- wieczna zmarzlina

      - ziemia zamarznięta co najmniej 15 dni w roku

      - ziemia zamarznięta mniej niż 15 dni w roku

linia ciągła - średni maksymalny zasięg pokrywy śnieżnej

Wieczna lub wieloletnia zmarzlina, zwana też czasem wieczną marzłocią lub marzłocią trwałą lub zlodowaceniem podziemnym lub ( ang. ) permafrostem – zjawisko trwałego (minimum dwa kolejne lata) utrzymywania się części skorupy ziemskiej w temperaturze poniżej punktu zamarzania wody niezależnie od pory roku . Powstaje w warunkach suchego i jednocześnie zimnego klimatu (o średniej temperaturze powietrza poniżej -11 stopni Celsjusza ). Obejmuje około ⁴/₅  Alaski , większość północnej Kanady i ²/₃  Syberii (ciągła zmarzlina występuje prawie wyłącznie we wschodniej Syberii, w zachodniej jest obecna tylko na północnym wybrzeżu oceanu). Ciągła zmarzlina sięga aż do północnej Mongolii, punktowo występuje też w Górach Skandynawskich i w Grenlandii. Natomiast nieciągłe zmarzliny zajmują także większość Tybetu , są też znane z Alp. Wieczną zmarzlinę odkryto również w północno wschodniej Polsce, w okolicy Suwałk na głębokości 357 metrów poniżej poziomu gruntu^[1]. Jest to pozostałość po zmarzlinie z okresu ostatniego zlodowacenia, która przetrwała dzięki specyficznym warunkom geologicznym, tak zwanej suwalskiej anomalii geotermiczno-hydrogeochemicznej^[2].

Jej głębokość na tych obszarach, na których przetrwała od plejstocenu waha się w granicach od 150-300 metrów w północnej Kanadzie (maksymalnie dochodzi tam do 700 m), we wschodniej Syberii dochodzi do 1500 m. Przeważnie ma kilkadziesiąt metrów. W miesiącach letnich wierzchnia warstwa gruntu - do około 2 metrów - ulega rozmarznięciu , wskutek czego staje się on często grząskim bagnem, w głąb którego nie może (z powodu zamarzniętych głębszych warstw) wsiąknąć nadmiar wody. Sytuacja ta utrudnia rozwój roślinności , uniemożliwiając m.in. zasiedlanie pokrytych wieczną zmarzliną obszarów drzewom o głębszym systemie korzeniowym , także z powodu niedostatecznej spoistości gleby w miesiącach letnich. Dawniej, zmarzlina znacząco utrudniała wznoszenie budynków. Oparcie fundamentów na zmarzlinie powoduje stopniowe wtapianie się budynku i osiadanie, nieraz o kilka metrów. Typowym przykładem są starsze budynki w Irkucku , których pierwsze piętro znajduje się obecnie na poziomie gruntu.

Wieloletnia zmarzlina ma charakter reliktowy. Jest pozostałością zlodowacenia, które w plejstocenie obejmowało znaczną część obszarów lądowych półkuli północnej.

Marzłoć to warstwa gruntu, leżąca na różnych głębokościach, która co najmniej przez dwa kolejne lata zachowuje temperaturę niższą niż 0 °C (poniżej punktu zamarzania). Rodzaje marzłoci:

• sucha – nie zawiera lodu jako materiału spajającego (np. skała)
• wilgotna – najczęściej spotykana, lód wypełnia wolne przestrzenie gruntu lub pory skał

Typy marzłoci (ze względu na zasięg warstwy odmarzającej):

• ciągła – grunt pozostaje zamarznięty na całym obszarze, przy średniej temperaturze roku poniżej –8 °C
• nieciągła – z niezamarzniętymi "wyspami", przy średniej temperaturze roku od –4 °C do –8 °C
• sporadyczna – płaty marzłoci w niejednolicie zamarzającym gruncie, przy średniej temperaturze roku od –1 °C do –4 °C

Poziom amplitudy zerowej to głębokość, na której ustają wahania temperatury wiecznej marzłoci.

Warstwy w strefie marzłoci (od powierzchni w głąb gruntu, ich grubość może być różna):

• warstwa czynna – odmarzająca w lecie (ok. 1 m w ciągłej, ok. 3 m w nieciągłej zmarzlinie),
• pereletok – warstwa przejściowa, czasem odmarza, czasem pozostaje zamarznięta.
• marzłoć
  • strop wieloletniej zmarzliny, "zwierciadło marzłoci", nieprzepuszczalny dla wody, odporny na ciśnienie
  • spąg wieloletniej zmarzliny
• talik, na terenach sporadycznej i nieciągłej marzłoci – warstwa wewnątrz wiecznej marzłoci, rozmarzająca w lecie.

Odległość pomiędzy stropem a spągiem to miąższość wieloletniej zmarzliny

Bibliografia

• Barry Lopez. Zamrożony pejzaż. National Geographic (polska edycja), 12.

Przypisy