Walter Benjamin
Walter BenjaminWalter Bendix Schönflies Benjamin (ur.
15 lipca
1892
r. w
Berlinie
, zm.
26 września
1940
r. w
Portbou
) – niemiecko-żydowski filozof, teolog,
teoretyk kultury
, tłumacz,
marksistowski
krytyk literacki i eseista. ŻycieWalter Benjamin oraz jego młodsze rodzeństwo, Georg (1895–1942) i Dora (1901–1946), urodzili się i wychowali w zamożnym, zasymilowanym domu żydowskim w
Berlinie
. Ojciec, Emil, był bankierem w
Paryżu
i z czasem przeprowadził się do Berlina, gdzie został handlarzem antyków i poślubił Pauline Schönflies. W roku
1902
dziesięcioletniego Waltera zapisano do szkoły Kaisera Friedricha w
Charlottenburgu
, którą ostatecznie ukończył dziesięć lat później. Zdrowie chłopca nie było najlepsze, dlatego w
1905
roku rodzice wysłali go szkoły z internatem w Haubindzie (
Turyngia
), gdzie spędził dwa lata. Jeden z jej dyrektorów, Gustav Wyneken, był autorem nowatorskiego programu reformy edukacji. Benjamin zachwycił się prostotą systemu Wynekena, opartego na idei, że naczelnym zadaniem szkoły ma być wychowywanie młodzieży do życia w społeczeństwie przyszłości. W pisemku szkolnym Der Anfang (Początek), poświęconym propagowaniu idei Wynekena, ukazał się w roku
1910
pierwszy opublikowany tekst Benjamina, wiersz o poecie. Drogi Benjamina i Wynekena rozeszły się na tle stosunku do pierwszej wojny światowej. Ale już wcześniej pojawiły się różnice, które można sprowadzić do opozycji ciała i ducha. Wyneken był zwolennikiem osobistych więzi między nauczycielem a uczniem (z podtekstem homoseksualnym), Benjamin kładł nacisk na więzi duchowe, kulturowe. W roku
1907
po powrocie do Berlina wznowił naukę w szkole Kaisera Friedricha. W roku
1912
, mając 20 lat, rozpoczął naukę na
Uniwersytecie we Freiburgu
, ale pod koniec letniego semestru wrócił ponownie do Berlina, gdzie zapisał się na
Uniwersytet Humboldta
, by kontynuować studia z zakresu filozofii. Wybrany na przewodniczącego stowarzyszenia studenckiego Freie Studentenschaft, poświęcił się pisaniu esejów, wskazując na potrzeby zmian zarówno w kulturze nauczania, jak i w kulturze ogólnej. Po upływie kadencji (nie został wybrany ponownie) skupił uwagę na studiach w Freiburgu, szczególnie na wykładach
Heinricha Rickerta
. W okresie tym odwiedził również
Paryż
i niektóre rejony
Włoch
. W
1914
roku, gdy
I wojna światowa
zwróciła Niemcy przeciwko Francji, Benjamin rozpoczął tłumaczenie francuskiego poety
Charles'a Baudelaire'a
. 8 sierpnia
1914
roku dwoje jego przyjaciół popełniło samobójstwo w proteście przeciwko wojnie. Benjamin bardzo przeżył ich śmierć, a zareagował, pisząc esej o "Idiocie", w którym dowodził, że jest to lament
Dostojewskiego
nad niedoskonałością ruchów młodzieżowych. W roku
1915
Benjamin, podążając za ówczesną narzeczoną, przeprowadził się do
Monachium
i kontynuował studia na
tamtejszym uniwersytecie
. Uczęszczał na kolokwium Waltera Lehmanna o kulturze
prekolumbijskiego
Meksyku
oraz religii
Majów
i
Azteków
, gdzie poznał osobiście
Rainera Marię Rilkego
. Na Uniwersytecie Monachijskim poznał również
Gershoma Scholema
, który pozostał jego przyjacielem przez całe życie. Nie poznał natomiast
Kafki
, choć ten w roku
1916
publicznie czytał w
Monachium
Kolonię karną. W tym samym roku napisał artykuł o niemieckim poecie
Friedrichu Hölderlinie
. W roku
1917
przeniósł się na
Uniwersytet w Bernie
, gdzie spotkał
Ernesta Blocha
