraz łacińskie posiadłości w Grecji i na Cyprze, a nieco później także królestwo Neapolu . Wybór Aleksandra V jak i jego następcy nie został uznany przez papieży rzymskich i awiniońskich.
Papieże i antypapieże wielkiej schizmy zachodniej

Kontynuacja podziału

Podziału w łonie kościoła nie zakończyła śmierć rzymskiego Urbana VI, awiniońskiego Klemensa VII ani też pizańskiego Aleksandra V. Doczekali się oni osobnych następców.

Następcy rzymskiego Urbana VI

15 października 1389 roku zmarł Urban VI. W konklawe 1389 roku, które rozpoczęło się 25 października uczestniczyli wyłącznie mianowani przez niego kardynałowie. 2 listopada wybrano Neapolitańczyka Pietro Tomacellego , który wstąpił na tron Piotrowy jako Bonifacy IX . Urząd sprawował do swojej śmierci 1 października 1404 .
Rzymskie konklawe 1404 roku rozpoczęło się 10 października i 17 października wybrało na papieża Cosimo Gentile Miglioratiego , który przybrał imię Innocenty VII . Sprawował on urząd do śmierci w dniu 6 listopada 1406 roku.
Konklawe 1406 roku rozpoczęte 18 listopada wybrało Wenecjanina Angelo Correra , który wstąpił na tron jako Grzegorz XII . Sprawował on swój urząd do abdykacji na soborze w Konstancji 4 lipca 1415 roku.

Następca awiniońskiego Klemensa VII

Klemens VII zmarł w Awinionie 16 września 1394 . 28 września kardynałowie obediencji awiniońskiej zebrali się tam na konklawe 1394 roku i dwa dni później wybrali aragońskiego kardynała Pedro Martineza de Luna , który przybrał imię Benedykt XIII . 26 lipca 1417 roku został usunięty ze stanowiska przez kardynałów zebranych na soborze w Konstancji . Do końca życia nie uznał on tej decyzji i uważał się za prawowitego papieża, jednakże jego wpływy zostały zmarginalizowane i miały jedynie lokalny charakter.

Następca pizańskiego Aleksandra V

Aleksander V zmarł 3 maja 1410 roku w Bolonii , gdzie 14 maja rozpoczęło się konklawe 1410 roku, które 17 maja wybrało na papieża Neapolitańczyka – kardynała- diakona Baldassare Cossę . Wstąpił on na tron jako Jan XXIII . Sprawował formalnie swój urząd do 29 marca 1415 roku, kiedy to sobór w Konstancji pozbawił go stanowiska.

Próby rozwiązania kryzysu

W trakcie trwania schizmy kilkakrotnie starano się doprowadzić do ponownej jedności.

Przed soborem w Pizie

Pierwsza okazja do przywrócenia jedności pojawiła się po śmierci Urbana VI. Wielu świeckich i duchownych z obu istniejących wówczas obediencji apelowało o wstrzymanie się z wyborem do czasu śmierci Klemensa VII lub o wybranie właśnie jego na wspólnego papieża. Na tron w Rzymie wstąpił jednak Bonifacy IX. Poprawił on wizerunek papiestwa rzymskiego nadszarpnięty przez rządy Urbana VI ale nie potrafił przywrócić jedności Kościoła katolickiego. Domagał się od awiniońskich papieży uznania swojej władzy w zamian za łaskę dla nich i ich stronników. Klemens VII i jego następca – Benedykt XIII – nie zgadzali się na takie warunki.
Po śmierci Klemensa VII, podobnie jak po śmierci Urbana VI, apelowano o wstrzymanie się z wyborem do czasu śmierci Bonifacego IX lub o wybranie tego rzymskiego papieża przez kardynałów obediencji awiniońskiej, co zakończyłoby rozłam. Przeważył jednak pogląd, że ekskomunikowany wcześniej przez Klemensa VII Bonifacy IX nie może zostać wybrany. Moc zdjęcia ekskomuniki ogłoszonej przez prawowitego (w ocenie kardynałów obediencji awiniońskiej) papieża posiadał tylko następca Klemensa VII. W efekcie takiej postawy kardynałów i wyniku konklawe na tron papieski w Awinionie wstąpił Benedykt XIII. Zobowiązano go jednak w podpisanej podczas konklawe kapitulacji wyborczej do dążenia wszelkimi siłami do zakończenia schizmy – w razie potrzeby także poprzez renuntiatio ( abdykację ). Jak się później okazało sprzeniewierzył się on tym zapisom podczas soboru w Konstancji.
Śmierć Bonifacego IX także spowodowała nawoływanie o odstąpienie od wyboru następcy do czasu śmierci awiniońskiego konkurenta (którym wówczas był Benedykt XIII) lub o uznanie jego władzy. Zwolennikiem uznania Benedykta XIII był np. kardynał Ludovico Fieschi . Także tym razem zabiegi te zakończyły się niepowodzeniem. Poprzestano na spisaniu kapitulacji wyborczej zobowiązującej elekta do podjęcia wszelkich działań, łącznie z abdykacją, w celu zakończenia schizmy. Kolejny rzymski papież – Innocenty VII – w ciągu swojego dwuletniego pontyfikatu nie uczynił jednak wiele w tej kwestii.
Śmierć Innocentego VII ponownie spowodowała apele o zaczekanie z wyborem do śmierci Benedykta XIII lub uznanie jego władzy. Kardynałowie obediencji rzymskiej przystąpili jednak do konklawe podpisując kolejną kapitulację wyborczą zobowiązującą elekta do:
  • złożenia abdykacji w przypadku śmierci lub abdykacji Benedykta XIII,
  • niemianowania nowych kardynałów ponad to, co konieczne do utrzymania równowagi z obediencją awiniońską,
  • rozpoczęcia negocjacji z papieżem awiniońskim w ciągu trzech miesięcy od wyboru.
W wyniku konklawe na tron rzymski wstąpił Grzegorz XII, który jednakże złamał swoje wyborcze obietnice lecz podporządkował się ostatecznie rozstrzygnięciom soboru w Konstancji, który przełamał schizmę.

