Piotr Gembicki herbu
Nałęcz
(ur.
10 października
1585
– zm.
14 lipca
1657
w
Raciborzu
) –
biskup krakowski
od
1642
,
przemyski
od
1635
, od
1635
podkanclerzy
i
kanclerz wielki koronny
od
1638
.
Syn Jana Gembickiego i Katarzyny Zaremba Cieleckiej, brat
biskupa łuckiego
Andrzeja
i
biskupa chełmińskiego
Jana
.
Pierwsze nauki pobierał w
Poznaniu
, następnie w
Krakowie
(
1602
), a później kolejno w
Würzburgu
,
Rzymie
(
1607
-
1612
) i
Bolonii
.
Święcenia kapłańskie
przyjął w Krakowie w
1614
r. Tuż po otrzymaniu święceń został kolejno
kanonikiem
włocławskim, gnieźnieńskim i krakowskim. Zdolnym księdzem szybko zainteresował się dwór królewski proponując od
1617
r. pracę w kancelarii króla
Zygmunta III
. Na królewskim dworze pozostał do
1643
r., pełniąc kolejno funkcję
sekretarza
,
podkanclerzego
, a od
1638
na dworze króla
Władysława IV
kanclerza wielkiego koronnego. Z polecenia króla posłował do Rzymu i Wiednia. W tym czasie był dwukrotnie, na prośbę króla, administratorem diecezji krakowskiej - najpierw w
1630
r. po śmierci biskupa
Marcina Szyszkowskiego
, a następnie rok później po śmierci biskupa
Andrzeja Lipskiego
.
W
1635
r. został mianowany
biskupem przemyskim
. Po śmierci biskupa
Jakuba Zadzika
w
1642
został powołany na stanowisko biskupa krakowskiego. Uroczysty
ingres
do katedry wawelskiej odbył
3 maja
1643
r., w tym samym roku zwołał synod diecezjalny. Z jego polecenia opracowano statuty dla kapituły krakowskiej.
Od duchowieństwa wymagał bezwzględnego posłuszeństwa. Dla ubogich, mających problemy finansowe księży, tworzył specjalne kasy pomocy. Wspierał zgromadzenia zakonne. Był bardzo zaprzyjaźniony z
Karmelitami bosymi
z klasztoru w
Czernej
koło Krzeszowic. W
1644
r., jako pierwszy biskup krakowski, odbył wizytę ad limina apostolorum do Rzymu. W Krakowie wybudował i wyposażył Pałac Biskupi. Na Prądniku Białym odnowił bardzo zaniedbaną jedną z letnich rezydencji biskupów krakowskich.
Katedra wawelska
otrzymała z jego fundacji nowy
barokowy
ołtarz, złotą monstrancję i kielichy. Dla siebie sprawił nowy tron biskupi, który zachowany do dziś służy kolejnym krakowskim biskupom. W
1651
r. stłumił powstanie chłopskie A. Kostki-Napierskiego.
Po wybuchu
wojny ze Szwecją
wraz z kapitułą schronił się na
Spiszu
. Majątek zapisany w testamencie nakazał rozdać na cele dobroczynne, a ze sreber na miejsce zrabowanego przez Szwedów relikwiarza św. Stanisława ufundować nowy. Zapis wypełnił nowy biskup
Andrzej Trzebicki
. Został pochowany w prezbiterium katedry wawelskiej, po prawej stronie ołtarza głównego.
