Władysław I Herman (ur. ok. 1043 , zm. 4 czerwca 1102 ) – książę z dynastii Piastów , władca Polski w latach 1079 - 1102 .

Młodość

Nie wiadomo nic o młodości Władysława. Według niektórych historyków po śmierci ojca panował na Mazowszu jako lennik brata. Za tą hipotezą przemawia fakt, że w czasie rządów w całym kraju jego główną siedzibą był Płock. Zapewne wtedy zawarł małżeństwo z nieznaną z imienia Polką.

Przedmiotem sporów pozostaje do dziś udział Władysława w buncie przeciw Bolesławowi Szczodremu. Najprawdopodobniej nie wziął w nim czynnego udziału, ale być może odbył się za jego cichą zgodą. Przyjmuje się, że faktyczną władzę w Polsce objął dopiero po śmierci brata - w 1081 lub 1082.

Panowanie

Jego panowanie to okres osłabienia państwa Piastów. Narastały tendencje odśrodkowe, możnowładztwo umacniało się kosztem księcia (Władysław Herman nie zabiegał nigdy o koronę królewską).

Faktyczną władzę sprawował palatyn Sieciech z rodu Starżów - Toporczyków.

W imieniu księcia starał się wzmocnić władze monarszą osłabioną po wygnaniu króla Bolesława Szczodrego , czego wynikiem stały się liczne konflikty z możnymi za panowania Władysława Hermana. W początkowej fazie rządów starał się Władysław o unormowanie stosunków z sąsiadami, dlatego uznał prawa księcia czeskiego Wratysława II do Śląska, przez co musiał płacić za nie trybut. Około roku 1088 po śmierci żony, Judyty Czeskiej, z którą miał syna Bolesława III zwanego Krzywoustym, ożenił się z siostrą cesarza Henryka IV Judytą Marią, co było zgodne z polityką księcia mającą na celu ułożenie pokojowych stosunków z potężnym sąsiadem. Sytuację wewnętrzną państwa komplikowała spora ilość przyszłych kandydatów do tronu, którzy mogli zostać wykorzystani przez opozycje do walki z księciem. Dlatego tez prawdopodobnie z inicjatywy Sieciecha i Judyty Marii otruto w 1089 przybyłego z Węgier syna Bolesława Szczodrego Mieszka Bolesławowica i wysłano w tym samym czasie pierwszego syna Hermana – Zbigniewa do klasztoru w Saksonii umożliwiając Bolesławowi Krzywoustemu przyszłe objęcie tronu po ojcu. Rok następny przyniósł udane wyprawy Sieciecha na Pomorze Gdańskie, dzięki którym udało się je podporządkować Polsce. Książę obsadził ważniejsze grody załogami, a pozostałe kazał spalić. Miało to zapobiec buntom Pomorzan. Mimo to pod koniec roku 1090 obszar ten uniezależnił się i rozpoczął się długi okres walk i najazdów na pograniczu, które dopiero miał uspokoić Bolesław III Krzywousty . W 1091 r. odwetowa wyprawa Sieciecha poniosła klęskę nad Wdą. Od tej pory sytuacja przestała układać się po myśli księcia i Sieciecha. Śląsk się zbuntował w 1093, a tamtejszy komes Magnus z pomocą czeskiego króla i polskich możnych sprowadził do Wrocławia z klasztoru Zbigniewa. Po licznych perypetiach udało się Sieciechowi pokonać Zbigniewa w bitwie nad Gopłem, uwięzić go i odzyskać Śląsk. Jednak coraz silniejsze niezadowolenie w kraju zmusiły go do uwolnienia Zbigniewa w 1097 lub 1099. Zaraz po tym Władysław Herman dla uspokojenia opozycji, mianował swych synów – Zbigniewa i Bolesława III dowódcami wyprawy pomorskiej. Jednak oni za namową możnych zwrócili się przeciwko Sieciechowi i księciu Władysławowi zmuszając Hermana do podziału państwa pomiędzy nich. Ostatecznie nie spowodowało to trwałego pokoju i walki przeciągały się do 1101, kiedy w negocjacjach pod przewodnictwem arcybiskupa gnieźnieńskiego Marcina, Władysław Herman zgodził się na wygnanie swojego palatyna. Prawdopodobnie Sieciech powrócił jeszcze do kraju i został oślepiony.

Podział władzy

Pomiędzy rokiem 1097 a 1100 synowie Władysława ( Zbigniew i Bolesław III Krzywousty ) przy poparciu możnych obalili Sieciecha i wymogli na ojcu podział państwa na dzielnice. Zbigniew otrzymał Wielkopolskę , Kujawy i ziemię sieradzko-łęczycką, Bolesław – Małopolskę i Śląsk , zaś Władysław zatrzymał dla siebie Mazowsze wraz z władzą zwierzchnią nad wszystkimi księstwami.Po śmierci Władysława Hermana w 1102 r. terytorium Polski nadal pozostawało podzielone między dwóch synów monarchy.Dzielnica Zbigniewa obejmowała całą północną część państwa razem z odziedziczonym po ojcu Mazowszem.

