Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Fortyfikacje Wzgórza Wawelskiego

Fortyfikacje Wzgórza Wawelskiego

Wawel otoczony murem obronnym

Wzgórze Wawelskie , które pierwotnie otaczały liczne odnogi Wisły i mokradła, miało naturalne walory obronne, wykorzystane już przez osadników w czasach prehistorycznych (najstarsze ślady osadnictwa sięgają paleolitu ).

Najstarsze fortyfikacje drewniano-ziemne zachowały się jedynie szczątkowo w warstwach archeologicznych. Ich datowanie jest nadal przedmiotem dyskusji; fortyfikacje tego typu zapewne istniały już w czasach państwa Wiślan , natomiast odnalezione relikty pochodzą prawdopodobnie z okresu wczesnopiastowskiego. Murowane obiekty obronne i mieszkalno-obronne wznoszone przed końcem XIII wieku zachowały się także fragmentarycznie i zostały wchłonięte przez późniejszą zabudowę: są to pozostałości palatium romańskiego (tzw. sala o 24 słupach ), relikty romańskiej wieży obronno-mieszkalnej (zw. stołpem ) w północno-wschodnim narożniku zamku i mury palatium wczesnogotyckiego wraz z wieżą zw. Łokietkową, zachowane częściowo w skrzydle północnym zamku królewskiego . Wspomniana wyżej romańska wieża obronno-mieszkalna, datowana na 1. poł. XII w., należy do najstarszych murowanych obiektów obronnych w Polsce.

Natomiast murowany gotycki obwód obronny, wzniesiony na przełomie XIII i XIV wieku i rozbudowywany do 2. połowy XV wieku, jest wyraźnie widoczny w zabudowie Wzgórza Wawelskiego , choć utracił wiele elementów. Przyjmuje się, że w pierwszej kolejności wzniesiono mury otaczające zamek wyższy tj. właściwą rezydencję we wschodniej części wzgórza, a następnie mury wokół zamku niższego. Kamienne mury obwodowe zamku wyższego, zachowane do różnej wysokości, zobaczyć możemy w sieni wjazdowej zamku, na dziedzińcu zw. Batorego (w elewacji skrzydła zachodniego), wewnątrz budynku nr 5 (wystawa " Wawel Zaginiony ") i przy elewacji wschodniej pałacu. W architekturę pałacu renesansowego włączono także inne elementy zamku gotyckiego: dolne partie baszty Jordanki , wieżę Duńską i Kurzą Stopkę , tworzące charakterystyczną kompozycję elewacji wschodniej pałacu. Mury obwodowe zamku niższego zachowały się do znacznej wysokości w północnej elewacji budynków Biblioteki Kapitulnej, domu Katedralnego (budynek nr 2) i dawnego seminarium duchownego (budynek nr 7), a także w południowej elewacji budynku nr 5. W gotyckim obwodzie obronnym do dziś wyróżniają się trzy baszty : Lubranka , Sandomierska i Złodziejska . Baszta Złodziejska , podobnie jak wspomniana wyżej baszta Jordanka i baszta przy katedrze wawelskiej (przebudowana później na dzwonnicę zw. Zygmuntowską), powstały w XIV wieku. Natomiast Lubranka (później zwana basztą Senatorską) i baszta Sandomierska zostały dobudowane za panowania Kazimierza Jagiellończyka , około połowy XV wieku. Są one unikatowym przykładem tzw. baszt ogniowych tj. baszt przystosowanych w pełni do użycia broni palnej. Z pierwotnego zespołu bramy Dolnej, powstałego prawdopodobnie za panowania Władysława Jagiełły po stronie północnej wzgórza, pozostała jedynie dolna część jednej z trzech baszt , później przekształcona na basteję . Opisana wyżej główna linia gotyckiego obwodu obronnego uzupełniona była przedmurzem .

