Walter Benjamin
Urodzony	15 lipca 1892 Berlin ( II Rzesza Niemiecka )
Zmarł	26 września 1940 Portbou
Znany z	prace z zakresu teorii kultury
Zawód	filozof

Walter Bendix Schönflies Benjamin (ur. 15 lipca 1892 r. w Berlinie , zm. 26 września 1940 r. w Portbou ) – niemiecko-żydowski filozof, teolog, teoretyk kultury , tłumacz, marksistowski krytyk literacki i eseista.

Życie

Walter Benjamin oraz jego młodsze rodzeństwo, Georg (1895–1942) i Dora (1901–1946), urodzili się i wychowali w zamożnym, zasymilowanym domu żydowskim w Berlinie . Ojciec, Emil, był bankierem w Paryżu i z czasem przeprowadził się do Berlina, gdzie został handlarzem antyków i poślubił Pauline Schönflies.

W roku 1902 dziesięcioletniego Waltera zapisano do szkoły Kaisera Friedricha w Charlottenburgu , którą ostatecznie ukończył dziesięć lat później. Zdrowie chłopca nie było najlepsze, dlatego w 1905 roku rodzice wysłali go szkoły z internatem w Haubindzie ( Turyngia ), gdzie spędził dwa lata. Jeden z jej dyrektorów, Gustav Wyneken, był autorem nowatorskiego programu reformy edukacji. Benjamin zachwycił się prostotą systemu Wynekena, opartego na idei, że naczelnym zadaniem szkoły ma być wychowywanie młodzieży do życia w społeczeństwie przyszłości. W pisemku szkolnym Der Anfang (Początek), poświęconym propagowaniu idei Wynekena, ukazał się w roku 1910 pierwszy opublikowany tekst Benjamina, wiersz o poecie. Drogi Benjamina i Wynekena rozeszły się na tle stosunku do pierwszej wojny światowej. Ale już wcześniej pojawiły się różnice, które można sprowadzić do opozycji ciała i ducha. Wyneken był zwolennikiem osobistych więzi między nauczycielem a uczniem (z podtekstem homoseksualnym), Benjamin kładł nacisk na więzi duchowe, kulturowe. W roku 1907 po powrocie do Berlina wznowił naukę w szkole Kaisera Friedricha.

W roku 1912 , mając 20 lat, rozpoczął naukę na Uniwersytecie we Freiburgu , ale pod koniec letniego semestru wrócił ponownie do Berlina, gdzie zapisał się na Uniwersytet Humboldta , by kontynuować studia z zakresu filozofii. Wybrany na przewodniczącego stowarzyszenia studenckiego Freie Studentenschaft, poświęcił się pisaniu esejów, wskazując na potrzeby zmian zarówno w kulturze nauczania, jak i w kulturze ogólnej. Po upływie kadencji (nie został wybrany ponownie) skupił uwagę na studiach w Freiburgu, szczególnie na wykładach Heinricha Rickerta . W okresie tym odwiedził również Paryż i niektóre rejony Włoch .

W 1914 roku, gdy I wojna światowa zwróciła Niemcy przeciwko Francji, Benjamin rozpoczął tłumaczenie francuskiego poety Charles'a Baudelaire'a . 8 sierpnia 1914 roku dwoje jego przyjaciół popełniło samobójstwo w proteście przeciwko wojnie. Benjamin bardzo przeżył ich śmierć, a zareagował, pisząc esej o "Idiocie", w którym dowodził, że jest to lament Dostojewskiego nad niedoskonałością ruchów młodzieżowych.

W roku 1915 Benjamin, podążając za ówczesną narzeczoną, przeprowadził się do Monachium i kontynuował studia na tamtejszym uniwersytecie . Uczęszczał na kolokwium Waltera Lehmanna o kulturze prekolumbijskiego Meksyku oraz religii Majów i Azteków , gdzie poznał osobiście Rainera Marię Rilkego . Na Uniwersytecie Monachijskim poznał również Gershoma Scholema , który pozostał jego przyjacielem przez całe życie. Nie poznał natomiast Kafki , choć ten w roku 1916 publicznie czytał w Monachium Kolonię karną. W tym samym roku napisał artykuł o niemieckim poecie Friedrichu Hölderlinie .