Działalność kulturalna

Mimo swojej nieudolności jako władcy Władysław Herman był mecenasem kultury. Fundował liczne kościoły (np. w Inowłodzu), a także tzw. złote kodeksy (m.in.Ewangeliarz Pułtuski). To on przeszczepił na ziemie polskie kult św. Idziego, który miał modlić się za narodziny następcy tronu - Bolesława Krzywoustego.

Bilans rządów Władysława Hermana

Nie ulega wątpliwości, że sytuacja wewnętrzna i międzynarodowa Polski za panowania Władysława I Hermana była na tyle skomplikowana, że mógłby sobie z nią poradzić jedynie władca bardzo energiczny i o silnej osobowości. On z pewnością takim nie był. Jego bierne zachowanie, by nie rzec apatia , w najbardziej przełomowych momentach panowania może razić. Kto wie, czy nie było to następstwo wieloletniej i bolesnej choroby nóg, na którą, zgodnie z relacją Galla Anonima , cierpiał władca. A może, jak wielu innych, nie tylko polskich władców, wyniesiony został na tron dzięki zbiegowi okoliczności, zaś o władzę przypadkiem zdobytą specjalnie nie dbał, nie mając do tego odpowiedniego temperamentu, odwagi i przebiegłości – atrybutów niezbędnych średniowiecznemu władcy.

Wywód genealogiczny

Żony

Władysław I Herman był dwu- lub trzykrotnie żonaty. Literatura historyczna nie jest zgodna, czy matka jego syna Zbigniewa była żoną czy konkubiną. Wiadomo o niej, że była Polką, jednak jej pochodzenie pozostaje nieznane. Pojawiła się hipoteza, że mogła pochodzić z rodu Prawdziców^[1]. Możliwa jest (choć przyjmowana jako mniej prawdopodobna) także sytuacja, w której małżeństwo z matką Zbigniewa było niesakramentalne (np. zawarte według obyczaju słowiańskiego) ^[2]. Matka Zbigniewa zmarła lub została oddalona przed około 1080 rokiem.

Żonami Władysława Hermana były:

• od ok. 1080 , Judyta (ur. 1056 / 1060 , zm. 25 XII 1086 ) – córka Wratysława II , księcia ołomunieckiego, księcia Czech ( 1061 - 1085 ) i króla Czech ( 1085 - 1092 ).
• od ok. 1089 , Judyta Maria Szwabska (ur. 1047 , zm. 14 III 1092 / 1096 ) – córka Henryka III , króla Niemiec ( 1027 - 1046 ), króla Burgundii ( 1038 - 1039 ), księcia Szwabii ( 1038 - 1045 ), króla Włoch ( 1039 - 1056 ) i cesarza niemieckiego ( 1046 - 1056 ).

Judyta Maria była posądzana na dworze o niejasne związki z Sieciechem.

Potomstwo

• Zbigniew (ur. ok. 1073 – zm. po 1112 ) – książę Polski 1102 -- 1107
• Bolesław III Krzywousty ( 20 VIII 1086 – 28 X 1138 ) – książę Polski ( 1102 - 1138 ), książę pomorski ( 1122 - 1138 )

Córki Judyty Marii :

• córka (ur. 1089 lub 1090 ) – żona nieznanego księcia ruskiego; dawniej przypuszczano, że był nim Jarosław I, książę włodzimiersko-wołyński ( 1112 - 1118 )
• Agnieszka (ur. 1090 lub 1091 , zm. 1125 ) – opatka w Gandersheim i Kwedlinburgu
• córka (ur. 1091 lub 1092 ) – żona nieznanego polskiego możnowładcy; dawniej błędnie identyfikowano ją z Adelajdą , żoną Dypolda III von Vohburga (zm. 1146 ), margrabiego Marchii Północnej
  Prawdopodobnie najstarsza pieczęć polskiego władcy

Ciekawostki

Katedra w Bambergu

Najstarszym polskim dokumentem, który w oryginale zachował się do naszych czasów jest XI-wieczny list Władysława Hermana, akt zwrotu dwóch złotych krzyży. Odbiorcą była katedra w Bambergu ( Bawaria ). Obecnie rękopis ten znajduje się w Niemczech , w archiwum państwowym w Monachium . Dodatkowym walorem tego cennego rękopisu jest to, iż zawiera on odcisk najstarszej pieczęci władców Polski . Pieczęć uwierzytelniała i nadawała moc prawną średniowiecznym dokumentom. Na dokumentach polskich podpis pojawił się dopiero na początku XVI wieku .

Przypisy

Zobacz też

• władcy Polski
• Piastowie
• historia Polski (do 1138)

Bibliografia

• Balzer O. , Genealogia Piastów , Kraków 1895.
• Jasiński K. , Rodowód pierwszych Piastów, Warszawa-Wrocław (1992).
• Szwarc A., Urbański M., Wieczorkiewicz P., Kto rządził Polską, Warszawa 2007.