Obwód gotycki był podstawą obrony wzgórza do końca XVIII wieku. W okresie nowożytnym od XVI do XVII wieku uzupełniano ten obwód dodatkowymi murami i dziełami ziemnymi, z których pozostało niewiele. Ocalały natomiast pochodzące z końca XVIII wieku fortyfikacje kleszczowe od strony Wisły i redan (dwuramiennik) od strony kościoła Św. Idziego. Te nowożytne dzieła obronne wykorzystali w latach 1849 - 1854 Austriacy dla utworzenia zewnętrznego obwodu obronnego cytadeli , w jaką zamienili dawną rezydencję królewską.

Cytadela Twierdzy Kraków

Kaponiera pod Kurzą Stopką
Front kleszczowy

Wawel był pierwszym ufortyfikowanym przez Austriaków obiektem w Krakowie. Został on zajęty przez armię austriacką w trakcie zamieszek na tle Wiosny Ludów w 1846 . Powstały tu bliżej nie znane ziemne umocnienia. Po oficjalnej decyzji Franciszka Józefa o budowie Twierdzy Kraków 12 kwietnia 1850 , na terenie wzgórza zaczęto wznosić fortyfikacje. W tym zewnętrznym obwodzie zwracają uwagę dwie basteje - kaponiery mające na celu wspieranie kleszczy : od strony ulicy Straszewskiego i pod Kurzą Stopką . Ta ostatnia zachowała się w niemal nie zmienionym kształcie, co nadaje jej wysoką wartość zabytkową. Natomiast stare kleszczowe umocnienia wybudowane przez Augusta Mocnego podwyższono i zwieńczono murem z krenelażem . Przyległy, wschodni odcinek obwodu oraz odcinek południowy także zachowały formę z połowy XIX wieku. Na pozostałych odcinkach mury obwodowe przekształcone zostały w trakcie prac konserwatorskich w XX w.

Z czterech bram fortecznych w kształcie XIX-wiecznym pozostały dwie: pod Kurzą Stopką i przy Lubrance . W celu lepszej komunikacji Austriacy zbudowali trzy nowe bramy, natomiast starą przy baszcie Sandomierskiej przebudowano. Wawel stał się również garnizonowym centrum twierdzy.

Wraz z odzyskaniem Wawelu w latach 1905–11 zakończyło się militarne użytkowanie jego fortyfikacji , a rozpoczęły działania konserwatorskie, które prowadzone są także obecnie.

II wojna światowa

W trakcie II wojny światowej swą siedzibę miał tu rząd Generalnego Gubernatorstwa oraz koszary Waffen-SS (mieściły się one w budynkach dzisiejszego seminarium duchowego). W 1945 podczas jednego z radzieckich nalotów na miasto, kilka bomb trafiło w budynek szpitala, oraz jedna w budynek kaplicy. Podpalono znajdujące się w południowym skrzydle szpitala garnizonowego archiwa Generalnej Guberni. Pożaru nie udało się ugasić, w wyniku czego skrzydło częściowo zawaliło się, a w następnych latach zostało rozebrane.

Literatura

  • Pianowski Zbigniew, Wawel obronny. Zarys przemian fortyfikacji grodu i zamku krakowskiego w. IX-XIX, Biblioteka Wawelska 8, Kraków 1991
  • Stępień Piotr, Fortyfikacje Wawelu jako problem konserwatorski, [w:] Architektura Krakowa – dzieje, badania, odnowa, Czasopismo Techniczne z.9-A/2003, Kraków 2003, ISSN 0011-4561


Inne hasła zawierające informacje o "Fortyfikacje Wzgórza Wawelskiego":

Grenoble ...

Brno ...

Uznam ...

Kopiec Kościuszki ...

Teatr Nasz ...

Szczyt (geografia) ...

Kamienna (dopływ Bobru) ...

Łupek łyszczykowy ...

Pogórze Izerskie ...

Kotlina Kamiennogórska ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Fortyfikacje Wzgórza Wawelskiego":

221. Przemiany powojenne na bliskim i dalekim wschodzie (plansza 8) ...

Regiony fizycznogeograficzne Polski (plansza 4) ...

111. Rola miasta w dziejach cywilizacji (plansza 10) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie