Widłak jałowcowaty
widłak jałowcowaty widłak jałowcowaty
Systematyka
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Podkrólestwo :	naczyniowe
Gromada :	widłaki
Klasa :	widłaki jednakozarodnikowe
Rząd :	widłakowce
Rodzina :	widłakowate
Rodzaj :	widłak
Gatunek :	widłak jałowcowaty
Nazwa systematyczna
Lycopodium annotinum L.

Gatunek trujący

Gatunek leczniczy

Widłak jałowcowaty, widłak gajowy (Lycopodium annotinum L.) – gatunek roślin wieloletnich z rodziny widłakowatych . Występuje na terenie całej Polski, jednak jest rośliną dość rzadką.

Charakterystyka

Pędy

Czołgające się z prosto wzniesionymi i widlasto rozgałęzionymi gałązkami. Osiągają długość do 1m.

Liście

Równowąskolancetowate, małe, całobrzegie, lub drobno piłkowane, bez włosków, spiczasto zakończone. Na dolnej stronie widoczny pojedynczy nerw. Ustawione skrętolegle na pędach, w górnej części pędu gęściej, niż w dolnej. Rzadko są przystające do pędu, przeważnie poziomo odstają od pędów.

Kłos zarodnionośny

Kłosy złożone z liści zarodniowych wyrastają pojedynczo na szczytach pędów, są siedzące, o długości 8-13 mm i średnicy 3-4 mm^[1]. Liście zarodniowe z błoniastymi brzegami mają szerokojajowaty kształt, są zaostrzone. Początkowo mają żółtawy, później brunatny kolor. Zarodniki dojrzewają od lipca do września. Zawierają łatwopalne olejki eteryczne.

Biotop , wymagania

Cieniste lasy na niżu, w górach aż po kosówkę . Roślina cieniolubna i kwasolubna , unika podłoża wapiennego. Rośnie przede wszystkim na wilgotnych miejscach porośniętych mchami. Częściej występuje w górach i na pogórzu , niż na niżu. Czasami tworzy całe łany na obrzeżach torfowisk , zwłaszcza w sąsiedztwie bagna zwyczajnego . Gatunek charakterystyczny dla O. Vaccinio-Piceetalia, Ass. Vaccinio-uliginosi-Betuletum pubescentis i Ass. Abietetum polonicum. Jest rośliną wskaźnikową gleb o małej ilości próchnicy.

Roślina trująca

Cała roślina ma własności trujące. Zawiera trujące alkaloidy : annotynę, likopodynę.

Ochrona

Roślina objęta ochroną gatunkową . W ostatnich latach zmniejsza się liczba stanowisk, na których występuje.

Zastosowanie

• Roślina lecznicza  :
  • Surowiec zielarski  : zarodniki
  • Działanie : dawniej zarodników używano do produkcji zasypki dla niemowląt, zasypki na rany, otaczania pigułek z lekarstwem.
  • Zbiór i suszenie : zbiera się dojrzałe kłosy i suszy

Ciekawostki

• Ponieważ zarodniki są bardzo łatwopalne, dawniej używano ich do wywoływania efektów specjalnych w teatrach, a także do czyszczenia kominów.
• W lecznictwie ludowym był wykorzystywany do zwalczani wszy i innych pasożytów.
• Zarodników używano w odlewnictwie do wysypywania form odlewniczych dzwonów.

Przypisy

Bibliografia

Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. . 

Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.