Wellejusz Paterkulus ( łac. Marcus Velleius Paterculus; ur. ok. 19 p.n.e. , zm. ok. 31 n.e. ) - rzymski historyk .

Imię Marek (Marcus) nadane mu zostało przez Prisciana, ale część historyków utożsamia go z Gajuszem Wellejuszem Paterkulusem, którego imię odnaleziona na inskrypcji zapisanej na kamieniu milowym , odnalezionym w Afryce Północnej (CIL 08, 10311).

Paterkulus wywodził się z zamożnej rodziny z Kampanii . Wcześnie wstąpił do wojska. Służył jako trybun w Tracji , Macedonii , Grecji i na Wschodzie, uczestnicząc m.in. w rozmowach nad Eufratem w 2 n.e. między Gajuszem Cezarem , wnukiem Augusta , a królem Partów Fraatesem V . Następnie, jako prefekt jazdy i legat , służył przez 8 lat, między 4 a 12 n.e. pod dowództwem Tyberiusza w Germanii i Panonii . W uznaniu zasług został mianowany kwestorem w 7 n.e. i, wraz ze swoim bratem, pretorem w 15 n.e.

Paterkulus był autorem kompendium historii starożytnego Rzymu z uwzględnieniem szerszego, pozarzymskiego kontekstu historycznego. Dzieło zostało wydane w 2 księgach, obejmujących okres od upadku Troi do śmierci Liwii w 29 n.e. Pierwsza księga zawiera historię do czasu upadku Kartaginy w 146 p.n.e. Część obejmująca okres od śmierci Cezara do śmierci Oktawiana jest bardziej szczegółowa.

Wellejusz Paterkulus był autorem mało znanym w starożytności . Jego dzieło dla współczesności zostało odkryte w 1515 przez Beatusa Rhenanusa, który nadał mu też tytuł, pod którym znane jest współcześnie - „Historia rzymska”. Odkryty wówczas w opactwie Murbach w Alzacji egzemplarz, źle napisany i z licznymi błędami, nie zachował się do dnia dzisiejszego. Tekst „Historii rzymskiej” został opublikowany po raz pierwszy w 1520 .

Dzieło Paterkulusa jest krytykowane za brak obiektywizmu w przedstawianiu faktów. Zarzuca się autorowi płytką wiedzę, liczne błędy oraz niekonsekwencje historyczne oraz napisanie panegiryku ku czci Cezara, Augusta i przede wszystkim bezpośredniego patrona Tyberiusza. Dlatego przez wielu uważany jest bardziej za nadwornego panegirystę, aniżeli za historyka. Jego dzieło jest jednak cennym źródłem, jeżeli chodzi o konkretne fakty historyczne oraz wydarzenia, w których autor sam brał udział.

Bibliografia

• ( ang. ) Marcus Velleius Paterculus w "1911 Edition of the Encyclopaedia Britannica"
• Jona Lendering - „Velleius Paterculus” ( ang. )