W roku 1917 przeniósł się na Uniwersytet w Bernie , gdzie spotkał Ernesta Blocha i poślubił Dorę Sophie Pollak (z domu Kellner, 1890–1964), z którą miał syna Stefana Rafaela (1918–1972). W 1919 roku uzyskał doktorat z wyróżnieniem (cum laude) za rozprawę doktorską o pojęciu krytyki artystycznej w romantyzmie niemieckim (Der Begriff der Kunstkritik in der deutschen Romantik), przygotowaną pod opieką filozofa Richarda Herbertza. Przyjaźnił się w tym czasie z Gershomem Scholemem , razem mieszkali w Bernie i w Muri pod Bernem. Powołali nawet dwuosobowy "główny i państwowy uniwersytet w Muri", którego obaj byli rektorami. Zachowały się bibliofilskie druki tej mikroskopijnej uczelni.

W 1921 roku nabył akwarelę Paula Kleego Angelus Novus , którą opisze później w Tezach o pojęciu historii, jednym z ostatnich jego tekstów, nad którym pracował w 1940 roku.

W obliczu problemów finansowych musiał zrezygnować z rozpoczęcia pracy nad habilitacją. Powrócił z żoną do Berlina, gdzie zamieszkał z rodzicami i gdzie w 1921 roku opublikował Krytykę przemocy. W domu rodziców doszło do nieporozumień co do sposobu jego zarobkowania. Nie powiodły się jego próby otwarcia antykwariatu. Jesienią roku 1921 Benjamin chciał wydawać pismo zatytułowane Angelus Novus. Współpracownikiem planowanego pisma miał być przyjaciel z czasów berneńskich Gershom Scholem - znawca mistyki żydowskiej. Pismo to jednak nigdy się nie ukazało. Wobec powyższego jedynie podjęcie pracy nad habilitacją mogło zapewnić mu pomoc finansową ze strony rodziców.

W 1923 roku, kiedy został założony Instytut Badań Społecznych ( Szkoła frankfurcka ), opublikował Tableaux Parisiens Charlesa Baudelaire. Poznał wówczas Theodora Adorno i przyjaźnił się z Györgyem Lukácsem , którego Teoria powieści, opublikowana w roku 1920 , wywarła na niego znaczący wpływ. Inflacja jaka miała miejsce w Republice Weimarskiej po zakończeniu I wojny światowej sprawiła, że jego ojciec miał trudności z dalszym udzielaniem mu wsparcia finansowego.

W roku 1923 jego najlepszy przyjaciel Gershom Scholem wyemigrował w rejon Brytyjskiego Mandatu Palestyny , gdzie później utworzono państwo Izrael i w kolejnych latach próbował przekonać Benjamina, by dołączył do niego. Można domniemywać, że wysiłki, jakie podjął Scholem pod koniec lat 20., a które miały na celu sprowadzenie Benjamina do Palestyny , wiązały się z jego marzeniami o odnowie duchowej. W osobie Benjamina kultura żydowska miała pozyskać genialnego myśliciela. Benjamin jednak nigdy nie przyjechał. Z listu na list przesuwał datę wyjazdu. Nic też nie wyszło z jego prób wyuczenia się hebrajskiego .

W roku 1924 w magazynie Neue Deutsche Beiträge opublikowany został, dzięki poparciu Hugo von Hoffmansthala , artykuł Waltera Benjamina Goethes Wahlverwandtschaften ( Goethego "Powinowactwa z wyboru") napisany w latach 1921-1922. Razem z Ernestem Blochem Benjamin spędził kilka miesięcy na włoskiej wyspie Capri , przygotowując swoją pracę habilitacyjną Ursprung des deutschen Trauerspiels (Pochodzenie niemieckiej tragedii). Wówczas kierując się sugestiami Blocha przeczytał Historię i świadomość klasy Lukácsa i spotkał po raz pierwszy bolszewicką , litewską aktorkę Asja Lācis mieszkającą na stałe w Moskwie . Wywarła ona znaczący i długotrwały wpływ intelektualny i erotyczny na Waltera Benjamina.

Starał się zrobić karierę w świecie akademickim. Nadaremnie jednak ubiegał się o habilitację na podstawie pracy o barokowym dramacie niemieckim (Ursprung des deutschen Trauerspiels). Gdy w 1925 roku przedłożył maszynopis tej książki profesorowie germanistyki Uniwersytetu Frankfurckiego Hans Cornelius i Franz Schultz (w przeciwieństwie do Waltera Benjamina dziś zupełnie zapomniani), zgodnie stwierdzili, że jej nie rozumieją i poprosili go, by ją wycofał aby uniknąć jej publicznego odrzucenia. To niepowodzenie było dla 33-letniego myśliciela kolejną nieudaną próbą zapewnienia sobie minimum egzystencji - zamknęło mu drogę do posady uniwersyteckiej i zniechęciło do kariery akademickiej. Otwarło go jednak na inne poszukiwania i zachęciło do przekraczania granic. Odtąd Benjamin, wiódł niepewny żywot wolnego strzelca. Będąc w uciążliwym położeniu materialnym szukał najrozmaitszych sposobów zarobkowania (choć nigdy nie zarobkował w niezgodzie "z własnym sumieniem"): pisał eseje i rozprawy do rozmaitych czasopism, recenzował książki, rzadziej wydając własne. Pracując z Franzem Hesselem (1880–1941) Benjamin przetłumaczył pierwsze tomy W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta . W kolejnym roku zaczął pisać dla niemieckich gazet Frankfurter Zeitung (Gazeta Frankfurcka) i Die Literarische Welt (Świat Literacki) - współpracował też z rozgłośnią frankfurcką - co pozwoliło mu na przeżycie kilku miesięcy w Paryżu . W 1926 roku zmarł jego ojciec. W grudniu Walter Benjamin wyjechał do Moskwy , by spotkać się z Asja Lācis. Zastał ją schorowaną w sanatorium. Zapewne dzięki niej otrzymał zamówienie by napisać dla Wielkiej Encyklopedii Radzieckiej hasło poświęcone Goethemu , co dało podstawę do sfinansowania pobytu w Moskwie.

W 1927 roku rozpoczął pracę nad dziełem, które miało nosić tytuł Pasaże paryskie (Pariser Passagen). Pasaże to monumentalne, nieukończone studium, nad którym pracował do momentu śmierci. Benjamin dużo czasu spędzał wówczas w Bibliotheque Nationale . Początkowo planował ukończenie tekstu na Boże Narodzenie 1927 roku. W tym terminie tekst jednak nie był wcale gotowy. Od pewnego momentu Benjamin zaczął je postrzegać jako swoje opus magnum. Autor ślęczał nad nim do jesieni 1929 roku, potem zaś wznowił pracę w roku 1934 , po emigracji z Niemiec do Francji, i kontynuował ją aż do ucieczki z Paryża w 1940 roku. Nigdy nieukończone zapiski przerodziły się w olbrzymie dzieło, którego główny korpus zajmuje w druku 800 stron.

W 1927 roku po raz ostatni widział się osobiście z Gershomem Scholemem w Berlinie i rozważał przeprowadzkę do Palestyny . W roku 1928 rozstał się ze swoją żoną Dorą (z którą dwa lata później rozwiódł się) i opublikował Ulicę jednokierunkową oraz Pochodzenie niemieckiej tragedii. Benjamin eksperymentował z haszyszem . W protokole zażywania haszyszu z 15 stycznia 1928 roku znajdujemy elementy, korespondujące z doznaniem anielsko-szatańskiej podwójności: Mój śmiech nabrał rysów szatańskich, przy czym był raczej wyrazem szatańskiej wiedzy, szatańskiej sytości, szatańskiego spokoju, niźli szatańskiego niszczycielskiego oddziaływania. W roku 1929 Asja Lācis, wówczas asystentka Bertolta Brechta , poznała obu autorów. W tym roku Walter Benjamin próbował wrócić do kariery akademickiej ucząc przez krótki czas na Uniwersytecie w Heidelbergu .

W roku 1932 , w okresie ogólnej wrzawy jaka poprzedziła wybór Adolfa Hitlera na kanclerza, Walter Benjamin opuścił Niemcy i spędził kilka miesięcy na hiszpańskiej wyspie Ibiza . Następnie przeniósł się do Nicei , gdzie rozważał popełnienie samobójstwa. Gdy po pożarze Reichstagu w 1933 roku Hitler doszedł do władzy i rozpoczął prześladowania Żydów, Benjamin zanim przeniósł się do Paryża, szukał wcześniej schronienia w Svendborgu u Bertolta Brechta i w Sanremo , gdzie mieszkała jego była żona (Benjamin nigdy nie przystał na propozycję Brechta by przenieść się z Francji do Danii być może dlatego że "trzymał się kurczowo" Paryża, gdzie miał pod bokiem Bibliotheque Nationale ).

Benjamin był kolekcjonerem, zbieraczem (książek, detali kulturowych i cytatów), na aukcje książkowe chadzał niby hazardzista - nie uważał kupowania drogich książek za rozrzutność ani bibliofilskiego szperania za marnotrastwo czasu. Nie mógł żyć z dala od wielkich księgozbiorów. Emigrując do Paryża uratował tylko część swojego cennego księgozbioru. Miesiącami przebywał na wyspie Ibiza , gdzie pracował nad wspomnieniami z dzieciństwa pod tytułem Berliner Kindheit um 1900 (Dzieciństwo w Berlinie około roku 1900). Gdy pogorszyła się jego sytuacja finansowa współpracował z Maksem Horkheimerem i otrzymywał pewne wsparcie finansowe ze strony Instytutu Badań Społecznych , który w tym czasie przeniósł się z Genewy do Nowego Jorku (w roku 1935 przyznano mu stypendium na prowadzenie dalszych prac nad Pasażami Paryskimi, które jednak starczało jedynie na skromne posiłki i opłacenie komornego). Spotykał się z innymi artystami i intelektualistami niemieckimi, którzy w Paryżu stali się uchodźcami. Przyjaźnił się z Hannah Arendt , Hermannem Hesse and Kurtem Weillem . W roku 1938 po raz pierwszy ukazał się jego esej L'Œuvre d'Art à l'Époque de sa Reproductibilité Technique (Dzieło sztuki w epoce mechanicznej reprodukcji). Został on opublikowany (po raz pierwszy), w tłumaczeniu na francuski, w 1936 r. w czasopiśmie Zeitschrift für Sozialforschung wydawanym przez Instytut Badań Społecznych . W roku tym opublikowal też w Szwajcarii , pod pseudonimem Detlev Holz, wybór listów wybitnych Niemców (Eine Folge von Briefen).

W roku 1937 Benjamin pracował nad esejem Paryż II Cesarstwa według Baudelaire, spotkał Georges’a Bataille i przystąpił do Collège de Sociologie . Benjamin wcześniej miał kontakty z osobami, z kręgu tej grupy. Zainteresowanie surrealizmem sprawiło, że spotkał wiele postaci, które odeszły od ortodoksycznego surrealizmu André Bretona . W 1935 roku poznał Pierre Klossowski’ego , który tłumaczył jego teksty na francuski (także tekst Dzieło sztuki w epoce reprodukcji mechanicznej). Benjamin nawiązał wiele relacji z osobami z otoczenia Georges'a Bataille’a tak, że w końcu został zaproszony do wygłoszenia wykładu w ramach Collège de Sociologie jesienią 1939 roku. Miał zaprezentować swoją pracę na temat mody - jednego z istotnych tematów, które podejmował Benjamin w Pasażach ale Collège de Sociologie upadł zanim doszło do wykładu.

W 1938 roku po raz ostatni odwiedził Bertolta Brechta , który przebywał wówczas na uchodźctwie w Danii . Kilka miesięcy później Hitler pozbawił Żydów niemieckiego obywatelstwa. Benjamin stał się bezpaństwowcem. Jesienią 1939 roku był przetrzymywany przez trzy miesiące, w obozie niedaleko Nevers , przez władze francuskie, które internowały Niemców znajdujących się na terytorium francuskim.

Po powrocie do Paryża w styczniu 1940 roku napisał esej Tezy historiozoficzne (O pojęciu historii). Gdy w czerwcu tego roku Wehrmacht przełamał francuską defensywę, Benjamin, na dzień przed wkroczeniem Niemców do Paryża zbiegł ze swoją siostrą na południe Francji do Lourdes . W sierpniu dzięki zabiegom Maksa Horkheimera otrzymał wizę do Stanów Zjednoczonych . Aby umknąć przed Gestapo Benjamin zaplanował podróż statkiem do Ameryki z neutralnego portu w Portugalii do którego, jak miał nadzieję, uda mu się dotrzeć przez Hiszpanię (bezpośredni wyjazd z Francji do Stanów nie był możliwy). Przez kilkadziesiąt lat po zdarzeniach jakie miały wówczas miejsce badaczom nie udało się jednoznacznie ustalić jaki był ich faktyczny przebieg.

Budynek hotelu Francia w Portbou gdzie zmarł Walter Benjamin.

Niedokładne, niekompletne zapisy historyczne wskazują, że uciekając z Francji podbitej przez III Rzeszę dotarł na granicę do francusko-hiszpańskiej miejscowości Portbou w Pirenejach ale grupa uchodźców (towarzyszką wędrówki pisarza we wrześniu 1940 roku była m.in. spotkana w Marsylii Henny Gurland, późniejsza żona Ericha Fromma , z szesnastoletnim synem), do której dołączył została zatrzymana przez hiszpańską policję i Walter Benjamin prawdopodobnie popełnił samobójstwo przyjmując śmiertelną dawkę morfiny . Okoliczności śmierci są jednak niejasne. W sposób typowy dla uchodźców przebył dziki obszar Pirenejów i po przybyciu do Portbou zdawał się być chory. Akurat tego dnia, gdy Benjamin znalazł się na granicy, straż graniczna nie pozwalała nikomu jej przekroczyć. Grupie, z którą uchodził powiedziano, że nie zostanie przepuszczona przez granicę. Benjamin musiał zawrócić. Podczas pobytu w hotelu Francia (Fonda Frana) zapewne przyjął pigułki z morfiną skutkiem czego zmarł w nocy z 27 na 28 Września 1940 roku. Jednak fakt, że pochowano go na poświęconej części cmentarza rzymsko-katolickiego wskazuje, że jego śmierć nie została wówczas potraktowana jako samobójstwo. Pozostałe osoby z grupy uchodźców zostały następnego dnia przepuszczone przez granicę i bezpiecznie dotarły do Lizbony 30 Września. Dobrze udokumentowany jest fakt, że policja hiszpańska współpracowała z Gestapo . Nie wydaje się, by Benjamin korzystał ze sfałszowanych dokumentów, co ułatwiało policji zidentyfikowanie go. Być może Benjamin uwierzył informacjom, że uciekinierzy bez wizy wyjazdowej będą wydawani Gestapo. Jedna z interpretacji wydarzeń uzasadniająca samobójstwo głosi, że Benjamin, znany Gestapo jako radykalny pisarz i krytyk narodowego socjalizmuu był głównym celem i gdy byłby już nieżywy zatrzymywanie pozostałych uchodźców, którzy go nie znali, stałoby się niecelowe. Z drugiej strony pozostanie w Paryżu czy przejazd na południe oznaczałoby dla niego najprawdopodobniej tortury Gestapo i pewną śmierć.

Wszystkie rękopisy, jakie przewoził w swojej walizce, zaginęły po jego śmierci i nigdy nie zostały odnalezione. Spekulacje, że znajdował się wśród nich rękopis ukończonych Pasaży są mało prawdopodobne gdyż w 1938 roku plany prac Benjamina zmieniły się pod wpływem krytyki ze strony Adorna i do ostatnich lat przebiegały w granicach zakreślonych w ten sposób. Gdy Benjamin zmarł notatki i rękopis Pasaży, a także duża część korespondencji, leżały ukryte w paryskiej Bibliothèque Nationale , gdzie Benjamin wcześniej pracował nad nim niestrudzenie przez kolejne lata życia. Przed ucieczką z Paryża przed niemiecką okupacją pisma te powierzył swojemu przyjacielowi Georges'owi Bataille'owi . Bataille pracował jako bibliotekarz w Bibliothèque Nationale i ukrył je w zamkniętym archiwum biblioteki. Ostatecznie pisma te zostały odkryte po wojnie. Pełny tekst Pasaży wydano w 1980 roku po latach mozolnej pracy edytorskiej. Ukryta wraz z pismami wojnę przetrwała też akwarela Angelus Novus namalowana w 1916 roku przez Paula Klee . Benjamin zetknął się z nią w początku lat dwudziestych w Monachium . Zrobiła na nim tak wielkie wrażenie, że natychmiast ją kupił. Wisiała potem w jego berlińskim gabinecie, nad sofą. Towarzyszyła mu na wygnaniu, w Paryżu. Był gotów ją sprzedać w roku 1939 , żeby opłacić bilet do Ameryki. Kiedy ostatecznie musiał opuścić Paryż przed wkroczeniem tam Niemców, wyciął akwarelę z ramki i włożył ją do kufra z rękopisami.

Głaz w Potbou z tablicą ku pamięci Waltera Bejamina.

Ręcznie zapisana kopia eseju Benjamina O pojęciu historii została przekazana Adorno przez Hannah Arendt , która przekroczyła francusko-hiszpańską granicę kilka miesięcy po śmierci Benjamina. Esej ten tymczasowo przechowywany w Nowym Jorku został ostatecznie opublikowany przez Instytut Badań Społecznych w 1942 roku.

Pech prześladował jednak Benjamina i po śmierci - podobnie jak za życia nie udało mu się zdobyć szerszego uznania, tak i po śmierci potrzeba było wielu lat, zanim rozpoczęto edycję jego pism. Kiedy Benjamin umarł w zapomnieniu, Arendt, Adorno i Scholem podjęli się misji spopularyzowania jego myśli, każde na własną rękę i zgodnie z własnymi ideowymi preferencjami. Dopiero w piętnaście lat po śmierci ukazał się we Frankfurcie nad Menem dwutomowy wybór pism Benjamina.

Koncepcje i publikacje

W ostatnich dekadach znacząco wzrosło uznanie dla prac Waltera Benjamina. Obecnie jest uznawany, na polu literatury i doświadczenia współczesnej estetyki, za jednego z najważniejszych XX-wiecznych myślicieli. Jego prace są bardzo często cytowane w analizach akademickich i literaturoznawczych.

Jako krytyk kultury i socjolog, Benjamin wniósł nowy wkład do filozofii zachodniej łącząc w swoich pracach idee materializmu historycznego , idealizmu niemieckiego oraz mistycyzmu (i mesjanizmu ) żydowskiego . Był związany przez pewien czas z teorią krytyczną Szkoły Frankfurckiej . Istotny wpływ wywarli na niego Bertolt Brecht (który rozwinął krytyczną estetykę materializmu dialektycznego) i Gershom Scholem (twórca nowoczesnej, akademickiej analizy kabały i mistycyzmu żydowskiego). Jako teoretyk literatury tłumaczył prace Charlesa Baudelaire i Marcela Prousta . Często cytowane są eseje takie jak Zadania tłumacza czy Tezy historiozoficzne (O pojęciu historii), którym Benjamin wniósł swój wkład do myśli historiozoficznej .

Szczególnie duże uznanie zyskały jego analizy kultury masowej . Traktują o niej między innymi: często cytowany esej Dzieło sztuki w dobie możliwości jego reprodukcji technicznej, tekst Twórca jako wytwórca oraz Pasaże - dzieło, które Walter Benjamin tworzył przez lata i które miało stać się jedną z najbardziej osobliwych książek XX-wiecznej humanistyki (prawdopodobnie nigdy nie ukończone, owiane swoistą legendą, przyniosło mu po latach pośmiertną sławę). Analizy kultury masowej Waltera Bejamina wychodzą poza krytyczne spojrzenie jakie prezentował na przykład José Ortega y Gasset i myśliciele Szkoły Frankfurckiej tacy jak Theodor Adorno czy Max Horkheimer . Benjamin nie podzielał wprost katastroficznych wizji intelektualistów przekonanych, że kultura masowa zabija prawdziwą twórczość, i stanowi zagrożenie dla autonomii i wolności jednostki - uważał też na przykład, że niezależny artysta może próbować wykorzystać przemysł kulturalny do swojego celu. W Pasażach Benjamin przyglądając się luksusowym francuskim pasażom końca XIX wieku (którego dzisiejszym odpowiednikiem mogą być współczesne centra handlowe) analizował między innymi zjawiska mody i reklamy - dwa koła zamachowe kultury konsumpcji . Jako swoiste narzędzie analizy Benjamin zaadoptował koncepcję flâneura (miejskiego obserwatora) Charlesa Baudelaire (koncepcja ta pojawia się też w jego eseju Paryż II Cesarstwa według Baudelaire). Benjamin przedstawił proroczą wizję upadku flâneura, który zamiast błąkać się w labiryncie miasta, trafia wraz z tłumem do domu towarowego i w nim "błąka się po labiryncie towarów". Ten właśnie wątek Benjaminowskiej refleksji doczekał się dziś licznych kontynuacji wśród współczesnych badaczy społeczeństwa konsumpcyjnego , którzy śledzą dalsze losy figury flâneura w perspektywie transformacji dziewiętnastowiecznego domu towarowego w wielkie centra zakupowe i Disneyland , wskazując na degradację współczesnego, zdemokratyzowanego społeczeństwa konsumpcyjnego.

Pisma

Prace Benjamina w oryginale (wybór)

Polskie przekłady

Ważniejsze polskojęzyczne opracowania

Linki zewnętrzne

• Zdjęcie Waltera Benjamina pracującego w bibliotece
• Zdjęcie Waltera Benjamina
• Zdjęcie Waltera Benjamina - duży format
• Walter Benjamin, O pojęciu historii (plik pdf)
• Walter Benjamin Park centralny
• Walter Benjamin Paryż - stolica dziewiętnastego wieku
• Walter Benjamin Paryż - stolica dziewiętnastego wieku (forma broszurowa)
• Recenzja zbioru esejów Twórca jako wytwórca
• Recenzja Ulicy Jednokierunkowej w Rzeczypospolitej (Leszek Sobkiewicz)
• Komentarz Krzysztofa Rutkowskiego dotyczący m.in. Ulicy jednokierunkowej
• Pasaże, Benjamin, Walter - Recenzja Adama Lipszyca z Gazety Wyborczej (informacje biograficzne, zdjęcie)
• Pasaże, Benjamin, Walter - Recenzja Wojciecha Józefa Burszty
• Recenzja Pasaży z Rzeczypospolitej
• Anna Zeidler - Janiszewska Dryfujący flâneur, czyli o sytuacjonistycznej transformacji doświadczenia miejskiej przestrzeni.
• Flâneurie istota zjawiska i transformacje
• "Garbaty karzeł". Teologiczne aspekty myśli Waltera Banjamina - artykuł Ryszarda Różanowskiego
• Ryszard Różanowski Doświadczenie - "wielki temat Waltera Benjamina" - artykuł w Kulturze Współczesnej nr 1/1997
• Recenzja biografii autorstwa Hannah Arendt
• Piotr Bukowski Rajski język i grzech pierworodny
• Hanna Marciniak Przywrócić czysty język. Wokół lingwistycznej koncepcji Waltera Benjamina
• Beata Frydryczak O zacieraniu śladów: Walter Benjamin i Fryderyk Nietzsche
• Asako Nagasawa Świat oczyma Benjamina
• Artykuł z The Literary Encyclopedia dotyczący Pasaży (Passagen-Werk) (strona w j. ang.)
• Walter Benjamin Research Syndicate (strona w j. ang.)