Geneza ustroju politycznego Izraela – ten artykuł przybliża proces tworzenia się obecnego systemu politycznego państwa
Izrael
.
Starożytność
Korzenie obecnego kształtu ustroju politycznego
Izraela
tkwią w
starożytności
. Jednoizbowy
parlament
czerpie swą nazwę od Knesset HaGedolah (
hebr.
כנסת הגדולה, Wielkie Zgromadzenie), rady utworzonej przez
Żydów
po ich powrocie do ziemi Izraela po zakończeniu okresu wygnania
babilońskiego
w V wieku p.n.e. W organie tym, podobnie jak dzisiaj, zasiadało 120 członków.
Historia współczesna
Tradycja izraelskiego systemu politycznego to także organy
ruchu syjonistycznego
- pierwszy Kongres Syjonistyczny miał miejsce w
1897
r. w
Bazylei
. Wyłoniono wówczas radę reprezentującą syjonistów ze wszystkich stron świata.
W
1920
r. po raz pierwszy w historii współczesnej
Palestyny
zebrało się Zgromadzenie Reprezentantów (Assefat Hanivharim), będące najwyższym przedstawicielstwem Jiszuwu – społeczności żydowskiej w
Palestynie
, będącej wówczas terytorium mandatu
brytyjskiego
. Członków izby wybierano w wyborach powszechnych, z list partyjnych, w sposób niemal identyczny jak dzieje się dziś. Zgromadzenie wybierało ciało spełniające funkcje rządu – Radę Narodową (Waad Leumi). Brytyjczycy uznali organy samorządu Żydów w
1928
. Wkrótce potem obrady i wybory do Zgromadzenia zbojkotowali przedstawiciele
Agudat Israel
, ortodoksów i syjonistów rewizjonistycznych.
W okresie mandatu brytyjskiego wybory do Zgromadzenia odbyły się czterokrotnie:
- Pierwsze w
1920
liczyło 314 członków, pochodzących z 20 list partyjnych, wyłonionych przez 22 200 wyborców.
- Drugie w
1925
miało 221 członków, reprezentujących 26 list partyjnych, wybranych przez 36 437 wyborców.
- Trzecie w
1931
składało się tylko z 71 posłów, pochodzących z 12 list, wybranych przez 50 436 głosujących.
- W skład czwartego Zgromadzenia w
1944
weszło 171 członków z 18 list, wybrani przez 202 448 głosujących.
Niepodległy Izrael
Ogłoszenie Deklaracji Niepodległości Izraela, 14 maja 1948
Po
II wojnie światowej
mocarstwa uznały, że należy stworzyć państwo dla społeczności żydowskiej.
14 lutego
1947
na forum
ONZ
stanęła sprawa
Palestyny
, która od
1920
była terytorium mandatowym
Wielkiej Brytanii
. Po długich dyskusjach
29 listopada
1947
Zgromadzenie Ogólne ONZ
zdecydowało o podziale Palestyny na dwa państwa: żydowskie (14 447 km²) i arabskie (11 635 km²). Zalecono jednocześnie, aby
Jerozolima
była strefą międzynarodową. Kiedy wygasł mandat Brytyjczyków,
15 maja
1948
Żydowska Rada Narodowa (Moetzet Ha'am) przekształciła się w Tymczasową Radę Państwa (Moetzet Hamedina Hazmanit) i proklamowała niepodległe Państwo
Izrael
ze stolicą w Jerozolimie. Arabowie nie mogli się z tym pogodzić i zaatakowali osadników żydowskich. Ponieśli jednak porażkę. W wyniku
I wojny arabsko-izraelskiej
terytorium Izraela powiększyło się do 21 tys. km².
Tymczasowa Rada Państwa funkcjonowała jako legislatywa nowego państwa aż do wyborów do Zgromadzenia Konstytucyjnego (Ha'assefa Hamechonent). Miało ono przygotować konstytucję najpóźniej do
1 października
1948
. Zebrało się jednak tylko czterokrotnie i
16 lutego
1949
przyjęło ustawę, na mocy której zmieniło swą nazwę na
Kneset
.
13 czerwca
1950
przyjęto tzw. uchwałę Harariego mówiącą o tym, iż poszczególne elementy systemu konstytucyjnego regulowane będą przez osobne akty prawne, które następnie zostaną połączone w konstytucję. Do tego jednak nie doszło, a to ze względu na sprzeciw ugrupowań religijnych (według nich najwyższym prawem w państwie
Izrael
może być tylko Prawo Boże), a także innych polityków, którym rozczłonkowana konstytucja zostawiała większą swobodę ruchów.
Zobacz też
