Ustrój gospodarczy – reguły prawne, które regulują kwestie o tym komu i jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jakie może bądź musi wykonywać czynności gospodarcze. Najczęściej przepisy te mają charakter generalny.

Różnice między ustrojami gospodarczymi

• różna ilość przepisów
• wolność gospodarcza (od czegoś)
  • różna ilość zakazów posiadania dóbr, wykonywania czynności (np. czynności zakazane, czynności uniemożliwione)- im ich mniej tym większa wolność gospodarcza
  • różna ilość nakazów wykonywania czynności gospodarczych (im mniej nakazów tym większa wolność)

Klasyfikacja ustrojów gospodarczych (za Bieleckim)

ustrój demokratyczny ( demokracja )- mechanizmy wyborcze, za pomocą których może wpływać na charakter prawa gospodarczego, bardzo ważna jest tu ordynacja wyborcza

• socjalizm
• kapitalizm

ustrój dyktatorski ( dyktatura ) - brak możliwości wpływania przez obywateli na prawo gospodarcze, którego stanowienie odbywa się z pominięciem mechanizmów wyborczych lub też pod naciskiem ze strony władz na mechanizmy wyborcze

• socjalizm
• kapitalizm

Charakter ustrojów gospodarczych

a)

• ustrój etatystyczny ( etatyzm ) (aby jak najwięcej czynności gospodarczych jest w niej zastrzeżonych wyłącznie dla instytucji i przedsiębiorstw państwowych)
• ustrój liberalny ( liberalizm ) (jak najmniej czynności gospodarczych zastrzeżonych dla instytucji i przedsiębiorstw państwowych)

b)

• centralne zarządzanie ( gospodarka centralnie planowana )- przedsiębiorstwa prowadzą działalność w rozmiarach i kwestiach określonych przez władze, przez państwo
• gospodarka rynkowa - podstawowy motyw działania przedsiębiorstw to maksymalizacja zysku, a podstawowy sposób kontaktów między przedsiębiorstwami to transakcje kupna – sprzedaży w oparciu o swobodnie negocjowane ceny)

c)

• ustrój stanowy- jakaś część ludności, ze względu na pochodzenie, objęta jest na mocy prawa większą liczbą zakazów prowadzenia i nakazów wykonywania czynności gospodarczych niż pozostała część społeczeństwa
• ustrój bezstanowy