i poślubił Dorę Sophie Pollak (z domu Kellner, 1890–1964), z którą miał syna Stefana Rafaela (1918–1972). W 1919 roku uzyskał
doktorat
z wyróżnieniem (cum laude) za rozprawę doktorską o pojęciu krytyki artystycznej w romantyzmie niemieckim (Der Begriff der Kunstkritik in der deutschen Romantik), przygotowaną pod opieką filozofa Richarda Herbertza. Przyjaźnił się w tym czasie z
Gershomem Scholemem
, razem mieszkali w
Bernie
i w Muri pod Bernem. Powołali nawet dwuosobowy "główny i państwowy uniwersytet w Muri", którego obaj byli rektorami. Zachowały się bibliofilskie druki tej mikroskopijnej uczelni. W
1921
roku nabył akwarelę
Paula Kleego
Angelus Novus
, którą opisze później w Tezach o pojęciu historii, jednym z ostatnich jego tekstów, nad którym pracował w
1940
roku. W obliczu problemów finansowych musiał zrezygnować z rozpoczęcia pracy nad habilitacją. Powrócił z żoną do Berlina, gdzie zamieszkał z rodzicami i gdzie w
1921
roku opublikował Krytykę przemocy. W domu rodziców doszło do nieporozumień co do sposobu jego zarobkowania. Nie powiodły się jego próby otwarcia antykwariatu. Jesienią roku
1921
Benjamin chciał wydawać pismo zatytułowane Angelus Novus. Współpracownikiem planowanego pisma miał być przyjaciel z czasów berneńskich
Gershom Scholem
- znawca mistyki żydowskiej. Pismo to jednak nigdy się nie ukazało. Wobec powyższego jedynie podjęcie pracy nad habilitacją mogło zapewnić mu pomoc finansową ze strony rodziców. W
1923
roku, kiedy został założony
Instytut Badań Społecznych
(
Szkoła frankfurcka
), opublikował Tableaux Parisiens Charlesa Baudelaire. Poznał wówczas
Theodora Adorno
i przyjaźnił się z
Györgyem Lukácsem
, którego Teoria powieści, opublikowana w roku
1920
, wywarła na niego znaczący wpływ.
Inflacja
jaka miała miejsce w
Republice Weimarskiej
po zakończeniu
I wojny światowej
sprawiła, że jego ojciec miał trudności z dalszym udzielaniem mu wsparcia finansowego. W roku
1923
jego najlepszy przyjaciel
Gershom Scholem
wyemigrował w rejon
Brytyjskiego Mandatu Palestyny
, gdzie później utworzono państwo
Izrael
i w kolejnych latach próbował przekonać Benjamina, by dołączył do niego. Można domniemywać, że wysiłki, jakie podjął Scholem pod koniec lat 20., a które miały na celu sprowadzenie Benjamina do
Palestyny
, wiązały się z jego marzeniami o odnowie duchowej. W osobie Benjamina kultura żydowska miała pozyskać genialnego myśliciela. Benjamin jednak nigdy nie przyjechał. Z listu na list przesuwał datę wyjazdu. Nic też nie wyszło z jego prób wyuczenia się
hebrajskiego
. W roku
1924
w magazynie Neue Deutsche Beiträge opublikowany został, dzięki poparciu
Hugo von Hoffmansthala
, artykuł Waltera Benjamina Goethes Wahlverwandtschaften (
Goethego
"Powinowactwa z wyboru") napisany w latach 1921-1922. Razem z
Ernestem Blochem
Benjamin spędził kilka miesięcy na włoskiej wyspie
Capri
, przygotowując swoją pracę habilitacyjną Ursprung des deutschen Trauerspiels (Pochodzenie niemieckiej tragedii). Wówczas kierując się sugestiami Blocha przeczytał Historię i świadomość klasy
Lukácsa
i spotkał po raz pierwszy
bolszewicką
,
litewską
aktorkę Asja Lācis mieszkającą na stałe w
Moskwie
. Wywarła ona znaczący i długotrwały wpływ intelektualny i erotyczny na Waltera Benjamina. Starał się zrobić karierę w świecie akademickim. Nadaremnie jednak ubiegał się o
habilitację
na podstawie pracy o barokowym dramacie niemieckim (Ursprung des deutschen Trauerspiels). Gdy w
1925