Sobór w Pizie

W 1409 roku 23 kardynałów obu istniejących wówczas obediencji zwołało w Pizie sobór powszechny biskupów chrześcijańskich. Na soborze zebrało się reprezentatywne grono ponad 300 biskupów, przedstawicieli kapituł katedralnych i uniwersytetów. Głównym celem soboru było przezwyciężenie panującej w Kościele katolickim schizmy. Sobór zdetronizował nie mogących się porozumieć papieży – Grzegorza XII i Benedykta XIII – uznając ich za heretyków . Konklawe zwołane podczas soboru wybrało na papieża Pietro Philargiego, który przybrał imię Aleksander V. Powstała w ten sposób obediencja pizańska zyskała sobie szerokie poparcie w zachodnim chrześcijaństwie. Sobór w Pizie nie zakończył jednak schizmy a wręcz ją pogłębił, gdyż papieże obediencji rzymskiej i awiniońskiej nie uznali jego rozstrzygnięć. W związku z tym, tytułem papieża posługiwało się już nie dwóch a trzech dostojników Kościoła katolickiego.

Zakończenie schizmy na soborze w Konstancji

16 listopada 1414 roku rozpoczął się sobór powszechny w Konstancji zwołany przez Jana XXIII (pizańskiego następcę Aleksandra V), który w tym czasie cieszył się największym poparciem. Jednym z głównych zadań soboru było zakończenie wielkiej schizmy. Sobór sugerował wszystkim trzem urzędującym papieżom abdykację i wybór nowego.

Złożenie z urzędu Jana XXIII

2 marca 1415 roku sobór nakłonił Jana XXIII do wygłoszenia obietnicy dobrowolnego zrzeczenia się tronu, którą powtórzył w bulli wydanej 8 marca . 20 marca uciekł on jednak z Konstancji w obawie przed wysuniętymi przeciwko niemu oskarżeniami. Został jednak wkrótce schwytany i uwięziony a 29 maja sobór pozbawił go formalnie urzędu, czemu się podporządkował.

Abdykacja Grzegorza XII

4 lipca 1415 roku pełnomocnicy rzymskiego papieża Grzegorza XII przeczytali zgromadzonym dokument zwołujący sobór. Papież rzymski – Grzegorz XII – nie chciał uznać soboru, którego sam nie zwołał, jednakże wybrał rozwiązanie kompromisowe i dla siebie zarazem honorowe − "zwołał" sobór, który już od dobrych kilku miesięcy obradował i zatwierdził z mocą wsteczną podjęte na nim decyzje. Uznanie tego dokumentu przez zgromadzonych było ukłonem w jego stronę. Od tego momentu decyzje soboru uznawane są oficjalnie przez Kościół katolicki. Uczestnicy po potwierdzeniu dokumentu zagłosowali za przyjęciem abdykacji Grzegorza XII. Sobór uznał także wszystkie dokumenty wydane przez Grzegorza. Po uzyskaniu jego oświadczenia, że nie będzie ubiegał się o tron papieski ustanowił go kardynałem-biskupem i legatem w Ankonie przyznając mu w Kościele pierwsze miejsce po przyszłym papieżu.

Złożenie z urzędu Benedykta XIII

Pomimo podporządkowania się pizańskiego Jana XXIII i rzymskiego Grzegorza XII soborowym decyzjom o złożeniu ich z urzędu, awinioński Benedykt XIII odmawiał zrzeczenia się tytułu. Rezydował on wówczas w Peñíscola a poparcia udzielały mu Aragonia, Kastylia i León, Nawarra, Szkocja i hrabstwo Armagnac . Na przełomie lat 1416 / 1417 Aragonia, Kastylia i León oraz Nawarra przychyliła się do stanowiska soboru i 27 lipca 1417 roku sobór w Konstancji uznał Benedykta XIII za schizmatyka i ekskomunikował, pozbawiając go tym samym tytułu. Opuścili go też wszyscy popierający go kardynałowie. Szkocja trwała w swoim poparciu tylko do roku 1418 . De facto i de iure pozbawiony władzy nie uznał swojej detronizacji aż do śmierci. Nie miało to jednak większego znaczenia praktycznego.

Wybór Marcina V

8 listopada podczas soboru w Konstancji rozpoczęło się dość wyjątkowe, ze względu na sposób głosowania, konklawe 1417 roku. Już po 3 dniach – 11 listopada – wybrano kardynała-diakona Oddone Colonnę , który wstąpił na tron Piotrowy jako Marcin V . Inauguracja jego pontyfikatu 21 listopada 1417 roku w Konstancji zakończyła formalnie okres wielkiej schizmy zachodniej.

Konsekwencje wielkiej schizmy

Prekursorzy reformacji

Wielka schizma zachodnia i związane z nią negatywne zjawiska doprowadziły do ujawnienia się licznych głosów krytyki pod adresem Kościoła katolickiego i papiestwa. Była niewątpliwym katalizatorem reformacji i okazją do szerzenia swoich tez przez jej prekursorów: Johna Wycliffe'a i Jana Husa .

Rzym siedzibą papiestwa

Schizma doprowadziła też do ustalenia Rzymu jako faktycznej, a nie tylko tytularnej, siedziby papieży.

Papieże i antypapieże

Wśród historyków i teologów a także znawców prawa kanonicznego nie ma zgody co do tego, którzy z panujących podczas wielkiej schizmy papieży mieli legalne prawo do posługiwania się tym tytułem. Kościół katolicki za prawowitych uznaje papieży obediencji rzymskiej (Urbana VI, Bonifacego IX, Innocentego VII, Grzegorza XII), papieży awiniońskich uznając za uzurpatorów. Wydaje się, że obecnie także papieże pizańscy nie są uznawani przez Watykan , jednakże aż do XXw. Annuario Pontificio ich wymieniało. Także wybrany w 1492 na papieża Rodrigo de Borgia y Borja przybrał imię Aleksander VI uznając niejako prawo do tytułu Aleksandra V. Sytuacja uznania dla papieży pizańskich staje się problematyczna, gdy na tron Piotrowy w 1958 roku wstąpił Angelo Giuseppe Roncalli i przybrał imię Jan XXIII co z kolei świadczy o nieuznawaniu obediencji pizańskiej za legalną przez Kościół katolicki.

Papieże obediencji awiniońskiej i pizańskiej są tradycyjnie nazywani antypapieżami .

Dalsze losy obediencji awiniońskiej

Benedykt XIII nie uznał rozstrzygnięć soboru w Konstancji i do końca życia twierdził, że jest legalnym papieżem. Po jego śmierci w 1423 roku trzech z czterech wiernych mu kardynałów wybrało następcę, którym został Gil Sanchez Muñoz y Carbón i przybrał imię Klemens VIII . Nieobecny kardynał Jean Carrier , archidiakon Rodez koło Tuluzy , nie uznał tego wyboru i działając jako jednoosobowe kolegium kardynalskie wybrał zakrystiana Rodez – Bernarda Garniera – na papieża. Garnier przybrał imię Benedykta XIV . Klemens VIII w odpowiedzi na ten fakt ekskomunikował Jeana Carriera.

Klemens VIII popierany początkowo przez Alfonsa V Aragońskiego został także przez niego przekonany do ustąpienia. 26 lipca 1429 uznał władzę Marcina V i otrzymał od niego biskupstwo.

Benedykt XIV umarł w 1429 lub 1430 roku. Po jego śmierci czterech mianowanych przez niego kardynałów wybrało Jeana Carriera, który także posługiwał się imieniem Benedykt XIV . Carrier był więziony przez Klemensa VIII. Śmierć Carriera definitywnie kończy losy obediencji awiniońskiej.

Ciekawostki

Termin wielka schizma został użyty w fikcyjnym świecie Gwiezdnych wojen na określenie jednego z większych konfliktów galaktycznych – patrz wielka schizma (Gwiezdne wojny) .


Inne hasła zawierające informacje o "Wielka schizma zachodnia":

Odense ...

Autorytet ...

Tampere ...

I wiek ...

Koszykówka ...

XVI wiek ...

1972 ...

Sejm grodzieński (1793) ...

1749 ...

1884 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Wielka schizma zachodnia":

Pochwała przyjaźni i hartu ducha w opowiadaniu ˝Stary człowiek i morze˝ (plansza 14) ...

202 System wersalski. Europa po I Wojnie Światowej (plansza 12) ...

202 System wersalski. Europa po I Wojnie Światowej (plansza 6) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie