Wodniczki (zabarwione) wewnątrz komórek. Pole widzenia – ok. 450 μm

Wakuole (wodniczki) – struktury komórkowe występujące u roślin i niektórych pierwotniaków oraz w komórkach zwierzęcych . W komórkach zwierzęcych występuje wiele małych wodniczek (wakuol), natomiast w roślinnych jedna lub kilka dużych. U pierwotniaków występują wodniczki tętniące, odpowiedniki wakuoli, ale od wakuoli o wiele mniejsze. Zajmują do 90% komórki. Ze starzeniem się komórki zachodzi proces rozrośnięcia się i zamienienia wakuoli w jedną wodniczkę.

W skład soku komórkowego wypełniającego wakuolę wchodzą:

• związki nieorganiczne :
  • woda (ok. 90% całości składu)
  • jony potasowe , sodowe , wapniowe , magnezowe , cynkowe , siarczanowe , fosforowe , chlorkowe
  • kryształy szczawianu wapnia ( rafidy , druzy , styloidy ) oraz węglanu wapnia ( cystolity )
• związki organiczne :
  • wolne aminokwasy
  • białka
  • cukry
  • glikozydy ( alkohol + cukier ), np. strofantyna , digitalina, digitoksygenina (glikozydy nasercowe)
  • antocyjany ( barwnik o barwie czerwonej bądź niebieskiej, zależnie od pH ), np. cyjanidyna w owocach śliwy
  • flawony ( barwnik o barwie żółtej)
  • alkaloidy – zwykle trucizny (np. nikotyna , kofeina , kokaina , morfina , teofilina , teobromina , chinina , kolchicyna , skopolamina , atropina )

Dzięki różnicy stężeń substancji między sokiem komórkowym a otoczeniem, komórki roślinne mają możliwość pobierania wody z podłoża ( osmoza ). Jest to zjawisko analogiczne do umieszczenia komórki roślinnej w roztworze hipotonicznym .

Całość systemu wakuolarnego komórki nazywana jest wakuomem .

Funkcje wakuol

• utrzymanie komórki w stanie turgoru (napięcia)
• magazyn wody w komórce
• magazynowanie zbędnych produktów przemiany materii (u roślin)
• magazynowanie substancji, które mogłyby działać szkodliwie np. na cytoplazmę (głównie alkaloidy, kauczuk )
• utrzymywanie niskiego stężenia jonów sodowych w cytozolu (dzięki znajdującym się w tonoplaście pompom jonowym)
• czasami trawienie wewnątrzkomórkowe – wakuole mogą zawierać enzymy hydrolityczne biorące udział w procesie trawienia
• wodniczki tętniące – u pierwotniaków słodkowodnych biorą udział w osmoregulacji i wydalaniu ; nazwa "tętniąca" pochodzi od jej nieustannego kurczenia się, spowodowanego wyrzucaniem poza obręb komórki nadmiaru wody
• wodniczki trawiące – u pierwotniaków reguluje poziom płynów w organizmie i wypuszcza soki trawienne w celu trawienia pokarmu

Zobacz też

• tonoplast