roku przedłożył maszynopis tej książki profesorowie germanistyki
Uniwersytetu Frankfurckiego
Hans Cornelius i Franz Schultz (w przeciwieństwie do Waltera Benjamina dziś zupełnie zapomniani), zgodnie stwierdzili, że jej nie rozumieją i poprosili go, by ją wycofał aby uniknąć jej publicznego odrzucenia. To niepowodzenie było dla 33-letniego myśliciela kolejną nieudaną próbą zapewnienia sobie minimum egzystencji - zamknęło mu drogę do posady uniwersyteckiej i zniechęciło do kariery akademickiej. Otwarło go jednak na inne poszukiwania i zachęciło do przekraczania granic. Odtąd Benjamin, wiódł niepewny żywot wolnego strzelca. Będąc w uciążliwym położeniu materialnym szukał najrozmaitszych sposobów zarobkowania (choć nigdy nie zarobkował w niezgodzie "z własnym sumieniem"): pisał eseje i rozprawy do rozmaitych czasopism, recenzował książki, rzadziej wydając własne. Pracując z Franzem Hesselem (1880–1941) Benjamin przetłumaczył pierwsze tomy W poszukiwaniu straconego czasu
Marcela Prousta
. W kolejnym roku zaczął pisać dla niemieckich gazet Frankfurter Zeitung (Gazeta Frankfurcka) i Die Literarische Welt (Świat Literacki) - współpracował też z rozgłośnią frankfurcką - co pozwoliło mu na przeżycie kilku miesięcy w
Paryżu
. W
1926
roku zmarł jego ojciec. W grudniu Walter Benjamin wyjechał do
Moskwy
, by spotkać się z Asja Lācis. Zastał ją schorowaną w sanatorium. Zapewne dzięki niej otrzymał zamówienie by napisać dla Wielkiej Encyklopedii Radzieckiej hasło poświęcone
Goethemu
, co dało podstawę do sfinansowania pobytu w Moskwie. W
1927
roku rozpoczął pracę nad dziełem, które miało nosić tytuł Pasaże paryskie (Pariser Passagen). Pasaże to monumentalne, nieukończone studium, nad którym pracował do momentu śmierci. Benjamin dużo czasu spędzał wówczas w
Bibliotheque Nationale
. Początkowo planował ukończenie tekstu na Boże Narodzenie
1927
roku. W tym terminie tekst jednak nie był wcale gotowy. Od pewnego momentu Benjamin zaczął je postrzegać jako swoje opus magnum. Autor ślęczał nad nim do jesieni
1929
roku, potem zaś wznowił pracę w roku
1934
, po emigracji z Niemiec do Francji, i kontynuował ją aż do ucieczki z Paryża w
1940
roku. Nigdy nieukończone zapiski przerodziły się w olbrzymie dzieło, którego główny korpus zajmuje w druku 800 stron. W
1927
roku po raz ostatni widział się osobiście z
Gershomem Scholemem
w
Berlinie
i rozważał przeprowadzkę do
Palestyny
. W roku
1928
rozstał się ze swoją żoną Dorą (z którą dwa lata później rozwiódł się) i opublikował Ulicę jednokierunkową oraz Pochodzenie niemieckiej tragedii. Benjamin eksperymentował z
haszyszem
. W protokole zażywania haszyszu z 15 stycznia
1928
roku znajdujemy elementy, korespondujące z doznaniem anielsko-szatańskiej podwójności: Mój śmiech nabrał rysów szatańskich, przy czym był raczej wyrazem szatańskiej wiedzy, szatańskiej sytości, szatańskiego spokoju, niźli szatańskiego niszczycielskiego oddziaływania. W roku
1929
Asja Lācis, wówczas asystentka
Bertolta Brechta
, poznała obu autorów. W tym roku Walter Benjamin próbował wrócić do kariery akademickiej ucząc przez krótki czas na
Uniwersytecie w Heidelbergu
. W roku
1932
, w okresie ogólnej wrzawy jaka poprzedziła wybór
Adolfa Hitlera
na kanclerza, Walter Benjamin opuścił Niemcy i spędził kilka miesięcy na hiszpańskiej wyspie
Ibiza
. Następnie przeniósł się do
Nicei
, gdzie rozważał popełnienie samobójstwa. Gdy po
pożarze Reichstagu
w
1933
roku
Hitler
doszedł do władzy i rozpoczął prześladowania Żydów, Benjamin zanim przeniósł się do Paryża, szukał wcześniej schronienia w
Svendborgu
u
Bertolta Brechta
i w
Sanremo
, gdzie mieszkała jego była żona (Benjamin nigdy nie przystał na propozycję Brechta by przenieść się z Francji do Danii być może dlatego że "trzymał się kurczowo" Paryża, gdzie miał pod bokiem
Bibliotheque Nationale
). Benjamin był kolekcjonerem, zbieraczem (książek, detali kulturowych i cytatów), na aukcje książkowe chadzał niby hazardzista - nie uważał kupowania drogich książek za rozrzutność ani bibliofilskiego szperania za marnotrastwo czasu. Nie mógł żyć z dala od wielkich księgozbiorów. Emigrując do Paryża uratował tylko część swojego cennego księgozbioru. Miesiącami przebywał na wyspie
Ibiza
, gdzie pracował nad wspomnieniami z dzieciństwa pod tytułem Berliner Kindheit um 1900 (Dzieciństwo w Berlinie około roku 1900). Gdy pogorszyła się jego sytuacja finansowa współpracował z
Maksem Horkheimerem
i otrzymywał pewne wsparcie finansowe ze strony
Instytutu Badań Społecznych
, który w tym czasie przeniósł się z
Genewy
do
Nowego Jorku
(w roku
1935
przyznano mu stypendium na prowadzenie dalszych prac nad Pasażami Paryskimi, które jednak starczało jedynie na skromne posiłki i opłacenie komornego). Spotykał się z innymi artystami i intelektualistami niemieckimi, którzy w
Paryżu
stali się uchodźcami. Przyjaźnił się z
Hannah Arendt
,
Hermannem Hesse
and
Kurtem Weillem
. W roku
1938
po raz pierwszy ukazał się jego esej L'Œuvre d'Art à l'Époque de sa Reproductibilité Technique (Dzieło sztuki w epoce mechanicznej reprodukcji). Został on opublikowany (po raz pierwszy), w tłumaczeniu na francuski, w
1936
r. w czasopiśmie Zeitschrift für Sozialforschung wydawanym przez
Instytut Badań Społecznych
. W roku tym opublikowal też w
Szwajcarii
, pod pseudonimem Detlev Holz, wybór listów wybitnych Niemców (Eine Folge von Briefen). W roku
1937
Benjamin pracował nad esejem Paryż II Cesarstwa według Baudelaire, spotkał
Georges’a Bataille
i przystąpił do
Collège de Sociologie
. Benjamin wcześniej miał kontakty z osobami, z kręgu tej grupy. Zainteresowanie surrealizmem sprawiło, że spotkał wiele postaci, które odeszły od ortodoksycznego surrealizmu
André Bretona
. W
1935
roku poznał
Pierre Klossowski’ego
, który tłumaczył jego teksty na francuski (także tekst Dzieło sztuki w epoce reprodukcji mechanicznej). Benjamin nawiązał wiele relacji z osobami z otoczenia
Georges'a Bataille’a
tak, że w końcu został zaproszony do wygłoszenia wykładu w ramach
Collège de Sociologie
jesienią
1939
roku. Miał zaprezentować swoją pracę na temat
mody
- jednego z istotnych tematów, które podejmował Benjamin w Pasażach ale
Collège de Sociologie
upadł zanim doszło do wykładu. W
1938
roku po raz ostatni odwiedził
Bertolta Brechta
, który przebywał wówczas na uchodźctwie w
Danii
. Kilka miesięcy później
Hitler
pozbawił Żydów niemieckiego obywatelstwa. Benjamin stał się bezpaństwowcem. Jesienią
1939
roku był przetrzymywany przez trzy miesiące, w obozie niedaleko
Nevers
, przez władze francuskie, które internowały Niemców znajdujących się na terytorium francuskim. Po powrocie do
Paryża
w styczniu
1940
roku napisał esej Tezy historiozoficzne (O pojęciu historii). Gdy w czerwcu tego roku
Wehrmacht
przełamał francuską defensywę, Benjamin, na dzień przed wkroczeniem Niemców do Paryża zbiegł ze swoją siostrą na południe Francji do
