Schemat powstania wiatru halnego

Wiatr halny - wiatr typu fenowego , wiejący w południowej Polsce , w Karpatach i Sudetach . Najgwałtowniejsze wiatry tego typu wieją na Podhalu , gdzie opadają ze szczytów Tatr . Jest to ciepły, suchy i porywisty wiatr, wiejący ku dolinom . Niekiedy przynosi znaczne zniszczenia: zrywa dachy, niszczy lasy (tworząc wiatrołomy ). Może mieć wpływ na samopoczucie (bezsenność, bóle głowy itp.). Wiatr halny dociera m.in. do Krakowa oraz miast aglomeracji górnośląskiej .

Uwarunkowania

Halny powstaje na skutek różnic ciśnienia pomiędzy jedną a drugą stroną grzbietu górskiego , kiedy po stronie południowej występuje układ wysokiego ciśnienia , a po stronie północnej układ niskiego ciśnienia .

Różnica ciśnień musi być na tyle duża, aby powietrze zalegające po stronie południowej mogło wznosić się i przekroczyć grzbiet górski. Poza tym, wysokość grzbietu górskiego lub wilgotność powietrza również musi być odpowiednio duża, aby mogło dojść do skroplenia pary wodnej. Wiatr halny najczęściej występuje w październiku i listopadzie, nieco rzadziej w lutym i marcu.

Przebieg

Po dowietrznej stronie grzbietu górskiego powietrze unosi się wzdłuż stoku ochładzając się zgodnie z gradientem wilgotnoadiabatycznym (0,6 °C/100m) oraz pozbywając się pary wodnej. Następuje kondensacja pary wodnej, rozbudowują się chmury z których powstaje opad atmosferyczny , często bardzo obfity. Nad górami tworzy się charakterystyczny, biały wał chmur (tzw. mur halny).

Po stronie zawietrznej powietrze opada ocieplając się zgodnie z gradientem suchoadiabatycznym (1 °C/100m), następuje spadek wilgotności względnej . Dzięki temu w kierunku dolin wieje ciepły, suchy i silny wiatr halny, który w porywach osiąga nawet 60 m/s. Największą prędkość (86 m/s, czyli ok. 300 km/h) zanotowano w maju 1968 roku.

Skutki

Halny ma duże znaczenie klimatyczne: powoduje podwyższenie temperatury powietrza, powstawanie posuch, a zimą szybki zanik pokrywy śnieżnej. Jesienią przyspiesza dojrzewanie nasion i zbóż . Często prowadzi do znacznych strat w drzewostanie .

Halny nie pozostaje bez wpływu na zdrowie i samopoczucie człowieka. Pod jego wpływem, na skutek gwałtownych zmian ciśnienia powietrza , pogarsza się stan zdrowia osób ze schorzeniami serca, układu krążenia oraz cierpiących na depresję .

Bibliografia

1. Jackowski A., 2006, Encyklopedia szkolna. Geografia, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków, .
2. Woś A., 2006, Meteorologia dla geografów, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, .

Zobacz też

• trąby powietrzne w Polsce

Inne wiatry:

• Chamsin
• Fen
• Bora
• Suchowiej
• Huragan
• Tajfun
• Chinook