Pięcioczynnikowy model osobowości (w skrócie PMO) autorstwa Paula Costy i Roberta McCrae zwany też „wielką piątką” (ang. Big Five) obejmuje następujące czynniki osobowości :

• neurotyczność (vs stałość emocjonalna) – odzwierciedlającą przystosowanie emocjonalne versus emocjonalne niezrównoważenie; skłonność do przeżywania negatywnych emocji (strachu, zmieszania, gniewu, poczucia winy) oraz podatność na stres psychologiczny
• ekstrawersję (vs introwersja ) – która odnosi się do jakości i ilości interakcji społecznych oraz poziomu aktywności, energii, a także zdolności do doświadczania pozytywnych emocji
• otwartość na doświadczenie – wskazującą na tendencję do pozytywnego wartościowania doświadczeń życiowych, tolerancję na nowość i ciekawość poznawczą
• ugodowość (vs antagonizm) – opisującą nastawienie do innych ludzi (pozytywne versus negatywne) przejawiające się w altruizmie versus antagonizmie
• sumienność (vs nieukierunkowanie) – która oddaje stopień zorganizowania, wytrwałości i motywacji jednostki w działaniach zorientowanych na cel

Zakłada się, że wyróżnione czynniki:

• istnieją realnie (i jako takie mają znaczenie w przystosowaniu jednostki do środowiska np. sumienność jest najlepszym wyznacznikiem jakości wykonywanej pracy zawodowej oraz osiągnięć akademickich, a także wiąże się z satysfakcją życiową)
• są niezmienne
• są uniwersalne (tj. niezależne od rasy, płci czy kultury)
• są biologicznie uwarunkowane (charakteryzuje je wysoki stopień odziedziczalności)

Kwestionariusze osobowości

• NEO-PI-R składa się z trzydziestu skal , z których po sześć przypada na każdy z pięciu czynników, dzięki czemu osobowość może być opisania tak na poziomie czynników pierwszego rzędu (odpowiednik 30 skal) jak i czynników drugiego rzędu, co odpowiada z kolei „wielkiej piątce” czynników oznaczanych symbolem NEOAC ( akronim angielskich nazw czynników: neuroticism, extraversion, openness [to experience], agreeableness i conscientiousness).

Struktura czynnikowa kwestionariusza wygląda zatem następująco:

Kwestionariusz NEO-PI-R, choć precyzyjny, jest niezwykle czasochłonny (składa się bowiem z 240 pozycji), toteż w 1989 roku autorzy opracowali jego skróconą wersję tj.

• NEO-FFI (NEO-Five Factor Inventory) składającą się z 60 pozycji (tj. po 12 pozycji na skalę).

Bibliografia