Lourdes
. W sierpniu dzięki zabiegom
Maksa Horkheimera
otrzymał wizę do
Stanów Zjednoczonych
. Aby umknąć przed Gestapo Benjamin zaplanował podróż statkiem do Ameryki z neutralnego portu w
Portugalii
do którego, jak miał nadzieję, uda mu się dotrzeć przez
Hiszpanię
(bezpośredni wyjazd z Francji do Stanów nie był możliwy). Przez kilkadziesiąt lat po zdarzeniach jakie miały wówczas miejsce badaczom nie udało się jednoznacznie ustalić jaki był ich faktyczny przebieg. Budynek hotelu Francia w Portbou gdzie zmarł Walter Benjamin. Niedokładne, niekompletne zapisy historyczne wskazują, że uciekając z Francji podbitej przez
III Rzeszę
dotarł na granicę do francusko-hiszpańskiej miejscowości
Portbou
w
Pirenejach
ale grupa uchodźców (towarzyszką wędrówki pisarza we wrześniu 1940 roku była m.in. spotkana w
Marsylii
Henny Gurland, późniejsza żona
Ericha Fromma
, z szesnastoletnim synem), do której dołączył została zatrzymana przez hiszpańską policję i Walter Benjamin prawdopodobnie popełnił samobójstwo przyjmując śmiertelną dawkę
morfiny
. Okoliczności śmierci są jednak niejasne. W sposób typowy dla uchodźców przebył dziki obszar
Pirenejów
i po przybyciu do
Portbou
zdawał się być chory. Akurat tego dnia, gdy Benjamin znalazł się na granicy, straż graniczna nie pozwalała nikomu jej przekroczyć. Grupie, z którą uchodził powiedziano, że nie zostanie przepuszczona przez granicę. Benjamin musiał zawrócić. Podczas pobytu w hotelu Francia (Fonda Frana) zapewne przyjął pigułki z
morfiną
skutkiem czego zmarł w nocy z 27 na 28 Września
1940
roku. Jednak fakt, że pochowano go na poświęconej części cmentarza rzymsko-katolickiego wskazuje, że jego śmierć nie została wówczas potraktowana jako samobójstwo. Pozostałe osoby z grupy uchodźców zostały następnego dnia przepuszczone przez granicę i bezpiecznie dotarły do
Lizbony
30 Września. Dobrze udokumentowany jest fakt, że policja hiszpańska współpracowała z
Gestapo
. Nie wydaje się, by Benjamin korzystał ze sfałszowanych dokumentów, co ułatwiało policji zidentyfikowanie go. Być może Benjamin uwierzył informacjom, że uciekinierzy bez wizy wyjazdowej będą wydawani Gestapo. Jedna z interpretacji wydarzeń uzasadniająca samobójstwo głosi, że Benjamin, znany Gestapo jako radykalny pisarz i krytyk
narodowego socjalizmuu
był głównym celem i gdy byłby już nieżywy zatrzymywanie pozostałych uchodźców, którzy go nie znali, stałoby się niecelowe. Z drugiej strony pozostanie w Paryżu czy przejazd na południe oznaczałoby dla niego najprawdopodobniej tortury Gestapo i pewną śmierć. Wszystkie rękopisy, jakie przewoził w swojej walizce, zaginęły po jego śmierci i nigdy nie zostały odnalezione. Spekulacje, że znajdował się wśród nich rękopis ukończonych Pasaży są mało prawdopodobne gdyż w
1938
roku plany prac Benjamina zmieniły się pod wpływem krytyki ze strony
Adorna
i do ostatnich lat przebiegały w granicach zakreślonych w ten sposób. Gdy Benjamin zmarł notatki i rękopis Pasaży, a także duża część korespondencji, leżały ukryte w paryskiej
Bibliothèque Nationale
, gdzie Benjamin wcześniej pracował nad nim niestrudzenie przez kolejne lata życia. Przed ucieczką z Paryża przed niemiecką okupacją pisma te powierzył swojemu przyjacielowi
Georges'owi Bataille'owi
. Bataille pracował jako bibliotekarz w
Bibliothèque Nationale
i ukrył je w zamkniętym archiwum biblioteki. Ostatecznie pisma te zostały odkryte po wojnie. Pełny tekst Pasaży wydano w
1980
roku po latach mozolnej pracy edytorskiej. Ukryta wraz z pismami wojnę przetrwała też akwarela Angelus Novus namalowana w
1916
roku przez
Paula Klee
. Benjamin zetknął się z nią w początku lat dwudziestych w
Monachium
. Zrobiła na nim tak wielkie wrażenie, że natychmiast ją kupił. Wisiała potem w jego berlińskim gabinecie, nad sofą. Towarzyszyła mu na wygnaniu, w Paryżu. Był gotów ją sprzedać w roku
1939
, żeby opłacić bilet do Ameryki. Kiedy ostatecznie musiał opuścić Paryż przed wkroczeniem tam Niemców, wyciął akwarelę z ramki i włożył ją do kufra z rękopisami. Głaz w Potbou z tablicą ku pamięci Waltera Bejamina. Ręcznie zapisana kopia eseju Benjamina O pojęciu historii została przekazana
Adorno
przez
Hannah Arendt
, która przekroczyła francusko-hiszpańską granicę kilka miesięcy po śmierci Benjamina. Esej ten tymczasowo przechowywany w
Nowym Jorku
został ostatecznie opublikowany przez
Instytut Badań Społecznych
w
1942
roku. Pech prześladował jednak Benjamina i po śmierci - podobnie jak za życia nie udało mu się zdobyć szerszego uznania, tak i po śmierci potrzeba było wielu lat, zanim rozpoczęto edycję jego pism. Kiedy Benjamin umarł w zapomnieniu, Arendt, Adorno i Scholem podjęli się misji spopularyzowania jego myśli, każde na własną rękę i zgodnie z własnymi ideowymi preferencjami. Dopiero w piętnaście lat po śmierci ukazał się we
Frankfurcie nad Menem
dwutomowy wybór pism Benjamina. Koncepcje i publikacjeW ostatnich dekadach znacząco wzrosło uznanie dla prac Waltera Benjamina. Obecnie jest uznawany, na polu literatury i doświadczenia współczesnej estetyki, za jednego z najważniejszych XX-wiecznych myślicieli. Jego prace są bardzo często cytowane w analizach akademickich i literaturoznawczych. Jako krytyk kultury i socjolog, Benjamin wniósł nowy wkład do filozofii zachodniej łącząc w swoich pracach idee
materializmu historycznego
,
idealizmu niemieckiego
oraz
mistycyzmu
(i
mesjanizmu
)
żydowskiego
. Był związany przez pewien czas z teorią krytyczną
Szkoły Frankfurckiej
. Istotny wpływ wywarli na niego
Bertolt Brecht
(który rozwinął krytyczną estetykę materializmu dialektycznego) i
Gershom Scholem
(twórca nowoczesnej, akademickiej analizy
kabały
i mistycyzmu żydowskiego). Jako teoretyk literatury tłumaczył prace
Charlesa Baudelaire
i
Marcela Prousta
. Często cytowane są eseje takie jak Zadania tłumacza czy Tezy historiozoficzne (O pojęciu historii), którym Benjamin wniósł swój wkład do myśli
historiozoficznej
. Szczególnie duże uznanie zyskały jego analizy
kultury masowej
. Traktują o niej między innymi: często cytowany esej Dzieło sztuki w dobie możliwości jego reprodukcji technicznej, tekst Twórca jako wytwórca oraz Pasaże - dzieło, które Walter Benjamin tworzył przez lata i które miało stać się jedną z najbardziej osobliwych książek XX-wiecznej humanistyki (prawdopodobnie nigdy nie ukończone, owiane swoistą legendą, przyniosło mu po latach pośmiertną sławę). Analizy kultury masowej Waltera Bejamina wychodzą poza krytyczne spojrzenie jakie prezentował na przykład
José Ortega y Gasset
i myśliciele
Szkoły Frankfurckiej
tacy jak
Theodor Adorno
czy
Max Horkheimer
. Benjamin nie podzielał wprost katastroficznych wizji intelektualistów przekonanych, że kultura masowa zabija prawdziwą twórczość, i stanowi zagrożenie dla autonomii i wolności jednostki - uważał też na przykład, że niezależny artysta może próbować wykorzystać przemysł kulturalny do swojego celu. W Pasażach Benjamin przyglądając się luksusowym francuskim pasażom końca XIX wieku (którego dzisiejszym odpowiednikiem mogą być współczesne centra handlowe) analizował między innymi zjawiska
mody
i
reklamy
- dwa koła zamachowe
kultury konsumpcji
. Jako swoiste narzędzie analizy Benjamin zaadoptował koncepcję flâneura (miejskiego obserwatora)
Charlesa Baudelaire
(koncepcja ta pojawia się też w jego eseju Paryż II Cesarstwa według Baudelaire). Benjamin przedstawił proroczą wizję upadku flâneura, który zamiast błąkać się w labiryncie miasta, trafia wraz z tłumem do domu towarowego i w nim "błąka się po labiryncie towarów". Ten właśnie wątek Benjaminowskiej refleksji doczekał się dziś licznych kontynuacji wśród współczesnych badaczy
społeczeństwa konsumpcyjnego
, którzy śledzą dalsze losy figury flâneura w perspektywie transformacji dziewiętnastowiecznego domu towarowego w wielkie centra zakupowe i
Disneyland
, wskazując na degradację współczesnego, zdemokratyzowanego społeczeństwa konsumpcyjnego. Pisma Prace Benjamina w oryginale (wybór)- Begriff der Kunstkritik in der deutschen Romantik (
1920
)
- Zur Kritik der Gewalt (
1921
)
- Goethes Wahlverwandtschaften (
1925
)
- Passagen-Werk (
1927
-
1940
; wyd.
1982
)
- Ursprung des deutschen Trauerspiels (
1928
)
- Einbahnstraße (
1928
)
- Das Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen Reproduzierbarkeit (
1936
)
- Berliner Kindheit um neunzehnhundert (
1938
, wydane
1950
)
- Über den Begriff der Geschichte (
1940
)
Polskie przekładyKsiążki: - Twórca jako wytwórca, red.
Hubert Orłowski
, wstęp
Jerzy Kmita
, tłum. Hubert Orłowski i inni,
Wydawnictwo Poznańskie
,
Poznań
1975
, stron 328
- Anioł historii: eseje, szkice, fragmenty, red. Hubert Orłowski, tłum. Krystyna Krzemieniowa i inni,
Wydawnictwo Poznańskie
, Poznań
1996
(Jest to w zasadzie nowe wydanie zbioru Twórca jako wytwórca z tym, że skorygowany został tytuł eseju Tez historiozoficznych (z Geschichtsphilosophische Thesen na Über den Begriff der Geschichte) i uzupełniono wybór dwunastu eseji o trzy kolejne Zur Kritik der Gewalt, Karl Kraus, Der Erzähler. Betrahtungen zum Werk Nikolai Lesskows), stron 424,
- Ulica jednokierunkowa, tłum.
Andrzej Kopacki
,
Wydawnictwo Sic!
, Warszawa
1997
, stron 80, (Einbahnstrasse
1928
)
- Berlińskie dzieciństwo na przełomie wieków, tłum. Bogdan Baran, Warszawa 2010,
Wydawnictwo Aletheia
, s. 222, (Berliner Kindheit um neunzehnhundert
1938
, wydane 1950)
- Pasaże, tłum.
Ireneusz Kania
, posłowie
Zygmunt Bauman
,
Wydawnictwo Literackie
, Kraków
2005
, stron 1164, (Passagen-Werk
1927
-
1940
)
- O haszyszu. Teksty literackie, zapiski, materiały, tłum. Ewa Drzazgowska, wstęp Hermann Schweppenhäuser,
Wydawnictwo Aletheia
, Warszawa
2010
, stron 230, (Über Haschisch. Novellstisches. Berichte. Materialen)
Teksty w antologiach: - Autor jako producent, tłum. Krystyna Krzemień-Ojak [w:] Andrzej Mencwel (red.), W kręgu socjologii literatury, Warszawa
1980
,
PIW
- Teorie niemieckiego faszyzmu. O pracy zbiorowej pt. "Wojna i wojujący", pod redakcją Ernsta Jüngera, tłum. Ryszard Turczyn, [w:] Hubert Orłowski (red.), Wobec faszyzmu, Warszawa
1985
,
PIW
- Twórca jako wytwórca, [w:] S.Skwarczyńska (red.), Teoria badań literackich za granicą, t. II., Kraków
1986
- O aktualnej postawie społecznej francuskiego pisarza, tłum.
Jerzy Łoziński
, [w:] Jerzy Łoziński (red.), Szkoła frankfurcka, Kolegium Otryckie, Warszawa
1985
-
1987
- Dzieło sztuki w dobie możliwości jego reprodukcji technicznej, [w:] J. Bocheńska, A. Kisielewska, M. Pęczak, Wiedza o kulturze. Część IV. Audiowizualność w kulturze. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa
1993
, ss. 273-284.
Teksty w periodykach: - Dramat tragiczny i tragedia, tłum. Małgorzata Sugiera, [w:]
Literatura na świecie
nr 3 (284), Warszawa
1995
- Berlińskie dzieciństwo około roku tysiąc dziewięćsetnego, tłum. Andrzej Kopacki, [w:]
Literatura na świecie
nr 8-9 (361-362), Warszawa
2001
- Powrót flâneura, tłum. Andrzej Kopacki, [w:] ibid.
- Tajemny Berlin Franza Hessla, tłum.
Andrzej Kopacki
, [w:] ibid.
- Walter Benjamin Gershom Scholem Korespondencja, Przeł Adam Lipszyc [w:]
Literatura na świecie
nr 1-2 (378-379) , Warszawa
2003
- Komentarze do wierszy Brechta, przeł. Andrzej Kopacki, [w:]
Literatura na świecie
nr 5-6 (418-419), Warszawa
2006
- Rozmowy z Brechtem. Zapiski (Notatki svendborskie), przeł. Andrzej Kopacki, [w:] ibid.
- Fragment teologiczno-polityczny, tłum. Magdalena Kurkowska,
Teologia Polityczna
2/2004–2005
- Fragment teologiczno-polityczny, tłum. Adam Lipszyc, [w:]
Kronos
nr 1 (1), Warszawa
2007
- Kapitalizm jako religia, przeł. Paweł Mościcki,
Krytyka Polityczna
Nr 11-12,
2007
- Destrukcyjny charakter, przeł. Paweł Mościcki,
Krytyka Polityczna
Nr 13,
2007
Ważniejsze polskojęzyczne opracowania- Antoni Malinowski, Szkoła frankfurcka a marksizm,
PWN
, Warszawa
1979
- Karol Sauerland, O Bogu, języku, rzeczach i historii (Walter Benjamin), [w:] Karol Sauerland, Od Diltheya do Adorna. Studia z estetyki niemieckiej,
PIW
, Warszawa
1986
- Karol Sauerland, Przeżycie i doświadczenie, czyli jeszcze raz o Walterze Benjaminie, [w:] ibid.
-
Anna Zeidler-Janiszewska
(red.) "Drobne rysy w ciągłej katastrofie..." Obecność Waltera Benjamina w kulturze współczesnej, red. , Wydawnictwo Instytutu Kultury, Warszawa
1993
- Ryszard Różanowski, Pasaże Waltera Benjamina. Studium myśli,
Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego
, Wrocław
1997
- Krzysztof Trybuś, Marek Wilczyński, Piotr Śniedziewski (red.), Wokół "Pasaży" Waltera Benjamina,
Wydawnictwo Naukowe UAM
, Poznań 2009
-
Hannah Arendt
Walter Benjamin 1892-1940,przeł.
Andrzej Kopacki
, posłowie Ewa Rzanna, Gdańsk
2008
,
Wyd. słowo/obraz terytoria
.
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Walter Benjamin":
1972
...
Nowa Anglia
...
1977
...
Ludwik XVIII
...
Archeologia
...
1878
...
1932
...
1969
...
Tranzystor
...
1933
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Walter Benjamin":
037. Drezno - Florencja nad Łabą (plansza 13)
...
018. Średniowieczny spór o uniwersalia (plansza 17)
...
˝Ja i Ojczyzna to jedność˝ - ˝Konrad Wallenrod˝ Adama Mickiewicza (plansza 15)
...
|